Recensie 'Een wonderbaarlijk politicus' Hans van Mierlo 1931-2010 Hubert Smeets
D66-politicus Hans van Mierlo spreekt nog steeds tot de verbeelding. Hij presteerde het om met D66, toen nog D'66, met zeven zetels de Tweede Kamer binnen te stormen. Een partij bedoeld om het politieke systeem te laten ontploffen. Lukte dat dan? Nee. D66 hoort nu tot de politieke realiteit van alle dag en is een gewone politieke partij geworden. Aan de hand van de biografie van Hans van Mierlo geeft de auteur Hubert Smeets ons een inkijkje in de ontwikkelingen sinds de jaren zestig. Hubert Smeets moet daarbij wel een persoonlijke biecht kwijt. Van Mierlo is voor hem niet louter een historische figuur. Hij beschrijft 'zo objectief mogelijk' de hoofdpersoon, maar moet bekennen dat hij daarbij niet los kon komen van engagement (Smeets was een apostel van de progressieve volkspartij).
Dat gezegd hebbende kwijt Hubert Smeets zich van zijn opgenomen taak opeen zeer onderhoudende manier. Zo rolt Smeets via Hans van Mierlo het journalisten vak binnen en was dertig jaar lang redacteur van NRC-Handelsblad en vijf jaar hoofdredacteur van de Groene Amsterdammer.
Van Mierlo afkomstig uit een bankiersgezin in Breda zou de verpersoonlijking worden van de politieke vertaling van de onrust in de jaren zestig. Te lang bleek de politiek te zijn vastgeroest. De steeds verder om zich heen grijpende deconfessionalisering en de tanende invloed van de confessionele partijen was in die zin en opmaat tot de opkomst van D'66. Wie wist toen dat de val van het kabinet Cals een ontwikkeling inluidde tot een verdere deconfessionalisering. Hoewel Norbert Schmelzer fractieleider van de KVP, 50 zetels, het kabinet steunde, diende hij toch een motie in tegen het kabinet Cals die de geschiedenis zou ingaan als 'de Nacht van Schmelzer'. Vanaf dat moment werd de neergang van de KVP ingezet ( Zou uiteindelijk ook leiden tot de oprichting van het CDA). Het was de PvdA die zich op een partijcongres uitsprak tegen verdere samenwerking met de KVP. In die hectiek (naast de opkomst van de Boerenpartij aan de rechterkant) bleek er plaats te zijn voor iets totaal nieuws in de Nederlandse politiek.
En nieuw was het wel. Een gekozen minister-president, afschaffing van de Eerste Kamer, een gekozen burgemeester en de invoering van een gecombineerd nieuw Kiesstelsel om maar een paar voorbeelden te noemen. Lezing van deze biografie doet terugverlangen naar de tijd waarin actief werd gediscussieerd over allerlei politieke zaken en waarbij keuzes moesten worden gemaakt. Hoe kon de samenleving politiek vernieuwend werken. Het streven van Hans van Mierlo om te komen tot een progressieve volkspartij wordt door Smeets uitvoerig beschreven. Het streven daarnaar leidde ertoe dat Hans Wiegel fractievoorzitter van de VVD D'66 bestempelde tot de bijwagen van de PvdA. Dat liet onverlet data er voor een novum werd gezorgd. Het was de eerste keer dat er in Nederland een schaduwkabinet werd gevormd door de PvdA, D'66 en de PPR in 1971. Na de verkiezingen van 1971 werd dat opgeheven en kwam na lang formeren en na een 'inbraak' in de ARP het Kabinet Den Uyl tot stand. In 1972 trad Van Mierlo terug als partijleider na een verkiezingsnederlaag. Jan Terlouw zorgde er uiteindelijk weer voor dat het electoraat weer voor D'66 koos (Naar zeventien zetels en terug). Het niet tot stand komen van een tweede kabinet Den Uyl was daar mede debet aan. Uiteindelijk kwam Van Mierlo in 1981 terug als Minister van Defensie en in 1986 werd hij opnieuw leider van D'66. De kabinetten Lubbers bleken de opmaat tot de totstandkoming van de Paarse kabinetten, waarbij voor het eerst sinds decennia de confessionelen naar de oppositiebanken werden verwezen. Van Mierlo werd in de regering van Kok I, vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken. Na het neerleggen van zijn leiderschap van D'66 in 1998 werd hij minister van Staat. Het is een genot om deze biografie te lezen en Hubert Smeets opvatting dat een vrijzinnige sociaal-democratie geen illusie hoeft te zijn blijft tot de verbeelding spreken.
Titel: Een wonderbaarlijk politicus Hans van Mierlo 1931-2010
Auteur: Hubert Smeets.
Uitgeverij: De Bezige Bij ISBN 9789403114217 € 39,99