Nederland na de Tweede wereldoorlog is ondenkbaar zonder de figuur van Jelle Zijlstra. Niet alleen als minister maar ook als premier was hij politiek actief. Maar daarnaast zou hij als president van de Nederlandse Bank een onuitwisbare indruk nalaten. Zowel nationaal als internationaal. Vaak wordt alleen gesproken over het zogenaamde tussenkabinetje waaraan hij leiding gaf na de val van het kabinet Cals in de beroemde nacht van Schmelzer in 1966. Maar zijn invloed blijkt achteraf veel groter te zijn geweest. Harmsma beschrijft dat een deel van de verklaring voor Zijlstra’s opzienbarende carrière moet worden gezocht in zijn karakter en profiel, maar geluk speelde eveneens een rol. Dit bleek bijvoorbeeld uit het moment waarop hij afstudeerde als econoom, dat samenviel met het einde van de oorlog en het begin van de wederopbouw. Kortom het tijdperk van de economen brak aan. Hij werd hoogleraar en minister en de elf jaren dat hij minister was vielen grofweg samen met de gouden jaren van het Nederlandse harmoniemodel. Daarna werd hij als premier gezien als de redder in nood.

Na lezing van deze biografie was me geheel duidelijk waarom Etty Willem Wilmink omschreef als 'In de man zit nog een jongen'. Daar spreekt mededogen uit maar dat wil niet zeggen dat Etty hem niet kritisch heeft bekeken. Alom wordt Willem Wilmink bejubeld als de schrijver van fijnzinnige teksten, kindergedichten en liedjes, maar na lezing van deze biografie komt hij toch ook naar voren als een moeilijke man. Vaak bleek zijn weergave van de dagelijkse werkelijkheid zich soms verre te vinden van hetgeen daadwerkelijk was gebeurd. Maar daar bleek hij dan geen enkele moeite mee te hebben. Levend in een veranderende wereld van die tijd was er een soort nostalgisch verlangen naar zijn jeugd in Enschede van de jaren dertig tot vijftig.

Marcus Bakker's autobiografie schrijven door een historicus die zelf lid was van het partijbestuur van de CPN  tussen 1980 en 1989. Kan men dat afstandelijk genoeg doen? Het antwoord daarop is ja. Voor mensen die nu in de 21e eeuw leven lijkt de tijd inmiddels ver weg te zijn dat er in Nederland sprake was van een 10% vertegenwoordiging in de Tweede Kamer na de Tweede Wereldoorlog. Dan is het ook moeilijk om te realiseren dat iemand die communist was in ons land kon rekenen op de voortdurende aandacht van de BVD. En zeker door de Koude Oorlog werden communisten gezien als de vijand en volgelingen van Moskou. Marcus Bakker gaf zijn studie Nederlands eraan en kwam uiteindelijk in de politiek terecht door de gebeurtenissen die hij meemaakte in de Tweede Wereldoorlog.

Wie kent hem nog? Hij was een van de oprichters van D'66 en de eerste minister die de partij ooit leverde. Toch is hij in tegenstelling tot de andere mede-oprichters in de vergetelheid geraakt. Rogier Verkroost wil met deze biografie Hans Gruijters uit de vergetelheid halen en besloot zich te gaan verdiepen in de vraag wat voor persoon Gruijters nu eigenlijk was en waarom D'66 en hij uit elkaar zijn gegroeid. Verkroost kwam al snel tot de ontdekking dat er nog nooit een boek over Gruijters was gemaakt. Hoewel hij een interessante persoon was met een al even roerig leven. Dus nam Verkroost het initiatief om daar verandering in aan te brengen. Verkroost stelt in zijn voorwoord dat zijn boek geen wetenschappelijke pretenties heeft en vast niet volledig is. Maar zijn doel is om de herinnering aan Hans Gruijters vast te leggen in een boek voor het nageslacht.

De auteur heeft er meer dan zeven en een half jaar over gedaan om Schaduwooorlog te schrijven. Dit boek geeft inderdaad een unieke inkijk in alle liquidatieprogramma's en de invloed van die liquidaties op de Israëlische natie, het Midden Oosten en de rest van de wereld. Daarbij mocht de auteur rekenen op medewerking van een aantal premiers en leidinggevende personen uit de strijdkrachten en inlichtingendiensten. Nooit eerder verscheen er zo'n indringend boek over de Mossad. Al lezende realiseert de lezer zich dat er constant verslag wordt gedaan van het ombrengen van mensen in het geheim die een gevaar vormden voor de joodse staat. Hoe gruwelijk soms ook de verhalen zijn toch wordt nog niet alles wat er is gebeurd openbaar. Dat blijkt bijvoorbeeld op pagina 538 van zijn boek. Op de vraag hoe Jasser Arafat om het leven is gekomen schrijft de auteur dat als hij al het antwoord op die vraag zou weten, dat hij dat antwoord dan nog niet in dit boek kan opschrijven of zelfs maar bekennen  omdat de militaire censuur van Israël hem dat verboden heeft.