De geschiedenis van Maastricht

300.000 voor Christus tot 175 na Christus

 

300.000 voor Christus Eerste sporen van menselijke bewoning (Neanderthalers) in de Belvédèregroeve te Caberg. Dr. J.W.M. Roebroeks (RU Leiden) heeft in 1993-1998 onderzocht wanneer er voor het eerst mensen in Europa kwamen, hoe zij zich verspreidden, waar ze tijdens de koude ijstijden en de warmere perioden daartussen bleven en hoe ze leefden. Tijdens dat onderzoek is gebleken dat: "er ten tijde van de Neanderthalers al een soort ruilhandel bestond. Vuursteen afkomstig uit het gebied rond Maastricht is in Koblenz teruggevonden." (Leidraad, RUL 1993) 130.000 voor Christus In augustus 2000 vinden archeologen uit Leuven in Lanaken (Belgisch Limburg) een stenen bijl van 130 duizend jaar oud. De vondst, aan de grens bij Maastricht, duidt op de aanwezigheid van een tijdelijke Neandertaler-nederzetting. Het stuk gereedschap dat twee kilo weegt, diende als bijl en mes om onder meer dierenhuiden af te stropen. Tevens zijn op de afgraving in Lanaken ook meerdere andere kleine voorwerpen uit de IJstijd aangetroffen. 35.000 voor Christus De moderne mens (Homo Sapiens) volgde 35.000 jaar geleden de Neanderthaler in Europa op. 12.000 jaar geleden kwam hij naar onze streken om vuursteen te zoeken en om te jagen. Hij volgde de rendierenkuddes en paardenkuddes in het open toendralandschap.   De vuistbijl die tijdens de opgravingen in de Belvédère werd aangetroffen. Dit 19 cm lange werktuig werd voor diverse doeleinden gebruikt. 

Tussen 10.000 en 8.000 voor Christus werd het klimaat geleidelijk milder en de begroeiing gaandeweg weelderiger. Onze Euregio werd vanaf toen permanent bevolkt door rondzwervende jagers en verzamelaars die al pijl en boog gebruikten. Na 8.000 voor Christus bleef het klimaat gematigd.Daardoor ontstond dicht loofwoud. Langs Maas en Jeker, waar het wild kwam drinken en watervogels leefden, bouwden de jagers en verzamelaars hutten. Ze trokken in kleine groepen rond. In de periode na 4.000 voor Christus pasten de jagers zich aan een agrarische levenswijze aan. Deze boeren produceerden hun voedsel zelf en legden voorraden aan. Ze introduceerden het eerste aardewerk, versierd met band vormige motieven. De "Bandkeramiekers" rooiden het loofwoud met dissels (platte bijlen) en legden akkers aan. 

4000-1600 voor Christus Opgravingen in het Cabergerveld en Gronsveld (vuursteenateliers bij Ryckholt) bewijzen bewoning van ca. 4000 jaar voor Christus. Het gebied van de tegenwoordige stad Maastricht wordt niet bewoond vanwege de Maas- overstromingen. 500 voor Christus Begin van de Grote Volksverhuizing. 300 voor Christus Vestiging van de Kelten vanuit Zuid-Duitsland. Keltisch straatje (Derlon 1983) zoömorfe schenktuit in stijl Keltische La Tène-beschaving (Derlon 1983). (Titus Panhuysen, Maastricht staat op zijn verleden)   Ongeveer 13.000 jaar geleden kon men in Kanne dit tafereel aanschouwen. Langs de Jeker heeft een groepje rendierjagers zijn tenten opgeslagen. 

150 voor Christus Komst van de Romeinen; strijd tegen de Eburonen. Maastricht ontstond in de Romeinse tijd. De naam Maastricht is afgeleid van Mosaetrajectum: een plaats waar men de Maas kon oversteken. 53 voor Christus Julius Caesar trekt België en Zuid-Nederland binnen. De Germanen worden over de Rijn teruggedreven, deze rivier vormt de noord- en oostgrens van een romeinse provincie. 51 voor Christus Romeinen vernietigen de Eburonen; hun gebied wordt ingelijfd bij de provincie Gallia Belgica. 50 voor Christus - 50 na Christus Romeinse bouwwerken in de Havenstraat. 50 voor Christus - 300 na Christus Aanleg van een Romeins heiligdom en andere gebouwen onder het huidige Hotel Derlon. (Titus Panhuysen, Maastricht staat op zijn verleden) 41 voor Christus. Er is een prehistorische weg tussen de uitlopers van de Ardennen en de Eifel en de barre Kempische vlakte waar op het kruispunt met de Maas een nederzetting ontstaat. Onder de Romeinse keizer Claudius (10 v.C.-54 n.C.) wordt deze weg herschapen in een militaire heirbaan van Keulen via Tongeren naar het Kanaal (Via Agrippa). De Romeinen koloniseren ons land en vestigen er een krachtig bestuur. Zuid-Limburg wordt een deel van de romeinse provincie Neder-Germanië met Keulen als hoofdplaats. De Romeinen leggen militaire wegen aan alsmede legerplaatsen, oorspronkelijk houten kampementen omgeven door aarden wallen en palissaden met grachten. Later worden deze geheel of gedeeltelijk in steen opgebouwd en versterkt met torens en poorten. Tacitus verhaalt hoe de Batavieren bij de "brug over de Maas" de romeinse bevelhebber Labeo met inheemse troepen verslaan. In 1963 werden er gedeelten van de Romeinse brug met een baggermachine boven water gehaald en werd er op basis van onderzoek geconcludeerd dat de brug een lengte van 150 meter gehad moet hebben en een breedte van 8 meter. Naar alle waarschijnlijkheid bestond de brug uit stenen pijlers en houten overspanningen die een wegdek van balken droegen. De stenen pijlers werden vermoedelijk gestut door een damwandbekisting van aangepunte en met ijzeren paalschoenen versterkte heipalen, gevuld met vuursteen, kalksteen en blokken reliëfversiering. Dendro-chronologisch onderzoek van heipalen van de Romeinse brug heeft uitgewezen dat de eerste bouwfase in de 1ste eeuw na Christus is te dateren. De kooplieden gebruiken deze wegen en zoeken bescherming in de omgeving van de romeinse nederzetting. Deze bevindt zich in het huidige Stokstraatgebied waar de resten van een houten omwalling en van badhuizen (thermen) zijn gevonden. De Romeinen bouwen ter plaatse een tempel, gewijd aan godin Diana. Aan beide zijden van de stad is bewoning, Maastricht is een dubbelstad. De romeinse baan vervalt na 450 tot de legendarische weg van Brunhilde, een straatweg langs de hoofdweg door de dorpen. 69-70 Bataafse opstand; nederlaag van Claudius Civilis bij de 'brug over de Maas', de Pons Mosae. Tacitus verhaalt reeds hoe de Bataven in het jaar 70 bij de "brug over de Maas" de romeinse bevelhebber Labeo met zijn inheemse hulptroepen, de Baetasiërs, de Tongeren en de Nerviërs, een gevoelige nederlaag toebrachten. Deze brug is waarschijnlijk de oudste, in het verlengde van de Jodenstraat gelegen voorloopster van de tegenwoordige Maasbrug geweest. 150 en volgende jaren Eerste sporen van christendom; middelpunt: Tongeren. 175 Oprichting van een Juppiter-pijler (opgraving Derlon 1983, tevens zalfstempeltje gevonden). (Titus Panhuysen, Maastricht staat op zijn verleden) 

 Plankstraat 23 'Derlon'. De in tweeën gebroken voorste helft van het voetstuk van de Juppiterpijler ligt nog op de monoliete funderingsplaat.   Fragmenten van een steenblok van de Juppiterpijler. Boven het fronton van een nis begint een volgende nis waarin de godin Fortuna zittend is voorgesteld. Te zien zijn haar linker voet op een voetenbankje, rechts daarvan de poten van haar stoel en links haar attri buten scheepsroer en globe. 

 

200-1200 Bewoningscontinuïteit in vroege middeleeuwen bewezen door grafvondsten, bisschopszetel, muntplaats in Merovingische tijd, pelgrimsoord, Karolingische handelsnederzetting (opgravingen Hondertmarck, 1981-1982). (Titus Panhuysen, Maastricht staat op zijn verleden) 280 Sint Maternus, bisschop van Keulen, richt het bisdom Tongeren op en bouwt in Maastricht de eerste kapel in ons land. De plaats hiervan is niet bekend. Onder het Vrijthof zijn overblijfselen gevonden van laat-romeinse en Merovingische afkomst. 313 "Edict van Milaan". Constantijn de Grote schenkt aan de Christenen volledige Godsdienstvrijheid. Het Christendom krijgt dezelfde rechten als de overige godsdiensten. Nadien wordt het christendom tot enig erkende staatsgodsdienst verheven. 

 Ter versterking van de Maasbrug werd rond 340 na Chr. op de westelijke oever van de Maas een Castellum gebouwd dat ook de nederzetting beveiligde, dat op de plaats van het huidige Stokstraatkwartier lag. 

350 Laat Romeins castellum in Stokstraatgebied. Toren opgegraven in 1982 Houtmaas 12/Havenstraat 14. (Titus Panhuysen, Maastricht staat op zijn verleden). Castellum was een Romeins fort of legerkamp voor een troepenmacht kleiner dan een legioen, met hetzelfde grondplan als een castra. Castella werden langs de grenzen van het Romeinse Rijk op geregelde afstand van elkaar opgetrokken. Zij werden dikwijls de kern van latere middeleeuwse steden. 380 Servatius, bisschop van Tongeren (opvolger van Maternus) en later Maastricht. Na zijn overlijden in 384 te Maastricht begraven. Sint Servatius, een Armeniër, brengt de bisschopszetel van Tongeren naar Maastricht om zodoende zichzelf en de kunstschatten te beschermen tegen aanvallen van de Barbaren. Hij sterft in 384 en wordt in Maastricht begraven. Aan hem heeft Maastricht haar opkomst te danken omdat zijn heiligenverering vele duizenden pelgrims naar de stad brengt. Na zijn dood wordt een tempel te zijner ere gesticht op de plaats van de huidige grafkerk. Het bekeringswerk van de bisschoppen reikt tot aan de grote rivieren. De handelsnederzetting en het kapittel van Sint Servaas staan rechtstreeks onder de keizers en koningen van het Heilige Roomse Rijk. Vanaf de 14e eeuw, 1391, heeft de zevenjarige toning van de relieken plaats evenals in Tongeren en Aken; het kapittel van Sint Servaas is het oudste en rijkste van ons land met als bezittingen het Vrijthof, de Maasbrug, wijnbergen langs de Ahr en de Moezel alsmede elf dorpen. De rijkdom is nog heden te bewonderen in de Schatkamers. Het kapittel omvat 40kanunniken onder het bestuur van een Proost (Rijksvrij Vorst, volkomen soeverein). Het kapittel valt buiten de zeggenschap van de bisschoppen. De Proost erkent alleen de keizer als hoogste soeverein, de Paus als hoofd van de kerk. 

 Dit mooie romantische schilderij toont Servatius als vertrapper van de draak, die de duivel voorsteld. Op de achtergrond ziet men de St. Servaaskerk   BISSCHOPPEN VAN MAASTRICHT Traditionele lijst van de 21 Maastrichtse bisschoppen met liturgische feestdag Servatius 13 mei (Candidus 7 juni wordt niet meegeteld) Agricolaus 3 februari Urcisinus 1 oktober Designatus 13 januari Resignatus 1 december Sulpitius 17 januari Quirilius 30 april Eucharius I 20 februari Falco 20 februari Eucharius II 27 februari Domitianus 7 mei Monulfus 16 juli Gondulfus 16 juli (=Bettulfus?) Perpetuus 4 november Ebregisius 28 maart Joannes Agnus 25 juli Amandus 6 februari Remaclus 3 september Theodardus 10 september Lambertus 17 september Pharamundus tegenbisschop Hubertus 3 november 

400 Grote Volksverhuizing komt weer op gang. De grootschalige verplaatsing van Germaanse en Aziatische stammen tussen het einde van de 4e eeuw en de 7e eeuw vanuit Noord- en Oost-Europa naar het zuiden en westen. De Volksverhuizing werd in beweging gezet door de Hunnen die Oost-Europa binnenvielen en andere stammen westwaarts dreven, het Romeinse Rijk in. In 378 versloegen de Visigoten de Oost-Romeinse keizer Valens bij Adrianopel; in 410 plunderden ze Rome. De Vandalen stichten na de verovering van Carthago in 439 een zelfstandig rijk in Noord-Europa en plunderden Rome in 455. De Volksverhuizing is de belangrijkste oorzaak van de val van het West-Romeinse Rijk in 476. De Franken stichten een rijk in Gallië, de Angelsaksen in Engeland, de Longobarden in Noord-Italië, de Visigoten en Sueven in Spanje en de Vandalen in Noord-Afrika. Hiermee beginnen de middeleeuwen die zullen duren tot 1500, het jaar van de ontdekking van Amerika. 450 De macht van de Romeinen raakt ten einde. Zij moeten terug naar Italië om te vechten tegen de Barbaren ("vreemdelingen"). De romeinse kern wordt de "civitas" van de bisschop van Luik, de geestelijkheid en de onderhorigen. Na het vertrek van de Romeinen vallen rondtrekkende stammen de stad aan doch onder aanvoering van Merovingische vorsten wordt de rust hersteld. De meest beroemde koning is Clovis die het Frankische Rijk sticht. Maastricht wordt de hoofdstad van het graafschap en verkrijgt van 550-760 het recht om zelf munt te slaan. De munten dragen het woord "portus"=haven. Het muntgebouw is gevestigd op het terrein van het huidige postkantoor, de munten waren herkenbaar aan een vijfpuntige ster. In de stad worden "palts"=paleizen gebouwd als verblijfplaats van de Merovingische en Karolingische vorsten. Het zijn versterkte boerenhofsteden. Vestiging van de Germaanse Franken. De Franken stichten een rijk dat loopt van Reims tot aan de grote rivieren. Het gebied rond de Sint Servaaskerk werd bestuurd door de Frankische vorsten terwijl de kern rond de (latere) O.L.Vrouwekerk onder gezag van de bisschop stond. 450 Twee christelijke grafsteentjes, bewaard in Sint-Servaaskerk. 496 Doop van koning Clovis (overleden 511) met zijn krijgers te Reims. 550 Na 550 definitief begin van de kerstening. Bouw van een eerste kerkje te Maastricht. 558 Lotharius verenigt het na de dood van Clovis verdeelde rijk weer in een hand. 575 Bisschopszetel gevestigd in een voorganger van de huidige Onze-Lieve-Vrouwekerk. Bisschop Monulfus bouwt er een kerk. Maastricht in 7e en 8e eeuw middelpunt voor kerstening van Vlaanderen (Amandus), tussen Maas en Schelde (Lambertus) en in de Ardennen (Hubertus). 575 Bisschop Monulfus, de 12e bisschop van Maastricht bouwt boven of naast het graf van Sint Servaas een stenen zaalkerkje (in de 9e eeuw door de Noormannen verwoest). Hierover verhaalt de geschiedschrijver Gregorius van Tours (1550). Het graf bevindt zich buiten de Romeinse nederzetting langs de weg die van Tongeren via de Bredestraat en Maas naar Keulen loopt. De pijlerbasiliek dateert uit het jaar 1000. In de 12e eeuw uitbreiding door de bouw van de apsis en de westbouw. De Noodkist dateert uit het jaar 1160, de grote klok "Grameer", 7000 kg., wordt in 1515 door de gebroeders Moers gegoten in de tuin van de proosdij. In 1556 wordt door Hendrik van Trier, klokkengieter in Aken, een nieuw klokkenspel gegoten. Om deze reden krijgt de toren een andere vorm die gehandhaafd blijft tot 1767. In dat jaar worden nieuwe torens, "peperbussen" gebouwd die blijven staan tot 1889. De Maastrichtse klokkenmaker de Bèef levert een nieuw klokwerk met carillon, op de torens komt het bisschopskruis, op de middentoren de dubbele adelaar. Deze adelaar wordt in 1794 door de Fransen verwijderd. In dit jaar worden Oostenrijkse troepen in de kerk gelegerd, na de verovering van Maastricht wordt de kerk ingericht als fouragemagazijn. In 1797 wordt het kapittel opgeheven en de versiering van de kerk in het openbaar verkocht. In 1804 wordt de rijksadelaar vervangen door de Jacobijnsmuts. Op 9 september 1955 wordt de door Cuypers in 1886 toegevoegde neo-gotische toren door brand verwoest. Algehele restauratie in de jaren 1983-1990. 590 Bisschopszetel in de OLV Basiliek: kerstening vanuit Maastricht georganiseerd door Lambertus in het Maasland en Scheldestreek; Hubertus in de Ardennen; Amandus in Vlaanderen (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 596 Hofdag van koning Childebert II te Maastricht. 600 Al voor het jaar 600 werden er in Maastricht gouden munten geslagen. 635 Stichting van het klooster van de "Witte Vrouwen", waarschijnlijk het oudste klooster van ons land. Stichter is de Maastrichtse bisschop Johannes Agnus. ln 1268 wordt het klooster grotendeels door brand verwoest, maar in 1280 herbouwd. Het klooster is gevestigd op het terrein van het Generaalshuis (Theater aan het Vrijthof) aan het Vrijthof. In het klooster bevindt zich het z.g. "Zwarte Kruis", dat in 1795 wordt overgebracht naar de St. Martinuskerk in Wyck. 650 Geboorte van Sint Lambertus in de Bredestraat. Hij wordt in 705 in Luik vermoord. 687 Oudste vermelding van een leprozenhuis te Maastricht. 700 Pepijn van Herstal koning over het Merovingische rijk. 700 Lambertus bisschop van Maastricht. Hij werd in 705/706 te Luik vermoord en zou langs de Maas begraven zijn (Lambertus kapel, St.Pieter). 722 Volgens de traditie verplaatst Hubertus rond dit jaar de bisschopszetel naar Luik, maar een verplaatsing na het jaar 800 is aannemelijker. Hij laat de overblijfselen van zijn voorganger St. Lambertus ook daarheen overbrengen. 768-814 Karel de Grote, koning over de Franken en sinds het jaar 800 keizer van het Westen. 775 Monumentale centraalbouw ter plaatse van de latere Sint Servaaskerk (opgegraven 1981): polygone grafkerk bij het graf van Sint Servaas, deel van de abdij van Sint Servaas, gelegen op het raakpunt van de centraalbouw en de hoofdkerk op basilicaal grondplan onder het huidige kerkschip, precies waar het graf van Servatius is. 

 Standbeeld van keizer Karel de Grote in de St.-Servaaskerk, opgericht in 1845. Het opschrift onder het beeld luidde oorspronkelijk S. CAROLUS MAGNUS (Heilige Karel de Grote). De s. voor Sanctus (Heilig) is later weggewerkt, omdat de keizer nooit tot de eer der altaren verheven werd.  779 Karel de Grote bevestigt voor de abdij van St.Germain-des-Prés in Parijs tolvrijheid onder meer te Maastricht, een van de vijf tolkantoren van het Karolingisch rijk. 800 Alcuin en na hem Eginhard, vrienden en raadslieden van Karel de Grote, abten van het Sint-Servaaskapittel te Maastricht. 800 Kroning van Karel de Grote tot Keizer van het Romeinse Rijk door Paus Leo III. Karel de Grote verheft Aken tot residentie. Zijn doel is het stichten van een groot christelijk rijk. Aken wordt kroningsstad van het Heilige Roomse Rijk, Maastricht wordt een semi- stadstaat. Maastricht heeft als bestuurscentrum afgedaan, de politieke machtspositie wordt tot economische bedrijvigheid. In Maastricht wordt een abt aangesteld om de belangen van de bisschop te blijven behartigen. Maastricht staat onder geestelijk gezag van Luik, onder wereldlijk gezag van de Karolingische keizers en koningen. Naast de ex-bisschoppelijke O.L.Vrouwekerk groeit een Frankische kern rond de grafkerk van Sint Servaas en de palts. Karel de Grote sterft in 814 en wordt opgevolgd door Lodewijk de Vrome. Bij het Verdrag van Verdun wordt het rijk 

in drie delen verdeeld. Het middenrijk wordt ook in drieën verdeeld met een onderverdeling in gouwen. Maastricht wordt de hoofdstad van de Maasgouw. 830-850 Eerste golf invallen van de Noormannen; Eginhard beschrijft Maastricht als dichtbevolkte handelsplaats. Ook Wyck (vicus) is een handelscentrum. 843 Maastricht komt bij het verdelingsverdrag van Verdun bij het Middenrijk, waaruit later onder meer het hertogdom Lotharingen ontstond. 870 Verdelingsverdrag van Meerssen. Maastricht bij het Duitse Rijk ingedeeld. 879-884 Tweede golf invallen van de Noormannen (Vikingen). Maastricht en Tongeren door de Noormannen verwoest. 900 (10e eeuw) Bouw van het westwerk van de Onze Lieve-Vrouwekerk; het gebied van Sint-Servaas wordt ommuurd. Bisschop Franco van Luik (856-903) schenkt de kerk van de heilige Martinus te Wyck aan de Onze Lieve-Vrouwekerk. 908 De bisschop van Luik verkrijgt van Koning Lodewijk het recht om munt te slaan en tol te heffen op alle goederen die te land en te water worden vervoerd. Hij wordt leenheer van de keizer. Pogingen om de stad bij het Prinsbisdom in te lijven blijven zonder resultaat. 929 Hertog van Lotharingen door keizer beleend met het kapittel en kerk van Sint-Servaas. 950 Heropbloei van de Maashandel tussen Verdun en Maastricht. 970-1008 Onder bisschop Notger van Luik krijgt Onze Lieve-Vrouwe een kapittel. 985, 1006, 1070 Driemaal verwerft de Luikse bisschop van de keizer de immuniteit voor zijn familia in Maastricht. 1000 In Limbourg (plaatsje in de huidige provincie Luik) ontstond rond het jaar 1000 een burcht. De bewoners van de burcht waren graven met zeggenschap over gebieden ten oosten en ten westen van de Maas. Met name bekende graven zijn Theodoricus en Riquinus van Limburg (1033). De graven werden opgevolgd door het Huis van Aarlen dat er verwantschap mee had. Waleram I, graaf van Aarlen, herbouwt het slot in 1064. Zijn zoon Hendrik I kreeg in 1101 de hertogstitel en sindsdien is Limburg een hertogdom. Er waren echter steeds veel moeilijkheden omdat de Hertog van Brabant ook aanspraken deed gelden op de gebieden. Het liep uit op de Limburgse successieoorlog die in 1288 werd beslecht in de slag bij Woeringen. Jan I van Brabant kwam als winnaar uit de strijd en verbond daarmee Limburg en Brabant in een personele unie. Dit hield in dat de twee vorstendommen hetzelfde staatshoofd hadden, maar een eigen politiek voerden. Deze situatie bleef bestaan tot de Franse revolutie. In 1815 werd het koninkrijk der Nederlanden (waar toen ook het huidige België deel van uitmaakte) gevormd en een Provincie Limburg ontworpen. De naamgever Limbourg maakte er echter geen deel van uit. 1000 Sint-Servaaskerk door keizer Otto III tot rijkskerk verklaard; bouw van het westwerk. Vervaardiging van het borstkruis van Sint Servaas. 

 Het beeld van "Sterre der Zee"  1000 Kerk van OLV bij brand verwoest; alleen het westwerk en oostkrypte bleven bewaard (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG). Begin van de bouw van de O.L.Vrouwekerk. Deze wordt gebouwd op de plaats van de vroegere Dianatempel. De dubbele absisgalerij met kapitelen is gebouwd in 1200. In 1550 wordt de gotische kruisgang toegevoegd. De kapel van "Sterre der Zee" is gebouwd tussen 1440 en 1470.Het beeld van de Sterre der Zee dat zich voorheen in de Minderbroederskapel heeft bevonden wordt in 1837 naar de O.L.Vrouwekerk overgebracht. Het beeld is vermoedelijk Boheems werk uit de eerste helft van de 15e eeuw. De kerk wordt in de Franse tijd een smederij. In 1933 wordt de kerk verheven tot "Basilica Minor". De parochiekerk de naastliggende St.Nicolaaskerk die in 1350 is gebouwd, wordt in 1837 wegens bouwvalligheid gesloopt. 1001 

Overlijden van de laatste Karolinger Karel van Lotharingen die naast het graf van St. Servaas werd begraven. (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1018 Op de dag der inzegening van de crypte van Onze Lieve-Vrouwe door bisschop Balderik III van Luik stort zij in. 1039 Kerkwijding van de Sint-Servaas in aanwezigheid van keizerHendrik III. 1075 De Franse priester Jocundus beschrijft het leven van Sint Servaas 1087 Keizer Hendrik IV verheft de Abdij van St. Servaas tot Rijkskerk. (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) Sint-Servaas erkend als vrij kapittel rechtstreeks afhankelijk van paus en keizer.    Het gouden borstkruis van St. Servaas. Dit kostbare kruis werd vermoedelijk in 1039 bij gelegenheid van de kerkwijding, door Keizer Hendrik III aan het St. Servaaskapittel geschonken. 

1099 Godfried van Bouillon, leider van de Eerste Kruistocht, sterft te Jeruzalem. De bisschop van Luik erft van hem twee Jekermolens te Maastricht en schenkt er een, de Bisschopsmolen, aan Onze Lieve-Vrouwe. 1122 Keizer Hendrik V bevestigt het voorrecht van de dwangmolens van de beide kapittels (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1126 In 1126 schonk de Duitse keizer aan het kapittel van Sint Servaas het recht om de pastoor te benoemen van de Servaasparochie van Koblenz. Zeventig jaar later ontving het kapittel de tienden van de plaatselijke wijnoogst. Elk tiende vat wijn ging naar Maastricht en wel via de Moezel en de Rijn tot Keulen waar de tocht over land verder ging. Een aantal namen aan die weg (Wijngracht in Kerkrade bijvoorbeeld) herinnert nog aan de wijnroute. In Maastricht werden de vaten gelagerd in de huidige kanunnikenkelder onder de Servaasbasiliek. (Maaspost 4 juni 1997) 1132 Oudst bekende stadsrecht van Maastricht: de Duitse keizer erkent het recht van de bisschop van Luik over zijn familia in Maastricht. Vreemdelingen die zich in Maastricht vestigen staan onder jurisdictie van de koning/keizer. 1135 De Blauwe Schuit trekt door Maastricht op haar weg van Kornelimünster via Aken naar St.Truiden. 1139 Inkomsten(tolrecht) van de Maasbrug door keizer Koenraad II geschonken aan het kapittel van Sint-Servaas. 

 In eynen dall scoen ende liecht effen ende wael ghedaen daer twee in eynen dall scoen ende liecht water tsamen gaen eyn groot ende eyn cleyne claer schoen ende reyne dats die Jeker ende die Mase beide te korne ende te grase es die stadt wale gheleghen ende te schepen in voele weghen; in visschen ende in ghewilden ende in goeden ghevylden der bester coren eerden die ye mochte ghewerden. des steyt die stat te maten aen eynre ghemeynre straten van Inghelant in Ongheren voer Colne ende voer Tongheren; Ende alsoe dies ghelijck van Sassen in Vrancrijk ende mit scepe die des pleghen te Denemerken ende te Norweghen. Die weghe versamenen sich al dae. Des is die stadt daer nae gheheiten Traiectum.   1140-ca. 1210 Hendrik van Veldeke Limburgs dichter uit het Maasland. Beschermeling van gravin Agnes van Loon en vanaf 1183 in dienst van graaf Hermann van Thüringen. Hendrik van Veldeke schreef al zijn werk in Oudlimburgs dialect, doch wij bezitten slechts Middel-Hoog-Duitse vertalingen hiervan. Bewaard bleven 'Sente Servaes', een berijming van de legende van de bisschop van Maastricht Sint-Servatius, en de hoofse ridderroman 'Eneide' (begonnen voor 1174 en voltooid na 1183), waarin de stof van Vergilius 'Aeneis' omgevormd is tot het geïdealiseerde middeleeuwse beeld van het hoofse ridderschap 1147 Bernardus van Clairveaux overnacht bij het kapittel van Onze Lieve-Vrouwe. 1155 Keizer Barbarossa bevestigt de kerk van Luik in haar bezittingen te Maastricht. 1160 De Noodkist wordt vervaardigd in het atelier van Godfried de Claire. De maker is de edelsmid en abt van Sint Servaas, Einhert. 1170 Hendrik van Veldeke schrijft de Legende van Sint Servaas. Vervaardiging van de Noodkist. Bouw van het Nieuwwerk, de westbouw, van de Sint Servaaskerk. 1171 Gasthuis gebouwd op de fundamenten van de verwoeste Koningspalts (?) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

1189 Onze Lieve-Vrouwe krijgt van paus Adriaan IV het recht klokken te luiden. 1195 11 Februari, profiterend van de wanorde in het bisdom Luik bezet keizer Hendrik I ook het Luikse deel van de stad 

 De St. Janskerk heden. In 1475 werd met de bouw van de tegenwoordige toren begonnen met als voorbeeld de Domtoren van Utrecht.   1200 Omstreeks deze tijd wordt begonnen met de bouw van de Sint Janskerk als parochiekerk van de Sint Servaas. De eerste toren bezwijkt in 1373 vanwege een storm, in 1475 wordt met de bouw van de tegenwoordige toren begonnen met als voorbeeld de Domtoren van Utrecht. Tot 1632 doet de kerk dienst als parochiekerk, daarna wordt deze in bezit genomen door de Gereformeerden. Stichting van het klooster van Sint Andries, gelegen aan de tegenwoordige Maagdendries. In 1471 wordt de kerk door de bisschop Lodewijk van Bourbon ingewijd. In 1485 wordt in deze kerk Jan van Horne tot bisschop gewijd. In 1795 wordt de Orde opgeheven. In 1820 wordt het klooster afgebroken, de kerk doet nog geruime tijd dienst als magazijn van de Genie. 1202 Keizer Philippus von Zwaben (Philippus II) beleent Maastricht aan de Graaf van Leuven die hiermee de titel krijgt van "Hertog van Brabant". Maastricht is bijzonder belangrijk als oostwestverbinding. Hendrik van Brabant gaat de stad beveiligen met een aarden omwalling met houten palissadering en grachten uit voorzorg tegen aanvallen van Luikse zijde. Luik valt Maastricht aan en vernielt de aarden omwalling. Ook de houten Maasbrug wordt vernield. De Hertog heeft behoefte aan een sterker bolwerk ter beveiliging van stad en brug. 1204 Uit de buit van de Vierde Kruistocht schenkt Keizer Philips II (Venetianen hadden Constantinopel dat jaar veroverd) aan de Onze Lieve-Vrouwe de grootste kruisreliek ter wereld in een gouden dubbelkruis; sinds 1832 is de reliek te Rome in de schatkamer van het Vaticaan. 

1204 De Luikse bisschop Hugo de Pierrepont en Lodewijk II van Loon belegeren de stad en breken een deel van de brug af (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1204 Hendrik I betwist het eigendom van de Brug op het Kapittel van St. Servaas (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1204 De keizer schenkt Maastricht en Kapittel St. Servaas aan Hendrik I van Brabant (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1212-1378 Maastricht twistappel in de dertien oorlogen tussen Brabant en Luik. 1214 Keizer Frederik II bevestigt de Brabantse soevereiniteit over Maastricht (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1214 19 Mei, Roomskoning Otto IV huwt in de Sint-Servaas met Maria van Brabant, dochter van hertog Hendrik 1. 1214 2 September, de bisschop van Luik erkent de Brabantse rechten in de stad. 1215 Stichting van de Orde der Dominicanen of Predikheren. Stichter is de Spanjaard Dominicus. De 3e Orde heeft    De Onze-Lieve-Vrouwekerk bezat sinds de Middeleeuwen het zogenaamde Patriarchaal Kruis, waarin een stuk van het heilige kruis. 

tot doel de bestrijding van de ketters, de leden mogen alleen leven van giften en aalmoezen. In 1261 wordt begonnen met de bouw van de tegenwoordige Dominicanerkerk die in 1294, namens de bisschop van Luik, wordt ingewijd door pater Franciscus. In 1309 laat de familie van Nuest de kapel, rechts van het koor, vergroten en toewijden aan St. Catharina. Rond 1577 worden de Dominicanen uit de stad verdreven en klooster en kerk worden geplunderd en gedeeltelijk verwoest door troepen van de Hollandse Republiek waarbij archief en bibliotheek verbranden. Het klooster wordt ingericht als kanonnengieterij. In 1579 worden alle eigendommen door de Hertog van Parma teruggegeven. In 1606 wordt de kerk op kosten van de stad gerestaureerd. In 1617 krijgen de Dominicanen de beschikking over de St. Joriskapel (hoek Spilstraat-Grote Staat). Deze kapel wordt afgebroken, het terrein wordt toegevoegd aan de kloosterhof. In 1796 wordt het klooster opgeheven en wordt ter plaatse tot 1804 de parochie Johannes de Doper gevestigd. Daarna wordt de Sint Servaas de parochiekerk. Klooster en kerk worden door de Fransen overgedragen aan de stad, waarna een "école centrale", vervolgens een "école secondaire" en uiteindelijk een kostschool en Stedelijk Lyceum wordt gevestigd. In 1970 wordt het pand gesloopt om plaats te maken voor het Entre-Deuxgebouw. 1218 Keizer Hendrik VII bevestigt patroonschap van de kerk van St. Jan (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1220 Eerste codificatie van het Maastrichtse recht. Vanaf dit jaar worden twee afzonderlijke stadszegels gebruikt, een Brabants en een Luiks. 

1220 Bergportaal in de Sint-Servaaskerk Maastricht krijgt stadsrechten. Enkele jaren later verschijnen naast de Schout en Schepenen van keizerlijke oorsprong ook die van de Luikse bisschop. Zij behartigen de belangen van hun eigen onderdanen. In eerste instantie waren zij belast met de gehele rechtspraak, politie en administratie. 1222 Nieuwe Biesen: vestiging van de Ridders van de Duitse Orde te Maastricht (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1223 Roomskoning Ferdinand II schenkt het Vrijthof aan het kapittel van Sint Servaas. 1223 Keizer Frederik II staat een huis en muren op het Vrijthof aan het St. Servaaskapittel af (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1225    Het zogenaamde Bergportaal van de Sint Servaas gebouwd in Gothische stijl in het begin van de 13e eeuw onder invloed van de Noord Franse bouwkunst. 

Eerste helft 13e eeuw: pretorium bij Kersenmarkt (schepenbanken plus burgemeesteren en gesworenen) 1225-1250 Bouw van het Bergportaal in de Sint-Servaaskerk. 

 De veldzijde van de Helpoort omstreeks 1840. De Helpoort maakte in die tijd allang geen deel meeruit van de verdedigingswerken van de stad.  1229 Door Hendrik I van Brabant (1190-1235) krijgt Maastricht de eerste omwalling (uiterlijk teken van de verkregen autonomie) waarvan de resten nog te zien zijn o.a. bij de Helpoort. De civitas en de nieuwe handels- en ambachtswijk worden omsloten. De grafkerk van Sint Servaas komt zodoende binnen de stad te liggen. In de palts zijn de Hertogen van Neder-Lotharingen opgevolgd door de Hertogen van Brabant. Volgens de oorkonde van 25 april 1229 staat de Hertog van Brabant aan de burgers toe "de stad zodanig te versterken dat zij haar goederen en personen, die tot nu toe steeds onbeschermd en opgejaagd waren, in veiligheid te kunnen stellen". Maastricht behoeft geen troepen binnen de stadsomwalling toe te laten, de troepen moeten buiten in het veld kunnen kamperen. Wyck en Maastricht zijn afzonderlijk ommuurd zodat het verkeer over de Maas vrij kan geschieden. In tijden van spanningen kunnen onder de brug kettingen worden gespannen. Wyck heeft twee straten, de Rechtstraat en de Hoogbrugstraat. 1229-1336 Maastricht lid van de Luikse stedenbond. 

1232 De oorspronkelijk gevolgde kloosterregel van Sint Servaas wordt opgeheven, het wordt een "stift" van afzonderlijk wonende wereldgeestelijken. Keizer Frederik II machtigde het kapittel van St. Servaas om inkomsten te scheiden. 1234 Stichting van het Franciscanenklooster, voorlopig in enkele huizen aan de Pieterstraat. Rond 1334 wordt de grote kerk gebouwd, gereed ca 1400; thans Rijksarchief. In de kerk bevindt zich het beeld van "Sterre der Zee", afkomstig van de kapel van "Maria ten Oever" (plaats Awwestienenkerk). In 1578 worden de Franciscanen (Bruine Paters) gedwongen om de stad te verlaten, het klooster wordt verwoest, de kerk wordt kazerne. Een jaar later komen zij onder de Hertog van Parma terug. De herbouw van het klooster heeft 30 jaar geduurd. Op 24 juli 1639 krijgen de Franciscanen van regeringswege de opdracht om de stad te verlaten (Pater Vink), zij vertrekken naar klooster Observanten (Slavante), gelegen op het grondgebied van Sint Pieter, eigendom van de bisschop van Luik. In 1673 keren zij terug naar de stad. Ze betrekken enkele huizen aan de Bredestraat en de kapel van St. Jacob (hoek Vrijthof). In 1699 betrekken de paters een nieuw klooster, aan de Minderbroedersberg. Hier wordt het beeld van "Sterre der Zee" geplaatst. Achtereenvolgens wordt het beeld geplaatst in het klooster van de Annunciaten (Wyck), in het Franciscanenklooster van Lichtenberg, het huis van Thomas Libot in Visé, in de kerk der Franciscanen in Tongeren, in de St. Jacobkapel, in de Minderbroedersstraat aan de Tongersestraat en van 1795-1804 bij Maastrichtse burgers. Dan tot 1838 in de Sint Nicolaaskerk tenslotte in de OLVrouwekerk. In 1796 moeten de paters voor de derde maal de stad verlaten, de Fransen brengen hun archieven naar het klooster. In 1829 wordt in deze kerk het Paleis van Justitie gevestigd; het klooster wordt tot 1976 Huis van Bewaring. In 1853 komen de Franciscanen terug naar Maastricht en kopen een terrein aan de Abtstraat waar een nieuw onderkomen wordt gebouwd. Vanwege de te geringe bezetting verlaten de paters in 1971 het klooster. Klooster en kerk worden afgebroken. 1241 In 1241 komen de Antonieten naar Maastricht en betrekken de in 1209 opgerichte kapel ter ere van St. Antonius (St. Antoniusstraat). In 1380 wordt begonnen met de bouw van een nieuw klooster, gelegen aan het latere stadspark. In 1783 wordt de communiteit opgeheven, alle bezittingen gaan naar de O.L.Vrouwekerk. In 1794 wordt de kerk door de Fransen in brand geschoten, de twee resterende torens zijn opgeruimd bij de aanleg van het kanaal. 1243 De stad bezit reeds een gemeentehuis; er worden jaarlijks drie grote markten gehouden. 1248 Hendrik III van Brabant laat een toren bouwen bij de Maasbrug (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1249 Maastricht gaat met Antwerpen een overeenkomst aan over het wederzijds uitsluiten van opstandige werklieden. 1250 Er is een stedelijke raad bestaande uit burgemeesters en gezworenen. 1250 Vanaf ongeveer 1250 bestond er in Maastricht een joodse gemeente. In een schepenbrief van 1295 is sprake van een Jodenstraat, de Platea Judaeorum, genoemd naar de synagoge die daar lag. Deze joodse gemeente, de oudste in Nederland, hield rond 1350 op te bestaan als gevolg van pogroms (de joden kregen de schuld van het uitbreken van de pest) en het verbod om als jood bepaalde functies uit te oefenen. De joden verdwenen toen bijna compleet uit Nederland. Pas na de Vrede van Munster in 1648, keerde een klein aantal joden naar Limburg terug. In 1782 werd aan de Markt een sjoel in gebruik genomen. Na 1794, de Franse tijd, ontstond er gelijkberechtiging en werden toelatingsbeperkingen opgeheven. Toen kon er een nieuwe joodse gemeente in Maastricht ontstaan. Deze groeide tijdens de negentiende en de twintigste eeuw uit tot een bloeiende gemeenschap met enkele honderden leden. Een hoogtepunt voor die gemeente was de bouw van een nieuwe synagoge aan de Capucijnengang in 1840 mogelijk geworden dankzij een donatie van Koning Willem I. Aan het bloeiende joodse gemeenschapsleven kwam in 1940 een einde, als gevolg van de bezetting van Nederland door de Nazi's. Deze hebben de moord op ongeveer 250 Maastrichtse joden op hun geweten. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft de gedecimeerde joodse gemeenschap met zeer veel moeite de draad weer kunnen oppakken: de oorlog had diepe wonden geslagen: soms waren hele families weggevoerd en niet teruggekomen. In 1967 werd de geheel gerestaureerde synagoge opnieuw ingewijd. 1251 Eerste vermelding van een stenen stadsmuur: die al aan het einde van de 13de eeuw te eng was (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1254 De eerste Augustijnen komen naar Maastricht. Hun eerste verblijf is de kapel ter ere van St. Evergilis op de Vismarkt. Zij nemen hun intrek in enkele particuliere huizen. In 1600 krijgen zij de beschikking over de kapel "Maria ten Oevere" aan de Mariastraat. Er wordt een nieuw klooster gebouwd, de kapel "Maria ten Oevere" wordt afgebroken, in 1661 wordt een nieuwe kerk gebouwd, de St. Jozefkerk, thans de "Awwe Stiene". Het priesterkoor van de kerk dateert uit 1920. In 1796 wordt de Orde opgeheven, kerk en klooster worden fouragemagazijn. In 1825 wordt in de kerk een verdieping aangebracht, het wordt een school. Van 1830-1834 is de kerk theater voor militairen, daarna armenschool. Vervolgens heeft de kerk dienst gedaan als ijkkantoor, school voor Belgische vluchtelingen en distributiekantoor. Door het stichten van de St. Jozefparochie krijgt de kerk de naam St. Jozefkerk. De parochie wordt in 1962 opgeheven, de kerk wordt in 1964 gesloten. 1259 Keulse bisschop stelt de handelaars uit Maastricht vrij van de verbodemingsplicht (omladingsplicht), zodat zij hun koopwaar vrij kunnen doorvoeren. 1264 Er bestaat een volmolen in Maastricht. 1267 Henric, bisschop van Luik, en hertog Otto van Gelre vernielen de houten Maasbrug en de stenen Maastoren. Van de stenen wordt in Montfoort een roofslot gebouwd. Ook de Brabantse dingbank op het Vrijthof wordt vernield. 1267 Oudste reglement voor de Maastrichtse lakenwevers, het eerst bekende ambacht (gilde). 1268 Stichting van de "Begaarden" in een gezamenlijke woning aan de Witmakersstraat. Het betreffen geen kloosterlingen doch ambachtslieden (prepareren van laken). Zij volgen de leefregel van St. Franciscus. De Begaarden treden later toe tot de Derde Orde en krijgen van het kapittel van Sint Servaas de beschikking over de St. Bartholomeuskapel. Als enkele ordeleden tot priester worden gewijd verzoeken zij om een grotere kapel, waarvoor in 1308 toestemming wordt verleend. Zij geven o.a. onderwijs in het Latijn. In 1765 wordt de school opgeheven wegens gebrek aan leerlingen, in 1795 wordt het klooster opgeheven, in 1798 worden de gebouwen aan particulieren verkocht. 1268 Wittevrouwenklooster door brand verwoest (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1272 Oudste stuk van de gemeentelijke organisatie. Het edict van 12 september 1372, uitgevaardigd door Jan van Arkel, bisschop van Luik, en de hertog en hertogin van Brabant legt reeds lang bestaande gebruiken met betrekking tot het stadsbestuur vast. In 1299 wordt gesproken van "Vooght, rechteren (schouten), ridder (meesters), (burge)meysteren, raedtsluyden ende die gemeyne poorteren van Tricht". Nog eerdere vermeldingen dateren van 1282 (sculteti, scabini, consules" (= schouten, schepenen en burgemeesters of gezworen raden) en 1272 "villicus, scabini et jurati ac universitas" (=schout, schepenen, gezworenen en gemene burgerij). Dit is het oudste schriftelijke stuk waaruit blijkt van het bestaan van een gemeentelijke organisatie, die in de periode van 12501275 op basis van gewoonterecht of verloren gegane charters is ontstaan. In 1338 en 1349 worden voogd, schouten, schepenen, raden en gezworenen genoemd. Ook uit raadsresoluties uit die tijd blijkt van het bestaan van een gemeentelijke organisatie. Waarschijnlijk heeft de bevolking al voor 1372 electorale invloed op de samenstelling van de magistraat gehad, namelijk op de keuze van burgemeesters, gezworenen en raden. 1273 Inwonertal: 5500 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

 Gezicht op Wyck en de middeleeuwse Maasbrug, in 1932 St.Servaasbrug gedoopt omdat het St.Servaaskapittel eigenaar was.  1275 De houten Maasbrug tegenover de O.L.Vrouwekerk wordt tijdens een processie door het water meegesleurd en stort in, waarbij 400 mensen verdrinken. De houten brug wordt in 1280 vervangen door een meer noordelijk gelegen stenen brug op de huidige plaats. De brug wordt gebouwd met tien bogen, de toegangen worden bewaakt door poorten. De boog aan de Wycker kant is van hout en kon in geval van nood weggenomen worden. De brug is tot 1646 eigendom geweest van het kapittel van St. Servaas, daarna worden de rechten overgedragen aan de stad. In 1947 heeft een grondige 

restauratie plaats. Door de nieuwe plaats van de brug verplaatst de hoofdstroom van het verkeer naar de route Grote Staat-Kleine Staat-Brugstraat i.p.v via de Bredestraat. 1280 Herbouw Wittevrouwenklooster (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1280 Duitse Orde sticht de Nieuwe Biezen (thans Bassin). 1284 Hertog Jan I van Brabant kocht in 1284 de onzijdigheid van de bisschop in de oorlogen om het hertogdom Limburg door een scheidrechterlijke uitspraak (Alde Caerte) waarbij het gemeenschappelijke bewind van Brabant en Luik over de onverdeelde stad Maastricht (die neutraal bleef) werd vastgelegd. Succes voor Luik. Want in 1245 waren Luikenaren onder schout van Brabant gekomen. (Ius de non evocando). (U)"De Oude Caerte" komt tot stand tussen de Bisschop van Luik (Jan van Vlaanderen) en de Hertog van Brabant (Jan I van Brabant). Maastricht wordt een territoriaal onverdeelde stad met de allures van een staatsstad. Ongeveer een kwart van de bevolking komt onder Luiks gezag, driekwart onder Brabants gezag. Het was bij strijd verboden om partij te kiezen tussen de beide soevereinen. De twee schouten, twee maal zeven schepenen, twee burgemeesters, acht gezworenen en twee peymeesters, voor de helft Luiks en voor de helft Brabants -totaal 32 man- krijgen hun benoeming door de Soevereinen en een aanstelling voor het leven. De overige leden van de raad worden periodiek benoemd door de twee Luikse en Brabantse commissarissen-deciseurs, die in de even jaren als gevolmachtigde gezanten van de Soevereinen de stad bezoeken om de magistraat te vernieuwen, recessen af te kondigen en in hoger beroep vonnissen te wijzen in door de schepenbanken of het lage gerecht behandelde geschillen. De commissarissen-instructeurs zijn de permanente inspecteurs van het soeverein gezag. De ambachten verliezen hun politieke invloed en verschralen tot bekrompen, naijverige belangengroepen. Door hun verdwijning en de gelijkschakeling van de schepenbanken en Raad wordt het bezit van drie gemeentegebouwen (Lanscroon, Dinghuis en Lakenhal) een overbodige weelde. Men kan volstaan met een stadhuis. Schout en schepenen verhuizen na 1632 naar het Refugiehuis van de heren van Elsloo (Kapoenstraat). 

1288 De slag bij Woeringen in 1288 geldt als de laatste massale ridderslag uit de wereld- geschiedenis. Hertog Jan I van Brabant versloeg zijn rivalen van Gelre en Luxemburg, benevens de Keulse aarts- bisschop, en kreeg het hertogdom Limburg in bezit. De Slag bij Woeringen was onderdeel van de Limburgse Successie- oorlog (1283-1296). In 1283 stierf gravin Irmgardis van Limburg kinderloos. Het hertogdom Limburg lag voor het grootste deel in wat nu het noordoostelijk deel van de provincie Luik is, zoals het Land van Herve en het aansluitend Duitstalige gebied. Een aantrekkelijk gebied de handelsweg van Keulen via Maastricht naar   "De slag bij Woeringen" door Nicaise de Keyser 

de Brabantse steden en Vlaanderen liep er dwars doorheen. Er waren drie kandidaten voor Limburg. Allereerst de man van de gravin, Reinald van Gelre. Dan haar neef Adolf graaf van Berg (nu deel van het Ruhrgebied, boven Keulen), die echter zijn rechten overdroeg aan Hertog Jan I van Brabant, de machtigste man tussen Schelde en Rijn. Mede daarom wou hij zijn invloed verder oostwaarts uitbreiden want aan het sterke Vlaanderen waagde hij zich natuurlijk niet. Tot slot hadden de graven van Luxemburg, twee broers, ook wel zin in noordelijker gebieden. Het was niet alleen landveroveren. Ook economische belangen speelden mee. Brabantse kooplieden die handel dreven met de steden aan de Rijn werden beroofd, en moesten soms fors betalen om door te mogen: een soort corruptie van kleine baasjes.Twee weken voor de beslissende slag verkocht de graaf van Gelre (in Roermond) zijn aanspraken op Limburg voor 40.000 Brabantse denaren aan de graven van Luxemburg. Op de vijfde juni 1288 had zich tenslotte even ten noorden van Keulen, op de Fühlinger Heide, een imposante legermacht verzameld. Sommige schattingen gaan tot negenduizend ridders en bereden knechten. Aan de zijde van de aartsbisschop van Keulen streed allereerst een keur aan Duitse ridders. De tweede afdeling bestond uit getrouwen van de graven van Luxemburg. Hier vocht de geduchte Walram de Rosse van Valkenburg mee, maar hij voerde het banier van Monchau, zijn andere bezit, omdat Valkenburg een leen van Brabant was. Het derde en niet onaanzienlijkste deel van de bisschoppelijke legermacht werd geleverd door de graaf van Gelre. Zijn mannen kwamen uit heel Oost-Nederland, de Betuwe tot voorbij Utrecht (Vianen), en het zuidelijke deel van Gelre. Bekend zijn ridders van Vlodrop, Montfort, Asselt, Geisteren en Straelen. Hertog Jan steunde voornamelijk op eigen ridders en de graaf van Berg. Verder waren hem wat verre Franse neven te hulp gesneld en de bevolking van Keulen en boeren uit de omgeving stonden aan zijn zij. Reden hiervoor waren de jarenlange twisten met de Keulse bisschop. In feite erkende de Keulse burgers het recht van Brabant op het hertogdom Limburg. Volgens historici was de nederlaag die de bisschop leed vooral een gevolg van de aanwezigheid van die burgers. Het moet een ongemeen bloedige slag zijn geweest, met minimaal 2600 doden. Maar ondanks de overwinning van Brabant: de strijd om de Limburgse troon ging gewoon verder. De graaf van Vlaanderen nam de aanspraken van de bij Woeringen gesneuvelde graven van Luxemburg over. Jan I belegerde Valkenburg weer eens, en uiteindelijk bemiddelde de Franse koning: Jan kreeg het hertogdom Limburg, dat daarna uit de geschiedenis verdween, anders dan Brabant, Zeeland, Holland of Gelre. Dat werden gewesten die uitgroeiden tot de latere provincies. Het gebied dat wij nu Limburg noemen bleef nog eeuwenlang een lappendeken. 1289 In deze tijd begint de bouw van de St. Matthijskerk als parochiekerk van het kapittel van Sint Servaas. De kerk wordt grotendeels gebouwd van de boetes van het Lakenweversgilde. In 1479 wordt de kerk grondig verbouwd en uitgebreid, grotendeels in laatgotische stijl. In 1679 wordt de toren wegens bouwvalligheid ingekort. In 1632 komt de kerk in handen van de Protestanten; in de franse tijd wordt de kerk ingericht als militaire bakkerij en magazijn. In 1803 wordt de kerk weer eigendom van de katholieken. 1292 Luikse Bisschop Jan van Vlaanderen laat de Perroen oprichten op de noordwesthoek van het Vrijthof (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1294 Inwijding van de Dominicanerkerk, een gotische kloosterkerk. Oudste gotische gebouw van Nederland. Gerestaureerd in 1907 (Victor de Stuers). 1294 Bouw van walmuur achter het Antonietenklooster alsmede de Veerlingspoort en de Molenpoort (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1296 In straatgevechten delven de Luikenaars het onderspit tegen de Brabanders. Zij worden gedwongen de eed van trouw aan de hertog af te leggen. Eerste schriftelijke vermelding van het partus sequitur ventrem: het kind volgt de moeder bij het vaststellen van de nativiteit. 1296 De bisschop van Luik tracht Maastricht in zijn bezit te krijgen. 1297 De fundamenten zijn gelegd voor de walmuur achter het Dominicanenklooster (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1298 Lenculenpoort voltooid (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1298 Voltooiing van de stenen brug over de Maas (thans Sint-Servaasbrug). Op de Houtmarkt (Boschstraat) staat al een kerk, toegewijd aan St. Matthias (in "St.Pieterzandsteen" of te wel mergel). 1298 Walmuur bij de Pieterspoort voltooid (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

1300 Leugenpoort, Hochterpoort en Tweebergenpoort voltooid (bouw begon in 1298) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1300 Eerste ommuring van de stad voltooid; het stadsgebied omvat 36 ha. 1303 Tolvrijheid in Brabant voor de Maastrichtenaars, omdat zij Wyck met succes verdedigd hebben tegen de bisschop van Luik. 1309 Magistraat geeft 10 zilveren Marken om hun OLVkapel te vergroten (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1313 Maastricht sluit zich aan bij de in het Charter van Kortenberg (1312) verbonden Brabantse steden. 1313 Lindenkruispoort voltooid (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1316 Leugenpoort tot gevangenis ingericht (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1316 Vanaf dit jaar maakt Maastricht deel uit van de goede steden (bonnes villes) van het bisdom Luik, maar houdt zich afzijdig van de conflicten in het bisdom. 1318 Maastricht roept de hulp in van hertog en bisschop tegen de roofridder Reinoud van Valkenburg. Hertog Jan van Brabant laat Wyck ommuren, Maaspunttoren, rondeel Bloemendael, in de vijftiende eeuw aanleg bolwerk Aen de Locht en de Recentoren. 

1319 Kasteel Borgharen door Adolph de la Marck ingenomen: burgers van Maastricht werden gedwongen om mee te strijden (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1321 Bouw van het pand "De Vogelstruys" aan het Vrijthof. 1327 4 Juli, onbeslist gevecht van het Maastrichtse leger te IJzeren bij Valkenburg tegen Reinoud van Valkenburg. 1334 Maastricht verplicht zich tot strikte neutraliteit bij conflicten tussen hertog en bisschop, wat bevestigd wordt bij de vrede van Amiens in augustus van dat jaar.   Jan de Beyer tekende het kasteel Borgharen in 1740. De tekening toont de westzijde, zoals die kon worden gezien vanaf de Maas. 

1334 Start bouw Franciscanenkerk die pas aan het eind van de 14de eeuw voltooid wordt. (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1340 Bouw Waterpoort te Wyck: gereconstrueerd in 1897 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1342 Het kapittel van OnzeLieveVrouwe besluit tot de bouw van een parochiekerk toegewijd aan St. Nicolaas (1343 gewijd). 1342 Fundamenten gelegd van de St. Nicolaaskerk (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1349 Gouden Bulle 

 Tekening van de Sint- Matthijs van uit het Zuiden. Rechts van de Sint-Matthijs is het poortje te zien dat toegang gaf tot de pastorie van de kerk.  1350 Tweede omwalling voltooid; het stadsgebied omvat nu 114 ha. Bouw van de huidige Sint-Matthijskerk. Grote pestepidemie: de Zwarte Dood. 1356 9 September, in de Dochter Caerte leggen de schepenbanken van de stad een verklaring vast over de rechten van Maastricht, waardoor de slinkse Luikse machtsuitbreiding een halt wordt toegeroepen. Maastricht inbegrepen in de Blyde Incomste van Brabant. 1362 Vestiging van de "Duitse Orde" in Maastricht, de commanderie heet "Nieuwe Biesen". Het betreft een geestelijkmilitaire orde die werd opgericht tijdens de eerste kruistocht na de verovering van Jeruzalem (1099). De Orde bestaat uit priesterridders en wapenknechten. 

In 1579 worden de gebouwen vernield, in 1586 herbouwd. Het klooster omvat een aantal kamers ten dienste van de bisschop van Luik. De benoeming van de ridders gaat met grote plechtigheid gepaard. In 1794 worden het klooster en de kerk door brand verwoest. 1366 De toren van de St.Jan bezit een uurwerk. 1372 Het edict van 12 september 1372, uitgevaardigd door Jan van Arkel, bisschop van Luik, en de hertog en hertogin van Brabant legt reeds lang bestaande gebruiken met betrekking tot het stadsbestuur vast. 1373 8 Juni, storm vernielt de toren van de St.Jan. 1375 De Luikse bisschop Jan van Arckel krijgt onenigheid met zijn onderdanen en vlucht naar Maastricht, dat door deze onderdanen wordt belegerd teneinde de bisschop in hun bezit te krijgen. In 1376 wordt op kasteel Caestert de Vrede gesloten. Jan van Arckel heeft de burgers, evenals dit het geval is in Luik, het recht gegeven om via gilden het indivies gerecht te benoemen. De Hertog van Brabant is wel genoodzaakt om dezelfde concessies te doen. Hierdoor is de raadsverkiezing in het vervolg volledig gekoppeld aan de ambachten en worden schout en schepenen, welke benoeming bij de Soeverein blijft, uit het eigenlijke stadsbestuur gesloten. Dit betekent in feite een aanzienlijk prestigeverlies. Om de macht enigszins te verminderen wordt het recht tot het benoemen van burgemeester en raadsleden en peymeesters later toegekend aan de Gouverneurs (gildenmeesters). Gildenmeester is het hoofd van het gildenbestuur (administratie en handhaving privileges). De keurmeesters worden door de ambachten benoemd. Aan het gezamenlijk gebruik van het burgerhuis op de Kersenmarkt komt een einde. Burgemeester en gezworenen gaan in 1377 naar "De Landscroon", schout en schepenen gaan naar het huis de Mayo. Door middel van getrapte verkiezingen behouden de gilden tot 1580 invloed op de magistraat. Maastricht wordt een stad met twee mogendheden. 1376 Maastricht inbegrepen in de vrede van Fexhe, waar de Luikse bisschop zijn 'goede steden' vele voorrechten toestaat. 1377 Inwonertal 10.000 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1377 Schepenbanken naar Huis De Mayo en burgemeesteren en gesworenen naar Lanscroon. 1378-1390 Onder bisschop Arnold van Horn vernieuwing van het lidmaatschap van de stedenbond der Luikse steden, wat leidt tot veranderingen in de stedelijke bestuursorganisatie. 1379 Edict: burgemeesters en gesworenen door ambachten gekozen. 1379 Burgemeesters en gezworenen verhuizen naar het huis De Lanscroon in de Grote Staat. 1380 Bouw van de tweede stadsommuring (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1380 Codificatie statutenboek 1380 februari 9 De ambachten krijgen een beslissende invloed op het stedelijk bestuur: burgemeesters en gezworenen kiezen zij voortaan met meerderheid van stemmen. In hetzelfde jaar een nieuw bestuursstatuut ter verbetering van rechtszekerheid en rechtsgelijkheid in navolging van dergelijke statuten voor de Luikse, Loonse en Brabantse steden. Het Maastrichtse recht wordt gecodificeerd in het Statuten boek. 1381 juli 2 De stad sluit in Aken voor tien jaar vrede met Roermond, Venlo en het Land van Montfort. De vrije handel wordt hersteld en geschillen zullen opgelost worden door arbitrage. 1390-1417 Onder Jan van Beieren nieuwe regeling van de verhouding tot het bisdom en de Luikse steden. 1391 In de akten van dit jaar wordt voor het eerst melding gemaakt van de Heiligdomsvaart of Heildomskerken, de zevenjaarlijkse toning van de relieken die geregeld plaats heeft tot 1601. In het jaar 1874 worden weer opnieuw Heiligdomsfeesten buiten de kerk gehouden. 

1400 Beperkt interdict over de stad uitgesproken daar Maastrichtenaars de ketterse geselbroeders gesteund hebben. Interdict is schorsing van de kerkelijke bedieningen, als straf opgelegd aan de gemeente, een land of een corporatie. 1407 Henric van Horne verjaagt bisschop Jan van Beieren uit Luik omdat deze te verkwistend leeft. De bisschop vlucht met zijn gevolg naar Maastricht en belegert de stad 16 maanden. Maastricht, afhankelijk van de beide Heren, moet neutraal blijven. De Hertog van Brabant (Antonius) kiest partij van Luik en verzoekt met zijn troepen door de stad te mogen trekken teneinde op te rukken naar Valkenburg. De Maastrichtse magistraat kan dit niet weigeren en staat het toe onder de voorwaarde dat het doortrekken geschiedt in kleine formaties. De straten worden door gewapende gilden afgezet, de zijstraten worden met kettingen afgesloten. Luik beschikt over 100.000 man artillerie. De troepen lijden echter ontberingen vanwege de strenge vorst en trekken op 7 januari 1408 over de bevroren Maas terug hetgeen het einde van het beleg betekent. De bisschop van Luik neemt echter wraak en teistert op zijn terugtocht Tongeren, Bilsen en Wonck. Hieraan werken Maastrichtse burgers mee. De Luikenaren komen terug en belegeren opnieuw de stad terwijl de bisschop afwezig is. Fecaliën en kadavers worden in de vesting geslingerd om epidemieën te laten uitbreken. De Luikenaren leggen de loop van de Jeker om waardoor de watermolens geen drijfkracht meer hebben. Maastricht echter legt molenschepen op de Maas. De bisschop forceert met 1600 man een doortocht en wordt enthousiast in de stad begroet. De bisschop krijgt hulp van de Hertog van Bourgondië en de Graaf van Namen. 3500 man Franse troepen rukken op naar Maastricht waardoor de Luikenaren moeten wegtrekken. Bij Tongeren ontmoeten ze de Franse troepen. In het gevecht krijgt de Hertog van Bourgondië de naam van "Jan Zonder Vrees". 

1409 Uit dank voor het einde van het beleg wordt de Noodkist door de straten rondgedragen. 1415 Vlag van Maastricht: Rood met stadswapen en daaronder wit of groen. Wimpels van de jonge voetboogschutters. 1425 Oprichting van de Leuvense Universiteit. Hier wordt les gegeven door hoogleraren, kanunniken van Sint Servaas. 1428 11 Mei, het zogenaamde Nieuw Regiment regelt de verhouding tussen de twee heren en probeert een einde te maken aan het wanordelijke stadsbestuur.   De reliekschrijn van Sint-Servatius. Deze wordt in Maastricht ook wel "Noodkist"genoemd 

1430 Maastricht steunt zijn heer Jan van Heinsberg prinsbisschop van Luik, in zijn verzet tegen de hertog van Bourgondië. 1431 Philips de Goede doet als Hertog van Brabant zijn "blijde incomste" in Maastricht. 1438 De Kruisheren komen naar Maastricht. In 1440 wordt begonnen met de bouw van de laat-Gotische kloosterkerk aan de Kommel, in 1471 is deze voltooid. Bij de inname van de stad door de Spanjaarden (1579) wordt een groot deel van klooster en kerk verwoest. De boeken waren van te voren in Aken in veiligheid gesteld. In 1796 wordt het klooster en de kerk munitiemagazijn en garnizoensbakkerij. Het is de laatste in gotische stijl in Maastricht gebouwde kerk. Sinds 1897 is het Landbouwproefstation hierin gevestigd, tot ± 1975. Restauratie 1905/1914. 1438 Vlag van Maastricht: zespuntige witte ster op rood veld. Cartularium van de chartermeester van Philips de Goede. 1440 Start bouw Kruisherenkerk tot 1471 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1441 Zusters van Sint-Annadal gesticht (St.Jacobstraat). Bij een meningsverschil tussen magistraat en Sint-Servaaskapittel spreekt de kapitteldeken het interdict over de stad uit. Interdict is schorsing van de kerkelijke bedieningen, als straf opgelegd aan de gemeente, een land of een corporatie. 1460 Bouw van de De Merodekapel in Onze Lieve-Vrouwe, thans kapel van de Sterre der Zee. Thans nog slechts een restant aanwezig achter de Hoofdwacht op het Vrijthof. 1465 Opstand in Luik. De bisschop wijkt uit naar Maastricht. De burgers steken Sint Pieter in brand, zijnde de vijandelijke uitvalsstelling. 1468 November, Maastrichtse ambachten en schutterij en helpen hertog Karel de Stoute van Bourgondië bij zijn vernietiging van de stad Luik. Hierdoor wordt de traditie van de Maaslandse kunst onderbroken. Vrijwel alle kunst wordt gestolen of verbrand. De Hertog van Bourgondië neemt samen met Lodewijk XI zijn intrek in het bisschoppelijk paleis van Luik. 

1470 Algemene vernieuwing van het huis van Mayo, het Dinghuis. Het is het gerechtsgebouw van de beide Heren. Het college bestaat uit twee hoofdschouten en veertien schepenen. Het gebouw is tevens gevangenis, de toren wordt gebruikt als uitkijkpost voor de nachtwacht. In 1749 wordt de dubbele trap met bordes en galerij met zuilen afgebroken. De tegenwoordige trap voor het Dinghuis dateert van 1908. 1470 Vestiging in Maastricht van de Faliezusters. Deze zusters met de zwarte sluier worden toegelaten mits zij geen kloosterregel aannemen. Zij moeten genegen zijn om in tijden van besmettelijke ziekten de patiënten te verplegen. Tot 1674 worden deze regels nagekomen, nadien nemen zij de strenge regels van de Derde Orde aan. Door brand gaan alle bezittingen van het klooster verloren, er blijft slechts een klein klooster en een kleine kerk over.   Een aan J. Lefebre toegeschreven aquarel van het Huis van Mayo (Dinghuis) uit ca. 1860 

In 1796 wordt de orde opgeheven, in 1865 wordt de kapel gesloopt. Het klooster bevindt zich nog nabij het Pater Vinktorentje. 1471 Inwijding van de St. Andrieskapel (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1473-1477 De hertog van Bourgondië, Karel de Stoute, heeft een Raadkamer te Maastricht. 1475 De Kruisgang ("Lange Gang") van de Sint Servaaskerk wordt voltooid. De toren van de Sint Jan wordt gebouwd (1373 was oudere toren omgewaaid). 1476 Stichting van het klooster "De Beyart" aan de Brusselsestraat, door zusters Franciscanessen afkomstig uit het Belgische Peer. Van 1470-1509 wordt de gotische kerk gebouwd waarvan thans nog resten in de tuin te zien zijn. Door de hoge ligging is de kerk, evenals de Kruisherenkerk, bijzonder kwetsbaar voor de artillerie. In 1615 brandt het klooster vrijwel geheel uit. In 1794 wordt het klooster wederom in brand geschoten, in 1797 worden de terreinen verkocht aan het Burgerlijk Armbestuur, dat het gehele complex in 1893 verkoopt aan de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis. Deze bouwen een nieuw klooster. 1479 Vernieuwing St. Matthiaskerk (1205) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1482 De Maastrichtse schutten (schutters) lijden een zware nederlaag te Zichen als bondgenoten van bisschop Jan van Horn tegen Willem van der Mark, het Everzwijn der Ardennen. 1484 Rond deze tijd wordt Maastricht verdedigd door de gilden, door eigen burgers. De gilden zijn gegroeid sinds de 13e eeuw. Hun rechtspositie werd in 1409 geregeld door Jan van Beieren. Hun taak is het om de openbare orde te handhaven, doch de gilden spelen tevens een belangrijke rol in het politieke en economische leven van de stad. Er zijn 23 verschillende gilden die allen verplicht zijn om een wapenuitrusting te bezitten met een uniform in de kleur van het gilde. Hun reglementen regelen tot in de details de werkvoorwaarden en verzekeren, met het oog op de export, de kwaliteit van het Maastrichtse product. Zij ondersteunen tevens de weduwen en wezen in nood, zorgen bij ziekte en dood voor hun gildenbroeders en bestrijden de werkloosheid door strikte vaststelling van het aantal ambachtslieden. Het meest in aanzien is het gilde van de goudsmeden. Gouverneur en keurmeesters onderzoeken een product en voorzien dit van een gildemerk. Om de graad van meester te behalen moeten drie proefstukken worden gemaakt, een ring met steen, een zegel en een schild met helm. In 1579 komt het einde van het gildenwezen (Parma). De wevers gaan dan naar Verviers en Aken. 1484 Het klooster en kerk van de"Nieuwenhof" wordt gebouwd op de plaats van het vroegere klooster het "Begijnhof van Sint Catharina". Het oorspronkelijke klooster wordt in 1465, evenals het dorp Sint Pieter, door de Luikenaren in brand geschoten. Het klooster ligt tegen de stadsomwalling en geeft in oorlogstijd de vijand gelegenheid om dekking te zoeken. In 1797 wordt er het Armenhuis gesticht. 1485 Onthoofding van Willem van der Mark op het Vrijthof. Aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk bezoekt de stad. 1486 Herbenus (1451-1538) stelt zijn stadsbeschrijving, getiteld De Traiecto instaurato, samen. In 1984 vertaald en uitgegeven door M. van Heyst. 1489 Stichting van het Franciscanenklooster op Slavante. 1490 Invoering van de meerstemmige kerkzang door Thomas Tranen uit Aken. 

1500 Aanleg van de Nieuwstad met de bastions Haet ende Nijdt en De Drie Duiven; sinds het zogenaamde Verraad van 1638 heet het laatste De Vijf Koppen. 

 De rondelen Haet en de Nijt en De Drie Duiven werden in 1516 gebouwd. Samen met de aansluitende stadsmuren vormden zij de ommuring van de Nieuwstad. De Drie Duiven heet sinds 1638 De Vijf Koppen, omdat de afgehakte hoofden van vijf betrokkenen bij het verraad van 1638 hier als afschrikwekkend voorbeeld tentoongesteld werden.  1515 Pauselijk privilege legt vast, dat in Maastricht slechts de eigen geestelijke rechters bevoegd zijn. 1515 21 Juni, gieten van de grote klok van Sint-Servaas, de Grameer, door de gebroeders Moers. 1516 Stichting van de Latijnse stadsschool. 1516 Bouw van de Cellebroederskapel, laatgotische kapel, Deze vestigen zich hier ca. 1360; zij hebben tot taak de verzorging van de pestlijders en krankzinnigen. De kapel wordt gerestaureerd in 1966. Het klooster is verdwenen. 1520 Bezoek van keizer Karel V. 

1525 Inwonertal 15.000 (gelijk aan Amsterdam Leiden Haarlem Dordrecht Gouda Delft) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1525 Opheffing van het gilde der Scoense Verderen. Maastricht was bekend om zijn productie van laken, leer en textiel, dat werd uitgevoerd naar Zuid-Duitsland en Scandinavië. Er bestond in de stad een gilde van schippers, dat voer op Skåne (Schonen) in Zuid-Zweden, de Scoense Verderen (de vaarders op Schonen). 1525-1620 Toverijprocessen. 1530-1535 Openlijk optreden van wederdopers. 1530 Als hertog van Brabant kreeg Karel V heel wat te stellen met Maastricht. Hij streefde in de Nederlanden immers naar meer eenheid en grotere centralisatie. Maastricht kreeg daarmee te maken, toen hij omstreeks 1530 de stad definitief uit het Duitse Rijk losmaakte en bij Brabant inlijfde. Niet langer was Maastricht een rijksstad. Ook was het verboden om nog van de Maastrichtse rechtbanken in hoger beroep te gaan bij de rijksstad Aken of het Rijkskamergerecht in Spiers. Dat kon voortaan alleen nog voor de Raad van Brabant in Brussel. De Gouden Bul waarin dit alles was geregeld, veroorzaakte onrust en verzet, zowel bij Karels medeheer, de prins-bisschop van Luik, als bij de Maastrichtenaren. Schepenen, raadsleden en aanzienlijke burgers die vóór de regeling waren, deden er beter aan de stad verlaten, want de onvrede was groot. Een compromis uit 1537, waarbij Maastricht een eigen regeling voor hoger beroep kreeg, had weinig effect. Op 22 september 1539 brak er een volksoproer uit. De strijd tegen de inlijving bij Brabant oogstte uiteindelijk in zoverre succes, dat Maastricht in 1547 een definitieve regeling voor het hoger beroep kreeg. 1530 Karel V lijft geheel Maastricht in bij het Hertogdom Brabant met erkenning van de Tweeherigheid. De burgerij komt in opstand en verjaagt de Brabantse schepenen. Karel V snijdt de laatste banden met het rijk door en schaft de tweeherigheid af. In 1547 wordt in samenwerking met de Prins-bisschop van Luik de Tweeherigheid hersteld. 1531 In Luik bestaat een "societas sive ghylde Trajectensium dicte dat Hoetken". Club van Maastrichtenaren in Luik ter ontspanning en onderlinge bijstand. 1534-1535 Verbrandingen van wederdopers op het Vrijthof. 1539 Trichter Oploop: verzet tegen de politiek van Karel V 1544 Bouw St. Maartensbuitenpoort (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1545-1563 Concilie van Trente (Trento, Noord-Italië) 

 Een Duitse vaandrig (vaandeldrager) met de zespuntige stadster van Maastricht in zijn legervaan (vlag). De tegenwoordige vijfpuntige ster is een latere aanpassing.  1545 Einde van de verbodemingsplicht (omladingsplicht) voor Maastrichtenaars te Venlo door de inlijving van Gelre bij de Nederlanden (1543). 1545 Vlag van Maastricht: zespuntige ster op rood veld. Wappenbuch vom Meister IK: "Geller (heller of gelber?) stern in rottem Feld". 1545 Bouw en renovatie van de voor- en achtergevel van het Spaans Gouvernement. 1546 Het zogenaamde Accoort tussen beide heren brengt verfijningen aan in het gezamenlijk bestuur van de stad. 1547 Uitdrukkelijke erkenning van het ius de non evocando: een Maastrichtenaar mag alleen door een Maastrichtse rechtbank berecht worden. 

1547 Tweeherigheid hersteld. Prinsbisschop vertegenwoordigd door: Luikse schepenbank (voor het leven benoemde schout en schepenen). Hertog vertegenwoordigd door: Brabantse schepenbank (voor het leven benoemde schout en schepenen), belast met hoge jurisdictie, misdaden, onroerend goed, testamenten, huwelijksrecht, oorspronkelijk ook lage jurisdictie. Burgemeesters en gesworen raden vertegenwoordigers van burgerij, behartigen belangen van stad. Dus een onverdeelde raad van de stad naast twee afzonderlijke schepenbanken. 1548 Het Verdrag van Augsburg bekrachtigde in 1548 officieel de in feite reeds lang bestaande situatie, dat de Maastricht samen met Brabant niet meer tot het Duitse Rijk behoorde. 1549 Vlag van Maastricht: geel-wit-rood. Raadsverdrag van 16 oktober 1549 inzake de voorbereiding van de ontvangst van Prins Philips II en Keizer Karel V. "De schutten zullen hebben eene hulpe van vijf vendlen die gemaekt zullen worden, hebbende die colueren geil, wit ende roet, namelijk vier vaendelen voor de vier gezworen gilden en het vijfde voor die van Wyk." 1550 Inhuldiging van Philips II (1527-1598) in Sint-Servaas. Afbeelding op het Spaans Gouvernement met inscripties die ook Karel V vermelden. Aan de achterzijde van het Spaans Gouvernement ook een afbeelding van Maria van Hongarije. 1550 en volgende jaren Modernisering van de omwalling in verband met de oorlog tussen Frankrijk en Karel V 1550 Inwonertal 17.000 (maximum tot eind 18de eeuw) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1554 De eerste drukker, Jacob Bathen, vertrekt na een verblijf van enkele jaren naar Düsseldorf; sluiting van de Latijnse stadsschool. 1558 Bouw van de kloostergangen in de Onze-Lieve-Vrouwe. 1559 Oprichting van nieuwe bisdommen in de Nederlanden. Maastricht blijft onder het bisdom Luik. 1566 Beeldenstorm. Calvinistische predikanten hebben de kerken nodig voor godsdienstoefeningen maar dan zonder beelden. Aylva wordt door Philips II te hulp geroepen. Beide soevereinen besluiten om garnizoenen in de stad te leggen. 1566 29 September, Calvinisten nemen de Sint-Matthijskerk in bezit. 1566 4 November, Calvinisten en katholieken sluiten een godsdienstvrede. 1566-1579 Voortdurende troebelen; stremming van de Maashandel. 1567 Er wordt een verdrag gesloten dat garnizoenstroepen zullen worden geleverd door de Hertog van Brabant in naam van beide Heren. De militaire gouverneurs moeten ook de eed van trouw afleggen op de bisschop van Luik. Het onderhoud van de troepen wordt betaald door de Hertog, doch de bevolking moet een gedeelte terug betalen o.a. uit de rechten van de koopmansgoederen die over de Maas worden vervoerd. Later wordt dit een vast bedrag. De troepen worden ingekwartierd bij burgers en later, rond 1600, in kazernes w.o. Lindekruis, Lage Barakken en Nieuwenhof. De vreemde troepen hebben de Maastrichtse taal met veel nieuwe woorden verrijkt. Eerst wordt in de stad een Spaans garnizoen gelegerd. Het is in de periode waarin Aylva de omgeving van Maastricht tiranniseert. Het brutale Spaanse garnizoen vraagt veel geld dat de burgers echter niet kunnen betalen. De Oranjepartij, de Geuzen, tracht de Maastrichtenaren op te zetten tegen de Spanjaarden teneinde deze uit de stad te verdrijven. De militaire gouverneur, Montesdoca, wordt door de burgers gevangen genomen in "De Landscroon". Deze weet echter de Spaanse troepen in de omgeving van de stad te waarschuwen en hun hulp in te roepen. 1567 De stad krijgt koninklijk Spaans garnizoen; tot 1966 zal Maastricht garnizoensstad blijven. 1567 Maart, Calvinisten de stad uitgezet. 1568-1648 Nederlandse Opstand en Tachtigjarige Oorlog. 1568 Vergeefse poging van Oranje Maastricht in te nemen. 1570 Begin van het optreden van de Jezuïeten in Maastricht. De eerste Jezuïet, Dionysius, vestigt zich in de stad teneinde de hervorming te bestrijden ("Apostel van Maastricht"). In 1575 wordt het College opgericht aan de Bredestraat. Naast hun college heropenen zij de Latijnse stadsschool. In 1578 moeten de Jezuïeten op last van Willem van Horne de stad verlaten, in 1579 komen ze weer terug. Op 30 juli 1606 wordt de eerste steen voor een kerk gelegd door de Spaanse Overste Markies Ambrosius de Spinola. In 1614 is de kerk gereed, er wordt een college gebouwd waar les wordt gegeven in de Latijnse taal. In 1638 (Pater Vink) moeten de Jezuïeten, samen met de Franciscanen, de stad weer verten, de kerk wordt in bezit genomen door de Waalse Gemeente. In 1673 (Lodewijk XIV) komen de Jezuïeten terug. In 1773 wordt de Sociëteit van Jezus door Paus Clemens XIV opgeheven. In oktober 1787 wordt de kerk ingericht als theater, de overige gebouwen worden afgebroken voor de aanleg van de Herenstraat (Minckelerstraat) en "Achter de Comedie". In 1852 komen de Jezuïeten op verzoek van de burgers terug en vestigen zich aan de Tongersestraat, in 1870 wordt de kerk in gebruik genomen. In 1970 verlaten zij de stad; klooster en kerk worden bezit van het Rijk o.a, ter vestiging van de Rijksuniversiteit Limburg (sinds 1996 Universiteit Maastricht). De kerk wordt in 1976 afgebroken. 1576 20 Oktober, de Spanjaarden vallen Maastricht binnen en teisteren de stad. (Spaanse Furie). Veel (1500?) burgers sneuvelen, Duitse troepen plunderen de stad. Het zijn bezetingstroepen onder aanvoering van de Spaanse Prins van Parma. In de volgende jaren tot 1632 zal de bezetting van de stad bestaan uit Spaanse en Italiaanse troepen. Het klooster van de Dominicanen (Helmstraat) bezet en vernield. 1576 De "Pacificatie van Gent" maakt een einde aan de opstand en de Spaanse troepen trekken weg. 1577 21 April, Spaanse troepen verlaten de stad. Zij worden vervangen door troepen van de opstandige Staten-Generaal; veel Maastrichtenaars ontvluchten de stad. 

1578 Jan van Merode, gemachtigde van de Hollandse Staten, vestigt weer een Hollands garnizoen in de stad. Hierdoor worden, na de katholieke Spanjaarden, de Protestanten weer de baas in de stad. Maastricht sluit zich aan bij de Zeven Provinciën. Er wordt getracht de Maastrichtenaren tegen de Spaanse katholieken op te zetten doch Maastricht houdt stand. Maastricht ontvangt een waarschuwing van de Prins van Parma, doch de Maastrichtenaren hebben de handen niet vrij. Er blijft niets anders over dan zich gereed te maken voor de verdediging van de stad. Er worden wallen en vestingwerken aangelegd door Tapijn, de bevelhebber van 1200 man sterke troepen. Ook levensmiddelen worden ingeslagen. Op 8 maart sluit Parma de stad in. Jan van Nassau tracht de Spanjaarden te verdrijven doch dit mislukt. Parma beschikt over 15.000 man infanterie, 400 ruiters en 48 stuks artillerie. 1579 (Rampjaar) 29 Juni, inname van de stad door Parma;   In 1576 richten Spaanse soldaten in Maastricht een waar bloedbad aan, nadat de burgers van de stad geprobeerd hadden onder het Spaanse juk uit te komen 

ongeveer duizend slachtoffers en plundering van de stad. De buitenste ommuring en een tweede, binnen de stad gelegen, verschansing bezwijken. Als derde weerstandspositie wijst Tapijn de eerste stadsomwalling aan. De bewoners vluchten naar Wyck, de verdedigers hebben de opdracht de stad in brand te steken en zich los te maken van de vijand. Het lag in de bedoeling om in Wyck stand te houden totdat het Staatse bevrijdingsleger de Spanjaarden voor Maastricht heeft weggejaagd.Tapijn wordt echter ernstig gewond en de oudste stadsomwalling wordt niet verdedigd. De Wyckenaren breken uit zelfverdediging het houten Maasbruggedeelte af waardoor vele Maastrichtenaren het leven laten. De geestelijkheid ontvangt Parma officieel. Herstel van de katholieke godsdienst als staatsgodsdienst. De inname betekent het einde van de stedelijke vrijheid en van de privileges. Parma zou in het Spaans Gouvernement de vogelvrijverklaringsakte tegen Willem de Zwijger hebben getekend, hetgeen een aanslag op de Nederlandse vrijheid betekent. Het inwonersaantal van Maastricht, ca 18.000, loopt tot de helft terug. De middeleeuwse zelfstandigheid is voorbij. De politieke invloed van de gilden is ten einde. De magistraat wordt in het vervolg om de twee jaren rechtstreeks vernieuwd door de commissarissen-deciseurs uit Luik en Brabant m.a.w. de stad staat onder voogdij. De Hertog van Brabant is thans de Spaanse koning. Het rampjaar betekent tevens het einde van de lakenindustrie die reeds door de concurrentie van de wevers op het platteland sterk aan betekenis heeft ingeboet. 

1580 GILDEN IN MAASTRICHT EN DE ATTRIBUTEN OP HUN MANTELPENNING 1. Goudsmeden: St Elooy 2. Grofsmeden: St Elooy 3. Schoenmakers: St Crispinus en Crispinianus 4. Metselaars en schilders: St Lucas 5. Kremers: St Nicolaas (met drie kinderen in de kuip) 6. Timmerlieden: St Josef 7. Molenaars: St Catharina 8. Bakkers: St Albert 9. Kleermakers: St Anna 10. Bontwerkers : St Bartholomeus 11. Droogscheerders : St. Christoffel 12. Leemplekkers (plafonneurs): geen penning bekend 13. Cortenspoelders (linnenwevers) : St Genoveva 14. Vleeshouwers: St Antonius 15. Looiers: St Bartholomeus 16. Schippers: St Nicolaas 17. Vissers: St Petrus 18. Hoveniers: St Urbanus 19. Fruittelers (ooftmengers): Salvator Mundi 20. Ververs: gesluierde vrouw die stuk laken te drogen hangt 21. Gewantmakers : St Severus 22. Brouwers: St Arnoldus 23. Chirurgijns: St Cosmas en Damianus   1580 Twee schouten; 14 schepenen; 2 burgemeesters; 8 gesworenen; 2 peymeesters = 28 leden van de Indiviese Raad. 1580 De Prins van Oranje tracht de stad te heroveren. (Passage in het Wilhelmus). 1580 Invoering van het stedelijk absolutisme; beide stadsheren ontnemen de ambachten hun invloed op het stadsbestuur. Terugkomst van de Jezuïeten. 1580 Simon de Bellomonte maakt een plattegrond (vogelperspectief) van Maastricht. 1586 Augustijnen krijgen de kapel van Maria ten Oeveren aan de Bokstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

1587 Duidelijker parochie-indeling voor Maastricht op de linker Maasoever: twee kerken voor de Brabanders, Sint-Jan en Sint-Matthijs, en één voor de Luikenaars, Sint-Nicolaas. 1592 17 Maart, op Sinte-Geertruidsdag mislukte aanslag op de vesting Maastricht door stadhouder Maurits; twee jaar later herhaald met hetzelfde resultaat. 

 

1600 Inwonertal 11.000 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1606 Start van de bouw Jezuïetenkerk, die in 1614 voltooid wordt. (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1609 "Twaalfjarig Bestand". Dit betekent rust voor Maastricht. 1609 De Capucijnen komen van Antwerpen naar Maastricht. Het is een afscheiding van de Orde van de Franciscanen, die na de dood van St. Franciscus van mening zijn dat de leefregel niet streng genoeg wordt toegepast. Vestiging vindt plaats in enkele aangekochte huizen in de Bogaardenstraat De Capucijnen zijn bekend geworden vanwege hun grote zelfopoffering bij het verzorgen van o.a. pestlijders en als brandweer. In 1623 sterft vrijwel de gehele orde aan deze ziekte en moeten paters van andere Orden het klooster bevolken. Het kerkhof van het klooster wordt later Gemeentelijke Begraafplaats waarna op deze plaats een gasfabriek wordt gebouwd. In 1681 brandt het hele klooster af, het wordt herbouwd en in 1796 wordt de Orde opgeheven en de gebouwen in gebruik genomen als kazerne en militair magazijn. In 1839 wordt een gedeelte door Willem I afgestaan aan de Israëlieten die er een synagoge bouwen. De kerk heeft dienst gedaan als school, sportzaal en Armenschool voor de Broeders van Maastricht. 1612 In 1612 schoot iemand in de Brusselsestraat op een duif die was neergestreken op het dak van een huis aan de overkant. Behalve dat de duif werd verjaagd vatte ook het strooien dak van het huis vlam en brandden 42 huizen van dat gedeelte van de Brusselsestraat af. Een gevelsteen in het pand Brusselsestraat 26 "In het duyfke" herinnert nog aan de ongeluksvogel. Na dit ongeval, dat in de hele stad grote commotie teweeg bracht, kwam de Maastrichtse gemeenteraad al na enkele weken met strenge bouwvoorschriften. "Alle opbouw en vernieuwinge van voor- ende achtergevels gelyck meede van sijdgevels en brantgevels zal voortaen geschieden in steene muyren, sonder eenige houte ofte leeme wanden en sullen niet met strooy mogen gedekt worden". Aan deze brandveiligheidsvoorschriften koppelde de raad meteen ook nog enkele bepalingen van algemene aard: De straten moesten goed worden onderhouden en als ze vernieuwd moesten worden kwamen de kosten voor de materialen ten laste van de stad "terwijl de wederzydtse proprietarisen vande huysen ende de erven gehouden worden tot betalinge vande dachlonen". Evenwel in brede straten zullen de eigenaars van huizen slechts "ter extensie van eene roede uyt den drempel de dachlonen betalen en sal de verdere breete van stadswegen gedraagen worden". Met betrekking tot het weer (vorstverlet) en het jaargetijde werd bepaald dat: "Werken aan de verdedigingswerken van de stad pas mochten beginnen in maart en in oktober moesten eindigen", dit om te voorkomen dat intredende vorst het werk halverwege onvoltooibaar zou maken en een vijandiggezinde bezoeker vrij doorgang zou kunnen bieden. Nog een ander bepaling in het kader van het jaargetijde was die waarin stond dat je kreeg uitbetaald "nae de kortheyt der dagen". Een bepaling tegen leegstand: "Alle ledige huysplaatsen sullen betimmerd worden en nae gesetten tijdt aen de meestbiedende verkocht". Een bepaling tegen wateroverlast op straat: "Alle uytsteekende goten sullen worden wechgenomen ende sal het regenwater met gooten langhs de huysen ende muyren worden afgeleyt tot onder op den gront." En een bepaling van welstand: "Alle winckeliers moeten leufkens ofte uytstekende dackjens hebben van gelycke breete". Een bepaling die we nu in het bestemmingsplan aantreffen: "Zeepsieders, velbereyders, huydvetters, koperslagers en stijfselmaeckers sullen in sijdstraten ende niet int' midden vande stadt mogen wonen ende hare voorseide neringe ofte hanteringhe exerceren." In het kader van de handhaving werd bepaald: "De bouwmeester en de contrerolleur sullen dagelycx door de stadt omgaen ende op 't stuck vande huysen, muyren, torens, straeten en andersints behoorlyck regard nemen. "De snelheid waarmee de stedelijke wetgever deze regels uitvaardigde doet vermoeden dat men de regels in navolging van andere steden die al een grote stadsbrand achter de rug hadden (bijvoorbeeld Rotterdam en Delft in de 16e eeuw) al geruime tijd gereed had, maar er nog niet toe gekomen was ze daadwerkelijk af te kondigen. Men heeft wellicht even gewacht tot de tijd er rijp voor was. 

 De voormalige kerk van de Jezuïten aan de Bredestraat, die circa 1610 was gebouwd.  1614 27 Juli, kerkwijding bij de Jezuïeten (thans Bonbonnière. 1615 Concordaat tussen beide heren gesloten over het gezamenlijk besturen van de stad. 1615 Stichting van de Orde "Maria Annunciatie" of "Maria Boodschap". De zusters komen van Leuven en vestigen zich aan de Wycker-Grachtstraat. Ze voorzien in hun levensonderhoud door het maken van handwerk. In 1795 wordt het klooster opgeheven en aan een particulier verkocht. Later wordt ter plaatse de Percee aangelegd. 1618 Prinsbisschop Ferdinand van Beieren ingehuldigd als medeheer in Onze Lieve-Vrouwe; laatste officiële inhuldiging in Maastricht. 

1627 Stichting van kerk en klooster van de "Zusters van het Heilig Graf" ofwel de "Sepulchrijnen" (Bonnefanten). De naam is afkomstig van "bons enfants" een naam die in Luik aan kloosters werd gegeven vanwege de verzorging van kinderen. De vestiging vindt plaats op de tegenwoordige Ezelmarkt. In 1672 wordt het klooster grotendeels door brand verwoest, in 1686 wordt het opnieuw opgebouwd. In 1797 wordt de Orde opgeheven en worden de gebouwen ingericht als kazerne, later Bonnefantenmuseum en universiteitsbibliotheek. Restauraties in 1948/52 en 1968/72. 

1628 (goede vrijdag) Stichting van het klooster "Calvariënberg" door de Maastrichtse Elisabeth Strouven aan de Abtstraat. Doel van de orde is het verzorgen van zieken, vooral pestlijders. In 1635 behandelt Elisabeth enkele honderden gewonde Spaanse krijgsgevangenen. In 1670 vertrekken de zusters naar Hoesselt bij Tongeren. Calvariënberg wordt in gebruik genomen door de zusters van St.Annadal. In 1797 wordt het complex verkocht aan Louis Rigano, die er een textielfabriek vestigt. In 1820 worden de gebouwen aangekocht door het Algemeen Armbestuur. In 1843 wordt de ziekenverpleging van betaalde ziekenbroeders overgenomen door de Zusters van Liefde, een Orde in 1837 in een huis aan de Lenculenstraat gesticht door de dames Gruijters en Paulissen. In 1840 wordt verhuisd naar de Vrijthof. In 1845 naar de Proosdij Sint Servaas (Onder de Bogen). In 1846 wordt er een psychiatrische inrichting gevestigd, hospitaal van 1891 tot 1951. 1628 Na de dood van Prins-Maurits wordt deze opgevolgd door Frederik-Hendrik, genaamd de "Stedendwinger". 1632 23 Augustus, Frederik Hendrik verschijnt voor de poorten   Ellisabeth Strouven, de stichteres van Calvariënberg. Het portret toont haar geknield voor het kruisbeeld, gekleed in een habijt dat zij in werkelijkheid nooit heeft gedragen. 

van de stad en neemt deze in. De inname geschiedt op uitnodiging van de Zuid-Nederlandse adel. Iedereen zag de welvaart in het bevrijde noorden en de armoede in het Spaanse Zuiden. De burgerij van Maastricht bedwingt een Spaans garnizoen onder Santa Cruz en een Duits leger onder Pappenheim en bezet de stadspoorten en het stadhuis.Het betreft geen "politieke keuze voor Holland" doch bezorgdheid om het lot van de burgerij. De Staten-Generaal der Republiek treden na een beleg van 10 weken in de rechten van de Hertog van Brabant, de medesoevereiniteit van de bisschop blijft ongemoeid. Maastricht wordt echter een integrerend deel van de Republiek, het wordt een vooruitgeschoven egelstelling, eerst tegen Spanje, dan tegen de drang naar de Rijn van de Franse Lodewijken. De eerste Staatse gouverneur is de Hertog van Bouillon, een neef van Frederik Hendrik. De inname van de stad betekent geen opleving van de stedelijke economie. Maastricht is in het politieke bestel van de Republiek slechts een militaire functie toebedeeld. Er komt een beperking van traditionele plechtigheden zoals processies en bedevaarten. De kerken worden protestants en alle functies aan de Staatse kant worden bezet door protestanten. Maastricht wordt een schakel tussen het protestantse noorden en de door de Contrareformatie getekende zuidelijke gewesten. De Staats-Brabantse helft van de magistraat wordt voortaan door uit de Republiek afkomstige Gereformeerden ingenomen, de vrijheid van katholieke eredienst wordt officieel erkend. De bittere godsdienstige controverse en de onverschilligheid van de regentenkringen in het noorden voor hun veraf gelegen bezit maakten geleidelijk plaats voor een integratie van de "Hollandse kolonie" in de Maastrichtse bevolking, een grotere verdraagzaamheid en groeiende belangstelling voor de Staten-Generaal. Door de vroegere brute manier van optreden van de Spaanse troepen tegen de protestanten is de verhouding slecht. De protestanten op hun beurt gaan hun boekje te buiten. De St.Hilariuskapel en de St.Jacob kapel worden in beslag genomen. Zijn deze ruimten niet voldoende dan zullen ook de St. Janskerk en de Sint Matthias worden gevorderd hetgeen uiteraard geschiedde. Gesticht worden de "Nederlands Hervormde Gemeente", de "Lutherse Kerk" en de "Eglise Walonne". Maastricht is het enige grondgebied van de Republiek waar het katholicisme naast het calvinisme blijft voortbestaan. 1632-1643 Aanleg van zes hoornwerken en andere buitenwerken verlegt het zwaartepunt van de vesting buiten het eigenlijke Maastricht. 1634 Sint-Jan en Sint-Matthijs worden protestantse kerken. Uit Sedan komt Ezechiël Boucher als boekdrukker. 1634 De Spanjaarden trachten Maastricht te heroveren. Hun observatiepost bevindt zich ten zuiden van Eysden (Fort Navagne). 1635 Inwonertal 15.000 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1635 De eerste processie van Keulen naar Scherpenheuvel passeert de stad. 1637 De magistraat verleent toestemming voor de bouw van een nieuw stadhuis ter vervanging van "De Landscroon", in slechte staat verkerende. 1638 Minderbroederskerk wordt Arsenaal (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1638 Rond Maastricht ligt nog steeds een Spaans leger dat poogt om de Maastrichtenaren om te kopen en zodoende met een list de stad binnen te komen. Een van hen is brouwer Zjang Lansmans die tegen de omwalling aan de Helpoort woont. Zijn huis, "Den Halven Maen" verhuurt hij aan Claude de la Court, een militair van het Spaanse garnizoen. Achter het huis bevindt zich een dichtgemetselde poort in de muur. Met behulp van de meester-metselaar Leonard Katers wordt deze weer opengemaakt. Lansmans heeft de bedoeling om aan de andere kant van de stad alarm te slaan en zodoende de Spanjaarden in de gelegenheid te stellen om door de poort de stad binnen te komen. Een eveneens omgekochte soldaat, Lacourt, verschijnt met veel geld op zak in de stad en wordt gearresteerd. Hij bekent en verraadt Lansmans. Deze op zijn beurt vertelt dat hij het geheim in de biecht heeft verteld aan de Jezuïet Pater Vink. Ook deze, hoewel onschuldig, wordt gearresteerd. Allen worden op de pijnbank gefolterd en vervolgens onthoofd. Hun hoofden worden tentoongesteld op het bastion "De Drie Duiven", later omgedoopt tot "De vijf Koppen". Door deze affaire wordt de spanning tussen katholieken en protestanten weer vergroot. 1639 Alle geestelijken leggen de eed van trouw af, met uitzondering van de Jezuïeten en de Minderbroeders. Zij moeten op last van de Staten-Generaal de stad verlaten. 1642 Bouw van de eerste Hoofdwacht op het Vrijthof 1645 Luikenaar Guy Libon vestigt een glasblazerij te Maastricht. Henri Bonhomme en Jean Leroux, Luikenaren die in Maastricht wapens fabriceerden. 1646 De Servaasbrug door het kapittel van Sint-Servaas aan de stad overgedragen. 1647 Vlag van Maastricht: rood met witte ster. Ter gelegenheid van de komende Vrede van Munster "..eyn roede damaste banderolle van beyde syden metten statswaepen gestoffiert..." 1648 Vrede van Munster; verdrag gesloten tussen Spanje en de Noordelijke Nederlanden als onderdeel van de vredesverdragen van Westfalen. Het verdrag maakte een einde aan de Tachtigjarige oorlog (1568-1648). Spanje erkende de onafhankelijkheid van de Republiek der Nederlanden maar behield de Zuidelijke Nederlanden. Dit betekende de deling van de Nederlanden tot 1815. Het medebestuur over Maastricht wordt definitief door Spanje afgestaan aan de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Alle geestelijken moeten vertrekken, kerken en kloosters moeten van beelden worden gezuiverd en gesloten. Thans breekt voor de stad een periode van rust en opbouw aan. De straten worden verbreed en de krotten worden opgeruimd. Strooien daken moeten plaats maken voor pannen. Het is ook de periode dat de definitieve plannen worden ontworpen voor de bouw van een nieuw stadhuis. In 1662 wordt bepaald dat ieder huis moet beschikken over een eigen privaat. De stad komt tot een relatief bescheiden, doch gezonde en constante bloei. 1650 De componist Henri du Mont krijgt zijn opleiding aan de zangschool van het kapittel van Onze-Lieve-Vrouwe in de Tafelstraat. 

1658 Afbraak van de lakenhal op de Markt. 1659 - 1664 Bouw stadhuis op de Markt (ontwerp: P. Post) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1659 Sloop Gevangenenpoort op de Markt (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1659 - 1661 Bouw van de Augustijnenkerk aan de Kesselskade (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1659 Eerste-steenlegging voor het stadhuis door de Hoogschouten Groulart (Brabant) en De La Montagne (Luik) op 26 Juni. Bouwmeester is Cornelis Pesser, opperwerkmeesters zijn Willem Goldbrech en Frans van Schulpen. Het ontwerp is van de Haagse architect en bouwmeester van de Oranjes, Pieter   Op dit gebrandschilderde raam in het stadhuis isde bouwmeester Pieter Post (1608-1669) afgebeeld. 

Post.Op 1 mei 1608 wordt hij geboren als zoon van een glazenier. Hij bouwt het Mauritshuis in Den Haag (1633), verbouwt het Paleis Noordeinde (1640), maakt het ontwerp voor Huis Ten Bosch (1646) en krijgt van Johan de Wit opdracht tot verbouwing van de Statenzaal in Den Haag (1652). Samen met Jacob van Campen bouwt hij het stadhuis van Amsterdam, thans Koninklijk Paleis op de Dam. 1661 Inwijding van de Augustijnenkerk, gebouwd door de kloosterorde der Augustijnen en specimen uit de vroege barok. 1662 De commissarissendeciseurs nemen voor het eerst de eed van de magistraat af en vaardigen de oprichtingsakte uit van de Stadsbibliotheek. In 1801 wordt het Stadsarchief en de Bibliotheek gevestigd in de v.m. Franciscanenkerk, in 1915 wordt het Generaalshuis aan het Vrijthof (gebouwd door de fam De Ceuleneer) betrokken. 1663-1664 Het carillon van het stadhuis wordt gegoten te Amsterdam door Francois en Pieter Hemony 1664 Op 7 juli wordt in het nieuwe stadhuis een zuidelijke variant van de regentenstijl in het Noorden, de eerste raadsvergadering gehouden. Het stadhuis wordt een statussymbool van de jonge Republiek op de grens van de Spaanse Nederlanden, het Rijk en de Staatse deelgebieden van Overmaas. 

 In de Collegekamer van het Maastrichtse stadhuis bevindt zich een in 1705 geschilderd schoorsteenstuk van de Haagse kunstenaar Theodoor van der Schuer. Het toont een aspect van de tweeherigheid van Maastricht, namelijk de band van de ene (Luikse) heer met het katholieke geloof (de vrouw links) en die van de andere (Brabantse) heer met het protestantse geloof (de vrouw rechts)  1664 Tweeherigheid rond 1664. Maastricht staat als aparte staat en provincie onder de gedeelde soevereiniteit van de prinsbisschop van Luik en de Staten-Generaal, die de hertog van Brabant representeerden. De gehele rechterlijke en bestuurlijke constellatie binnen de stad was doortrokken van de tweeherigheid. De bevolking bestond voor ongeveer 3/4 deel uit Brabantse en ¼ deel uit Luikse burgers. Bestuur en rechtspraak geschiedde divies of indivies. Divies waren de twee schepenbanken, het Luiks en Brabants hooggerecht, bestaande uit een hoogschout en zeven schepenen. Hun competentie strekte zich uit tot criminele rechtspraak, personen- en familiezaken, onroerend goed en arrestzaken van vreemdelingen. Des man des ban. Soms traden de hooggerechten ook gezamenlijk op. Indivies was het laaggerecht van twee burgemeesters en acht gezworen raden, paritair samengesteld. Competent voor zaken mbt roerend goed, geldvorderingen, huur- en pachtzaken. Het bestuur werd gedaan door de Indiviese raad: twee hoogschouten, twee burgemeesters, veertien schepenen, acht gezworen raden en twee peymeesters. Verder waren in vaste dienst toegevoegd twee pensionarissen en twee secretarissen, tevens secretaris van het laaggerecht. De commissarissen- deciseurs controleerden bestuur en rechtspraak en zij hadden ook wetgevende en administratieve taken. Zij deden ook processen in hoger beroep af, de twee Luikse commissarissen-deciseurs die van het Luikse hooggerecht en de twee Brabantse die van het Brabantse hooggerecht. Indivies deden ze het hoger beroep van vonnissen van het laaggerecht af. De voorbereiding van de processen was in handen van vier commissarissen-instructeurs. 

Sedert 1580 verzetten of vernieuwden de commissarissen-deciseurs de wet: zij vervingen de zittende burgemeesters, schepenen en gezworen raden door nieuwe. Van deze vernieuwing werd aantekening gehouden in het huldeboek. De recessen zijn de verordeningen, reglementen en ordonnanties voor de inwoners en het bestuur. In 1665 zijn de recessen gesystematiseerd in het Recueil der recessen. 1670 Gereformeerde weeshuis aan de Lenculenstraat 31 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1671 In Maastricht gaan geruchten over een oorlog tussen de Republiek en Frankrijk. 1672-1678 1672 Rampjaar: Lodewijk XIV verklaart de oorlog aan de Republiek der zeven Verenigde Provinciën. Hij wordt gesteund doorEngeland, Zweden, Münster en Keulen. Tijdens de Frans-Staatse Oorlog steunt Spanje de Republiek. De door de Republiek beloofde tegenprestatie: afstand van de vesting Maastricht aan Spanje, gaat niet door. 1672 Klooster Sepulchrijnen door brand verwoest: herbouw in 1686 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1672 Op verzoek van het stadsbestuur vestigen zich in Maastricht de "Grauw-zusters" uit Hasselt. Deze hebben zich reeds in de stad verdienstelijk gemaakt als ziekenverzorgsters. Het klooster wordt gevestigd in de Heksenhoek. In 1705 wordt een kleine kapel gebouwd in de Grote Looiersstraat. In 1796 moeten de zusters vertrekken en wordt het klooster in gebruik genomen door het Burgerlijk Armbestuur. Het wordt een psychiatrische inrichting. Van 1847-1859 wordt het een verblijf voor verlaten en hulpbehoevende jongens. In de gerestaureerde gebouwen is thans het Natuurhistorisch Museum gevestigd. (Sinds 1920) Restauratie 1975/1976. 1672 De magistraat neemt voorzorgsmaatregelen en laat levensmiddelen inslaan. Frankrijk en Engeland verklaren de oorlog aan de Republiek. Deze laatste verzekert zich van de hulp van de vroegere vijand, Spanje. Er verschijnt een garnizoen van 11.000 man, incl. 1000 man Spaanse ruiters, voor de stad. Op 12 mei wordt de stad door de Fransen omsloten. Deze trekken echter weer weg omdat de bevelhebber, Turenne, eerst Holland wil binnenrukken om nadien Maastricht te veroveren. De Prins van Oranje trekt in Maastricht herhaaldelijk troepen weg, waardoor het garnizoen verzwakt. Er blijven uiteindelijk 4000 man Hollandse troepen over en 1000 Spaanse en Italiaanse ruiters. 1673 Vestiging van het klooster van de "Penitenten" aan de Boschstraat (thans Sphinx). Het klooster wordt gebouwd op de terreinen van de Duitse Orde. Nauwelijks zijn de gebouwen gereed of deze worden in 1796 verwoest en met toestemming van de Staten-Generaal weer opgebouwd. In 1796 wordt in het klooster een garnizoensbakkerij ingericht later een kazerne. In 1864 worden de gebouwen aangekocht door Petrus Regout voor de uitbreiding van de Sphinx. 1673 Overlijden André Severin Maastrichtenaar, orgelbouwer, begraven onder zijn orgel in de kathedraal van Luik (St Paul). 

 De belegering van Maastricht door de Franse koning Lodewijk XIV in juni 1673, vereeuwigd door Adam Frans van der Meulen.  1673 Juni, Maastricht wordt belegerd door de Franse Koning Lodewijk de XIV. De Franse overmacht (met de zwaarste kanonnen van die tijd, geleverd door de Haagse kanonnengieterij de Geer) wordt zo groot dat na een beleg van enkele weken de Staatse militaire gouverneur Fariaux de stad overgeeft aan Lodewijk XIV, de "Zonnekoning". Vanaf de plaats van Fort St. Pieter volgt hij, in gezelschap van zijn hofdames, de strijd om de stad. De Maastrichtse artillerie is niet in staat dit punt te bereiken. De Franse bevelhebber is Vauban. Die schrijft in zijn dagboek: "Quoique ce siège ait été fort court, on peut dire que de mémoire d'homme on n'en a pas vu de si violent." 

"Al heeft deze belegering erg kort geduurd, sinds mensenheugenis is er geen hevigere geweest." De Jezuïetenkerk wordt weer eigendom van de katholieken evenals de Minderbroederskerk. Ook de Sint Jan en de Sint Matthijskerk worden teruggegeven. Tijdens de beschieting van de stad schieten de Franse artilleristen een gat in de stadsmuur bij het Aldenhofpark. Hier sneuvelt Graaf Charles d'Artagnan, de kapitein der Musketiers. Hij werd bekend als een van de drie musketiers in het gelijknamige werk van Alexandre Dumas (1802-1870). De koning wordt per draagstoel door de bres de stad in gedragen. De overwinning van Maastricht wordt in Parijs vastgelegd in de triomfboog van de Rue St.Denis. "quod traiectum ad mosam XIII (tredecim) diebus cepit" (omdat hij Maastricht in 13 dagen heeft ingenomen). 1675 Oktober, het in 1639 naar Tongeren gebrachte beeld van de Sterre der Zee keert terug. 1676 Aanleg Jekerkanaal door De Choisy en Rougon (op instigatie van Vauban) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG)Tongeren 1676 Juli-augustus, Maastricht wordt vergeefs belegerd door de troepen van stadhouder Willem III. 1678 Pieter Hermes (1651-1730), burgemeester van Brabantse zijde in periode van 1678-1716 1678 10 Augustus, Frankrijk staat zijn rechten in Maastricht bij de vrede van Nijmegen weer af aan de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. De Staten-Generaal beginnen met het verstevigen van de vestingwerken en de bastions. De St.Mattias en de St.Jan komen weer in bezit van de Protestanten. 1683 Oprichting van de Illustre School der gereformeerden, een para-universitaire instelling. 1683 Op het stadhuis wordt de toren geplaatst. Gebouwd door de Akenaar Wijnands als vervanging van de in 1669 gebouwde houten noodtoren. Bouw van de Lutherse Kerk. 1683 De Maasbrug wordt hersteld door de Dominicanerbroeder Franciscus Romanus (Frans Romans). Deze krijgt later van Lodewijk XIV de opdracht tot de bouw van de Pont Royal in Parijs. 1684 Ingebruikname Lutherse Kerk aan de Hondstraat. 1686 Herbouw Sepulchrijnenklooster : voorgevel is uit 1702 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1690 Eerste bouwcampagne Hoge Fronten (D. von Dopff) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1690 Bouw van het Waldeckbastion. Gerestaureerd ln 1968. 1699 Bouw van het tweede Minderbroedersklooster (1829-1995) Paleis van Justitie) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

1700 Eerste-steenlegging voor het Statenhuis. 1701-1702 Bouw van het fort St.Pieter op de St.Pietersberg door baron de Dopff, gouverneur der stad en eigenaar van kasteel Neercanne. Het fort wordt gebouwd om de stad naar binnen te beschermen, om te voorkomen dat vijandelijke legers hier kanonnen plaatsen. Gemoderniseerd 1816/1822, in 1936 ingericht als ontspanningsoord. 1705 Bastion Zoutelande (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG)   In de winter van 1857 lag het fort Sint-Pieter hoog en eenzaam op een besneeuwde helling van de Sint-Pietersberg. 

1706 Aanleg van het Stadspark, wandelplaats beplant met lindebomen. 1706 G. van Aken Luiks burgemeester van Maastricht 1706-1708; 1712-1714; 1720-1722 1708 Inwijding van het tweede franciscanenklooster (Later Rechtbank, Minderbroedersberg). 1708 - 1710 Herbouw kerk Sepulchrijnen naar ontwerp Gilles Doyen (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1710 Eerste straatverlichting in Maastricht. Er worden 431 lantaarns geplaatst op houten palen (olielampjes). 1714 Afbraak Waterpoortje, vervangen door grotere poort, wederom vernieuwd in 1890. 1715 De vestiging van 30 tolkantoren doet de vrije handel over de Maas teniet. De handel moet nieuwe wegen zoeken. 1717 Czaar Peter de Grote brengt bezoek aan Maastricht (2e Juli). Château Neercanne en stadhuis. Herinneringssteen: aDVenIt CzarUs MosCoVIae, Achter het Vleeshuis 1729 Bastion Hertell (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1732 Godaert van Slijpe Staats burgemeester van Maastricht 1732-1734; 1736-1738; 1740-1742; 1744-1746; 1749-1750; 1752-1753 1732 Bouw van de Waalse Kerk naar het ontwerp van de Luikse architect Nicolas Comhaire. De kerk wordt gebouwd op de plaats van de v.m. St. Hilariuskapel. Het twaalfhoekig grondplan is uitzonderlijk voor Maastricht. 1734 De Lenculenpoort wordt afgebroken. 1736 De Tweebergenpoort wordt afgebroken. 1736 J.H.C. van Brienen Luiks burgemeester 1738 Vernieuwing van de Hoofdwacht op het Vrijthof, hier worden de sleutels van de stadspoorten bewaard. Het Vrijthof wordt met lindebomen beplant. 

 De uitgave "Beschryvinge der Steden van het Landt van Luyck" uit 1738 met hierin het hoofdstuk "Kort verhael der Geschiedenissen", een vroegere versie van de Tijdtabel van Maastricht.  1738 In de uitgave "Beschryvinge der Steden van het Landt van Luyck" is een hoofdstuk gewijd aan Maestricht en hierin is ook een tijdtabel opgenomen met de belangrijkste (gemeten naar de toenmalige inzichten) jaartallen uit de geschiedenis van Maastricht. Net als deze Internet-tijdtabel is de tabel uit 1738 "uyt verscheyde schryvers by een-vergadert". 1746 C. van Brienen Luiks burgemeester van Maastricht 1746-1749 1748 De Fransen, onder leiding van Maarschalk de Sare, belegeren Maastricht voor 22 dagen. Slag bij Lafelt. De gouverneur van de stad is Aylva. Het garnizoen bestaat uit 11.000 Hollanders, Beiers en Oostenrijkers. Daarnaast een burgerwacht van 350 man en 66 kanonnen. De Fransen nemen bezit 

van Maastricht (Maurits van Saksen). Verbouwing Manege Jekerstraat tot Theater. Militairingenieur Lacher d'Aubancourt brengt Maastricht in kaart en vervaardigt uit de plattegronden een maquette die in 1752 in Versailles aan Lodewijk XV gepresenteerd wordt en opgesteld in het Louvre, nadien in het Hotel des Invalides. Einde van de Oostenrijkse Successie-oorlog. 

  De Slag van Lafelt, geschilderd door Pierre Lenfant (1704-1787). In het midden rechts de Franse koning Lodewijk XV, die met zijn leger aanvoerder Maurits van Saksen de situatie bespreekt. Tijdens de slag bevond Lodewijk XV zich op de Sieberg in Herderen. Het panorama op de achtergrond geeft in topografische zin een goed beeld van de situatie. Het strijdtoneel bij Lafelt bevindt zich in het midden.    Maarschalk Maurits van Saksen wist bij Lafeld het geailleerde leger voor de derde keer in de oorlog tot de aftocht te dwingen. Zijn weifelend optreden aan het einde van de slag bespaarde de Geallieerden een nog smadelijker nederlaag. 

1749 Vrede van Aken: Fransen verlaten de Stad (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1750 Opening van twee postwagendiensten op Venlo en Breda. 1750 Oprichting van de eerste vrijmetselaarsloges. 1755 Bouw van een R.K.Armenhuis voor meisjes sinds 1770 ook voor jongens. In 1794 is het gebouw ingericht als Militair Hospitaal (Grote Looiersstraat). In december 1977 wordt hier de Gemeentelijke Archiefdienst en Stadsbibliotheek gevestigd. 1757 2 Oktober, ingebruikneming van het armenhuis (Grote Looiersstraat), later militair hospitaal en wapenkamer van de Tapijnkazerne; later Gemeentearchief en Stadsbibliotheek. 1760 Oprichting van de Groote Sociëteit, de oudste sociëteit van Maastricht. 1761 De kanonnier Abraham van Citters heeft aan de Calvariestraat buskruit opgeslagen. Op 21 December vliegt bij het aansteken van het licht de zaak in de lucht. Hierbij vallen 30 doden. In de vestingwerken gaapt een bres, het "Abrahamslook". 1764 Aanleg van "De Kómpe" als oefenterrein voor de Burgerwacht. 1768 Op de Boschstraat en op de Markt worden lindebomen geplant. 

1770 Bouw van het wachtlokaal, later ijkkantoor, op het St. Servaasklooster. 1770 Vondst van de mosasauruskop in de St.Pietersberg. Hofmann beschrijft de vondst. Besef dat de aarde veel ouder is dan de bijbel doet vermoeden wordt met deze vondst meer algemeen. Sinds 1794 in Parijs. 1772 J.H. van Slijpe Staats burgemeester van Maastricht 1772-1773 1772 Overlijden J.B. Coclers, schilder   Een deel van de Boschstraat, zoals zij er 250 jaar geleden uitzag. Deze tekening uit 1740 is een van de mooiste die de in Aarau (Zw) geboren tekenaar Jan de Beijer maakte van een Maastrichts straatbeeld. 

1773 - 1777 Aanleg van de Linie van Dumoulin aan de Hoge Fronten (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1773 Bij de opheffing van de Jezuïeten wordt de kerkinventaris verspreid. Kerkmeubilair thans in de Onze LieveVrouwekerk. 1774 L.S.P.J. Munix, burgemeester van Maastricht 1774 Bouw van het Hoofdwachtgebouw op het Vrijthof (eerste hoofdwacht dateerde uit 1737) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1775 Bouw van het Pesthuis, een papiermolen op waterkracht, genaamd "De Ancker", in de nabijheid stonden de barakken voor pestlijders. 1776 Aanleg van de bastions Prins Frederik, Stadhouder, Erfprins en Holstein. 1783 Opheffing van het Antonietenklooster. 

1783 Jan Pieter Minckelers, diaken en natuurkundige, vindt het lichtgas uit door het verhitten van steenkoolgruis in een geweerloop. Hij verlicht hiermee zijn collegezalen in Leuven. 1784 Oprichting van de Société d'Emulation. 1785 De uit 1672 daterende Spaanse claim op Maastricht kopen de Staten-Generaal af door de Oostenrijkse keizer ± 9 miljoen gulden te betalen. 1786 Matthias Soiron verbouwt de v.m. Jezuïetenkerk tot   Minckelers vereeuwigd in Delfts blauw. 

schouwburg. Bouw van een wachthuis naast de absis van O.L.Vrouwekerk tbv de O.L.Vrouwepoort (Graanmarkt), ontwerp van Matthias Soiron. Gewijzigd in de 19e eeuw. 1786 Bouw Latijnse School aan de Achter de Comedie 8 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1787 Aanleg Heerenstraat (Minckelersstraat) met de herbouw van het huis Minckelers (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1787 In Philadelphia (USA) brengen de founding fathers de nog steeds geldende Amerikaanse grondwet tot stand, de basis voor de Verenigde Staten van Amerika. In 1991 komt een vergelijkbaar document voor de Europese Unie tot stand: het Verdrag van Maastricht. 1789 Begin van de Franse Revolutie. Oorzaak waren de ergerlijke misstanden in staat en maatschappij. De adel en de geestelijkheid werden schrijnend bevoordeeld. Zij betaalden geen belasting. De rechtspraak was corrupt en het Koninklijk Hof verspilde veel geld. Het volk komt in opstand. Het absolute koningschap gaat via het constitutionele koningschap over in een democratische republiek onder de leiding van de Jacobijnen. De revolutie ontaardt in terreur (Robespierre). De republikeinen verklaren de oorlog aan alle gekroonde hoofden in Europa. Vluchtelingen, voornamelijk adel en geestelijken stromen de stad binnen. In Parijs wordt op 14 juli de Bastille bestormd en verwoest door de lagere bevolkingsgroepen. Hierdoor krijgt de opstand een gewelddadig karakter. 1789 Voormalige Jezuïetenkerk in gebruik genomen als schouwburg. 1790 L.J.A.S. Munix, burgemeester van Maastricht 1793 1 Maart, slag van Aldenhoven bij Aken maakt een einde aan het eerste beleg van Maastricht door de Franse revolutielegers onder Miranda. Het garnizoen bestaat uit 4500 Hollanders, Zwitsers, Duitsers en Franse vluchtelingen (1200). Hieronder 300 Franse officieren van de artillerie en de marine. Generaal Miranda moet vertrekken onder bedreiging van een Oostenrijks leger van Prins van Koburg. Deze komt in de stad. 1794 Generaal Kleber verschijnt voor Maastricht met 40.000 man Republikeinen. Er ontstaat een ernstig tekort aan geld omdat dit door de burgers wordt opgepot. Het stadsbestuur en de militaire gouverneur kunnen geen soldij meer betalen. De kloosters en kerken worden gedwongen om zilveren voorwerpen in te leveren. Door het zware bombardement geven de Oostenrijkers en de Staatsen zich over aan de Franse troepen. Dit geschiedt op 4 november door de gouverneur van Maastricht, de Prins van Hessen-Kassel. Einde van de tweeherigheid van Maastricht. Maastricht krijgt een Frans garnizoen onder Bernadotte. De bezetting van de stad betekent het einde van de middeleeuwse samenleving, de moderne maatschappij begint. De stad wordt beroofd van een onschatbaar gedeelte van haar cultuurbezit, archieven, handschriften, boeken en relieken. De nationalisatie van de bezittingen van de opgeheven kapittels en kloosters doet eveneens waardevolle producten van de middeleeuwse architectuur verloren gaan, doch schiep anderzijds ruimte voor de vestiging van werkplaatsen en fabrieken waartoe de afschaffing van het gildenwezen de weg had vrijgemaakt. De warwinkel van afzonderlijke staatjes, verouderde gewoonten en privileges, tolgrenzen en belastingvrijdommen wordt opgeheven. Het wordt een staatsverband voor alle burgers. De adel wordt afgeschaft. Maastricht is niet langer de belangrijke grensvesting van de Republiek doch een willekeurige verarmde stad van het keizerrijk op weg van Hamburg naar Parijs. De Republiek krijgt de naam van de "Bataafse Republiek". Maastricht wordt de hoofdstad van het Arrondissement Maastricht, vanaf 1795 de hoofdstad van het "Departement van Nedermaas", omvattende alle gebiedsdelen en staatjes die tezamen het huidige Belgische en Nederlandse Limburg tot even voorbij Venlo uitmaken en voor 1795 aan Oostenrijk en de Republiek behoorden. Dit was tot voorheen een mozaïek van staten, abdijen en baronieën aan weerszijden van de Maas. Het staat onder rechtstreeks bestuur van het centraal bestuur in Parijs. Het Departement werd verdeeld in 32 kantons, het opperbestuur was een centraal lichaam van 5 leden. Grote gemeenten zoals Maastricht, Hasselt en St.Truiden hadden een eigen gemeentebestuur, de kleinere gemeenten werden bestuurd per kanton met in iedere gemeente een agent. Alle priesters zijn verplicht de eed van trouw af te leggen aan de Republiek. De eed bevat de belofte van "eeuwige haat" aan het koningschap. De meeste priesters weigeren, ze vluchten of houden zich schuil. De gilden worden opgeheven hetgeen de mogelijkheid schept tot vrije concurrentie en in de verdere toekomst tot de grootindustrie. De eenheid van muntstelsel wordt ingevoerd, er wordt een groot handelsgebied geschapen als concurrentie tegen Engeland. 1794 De Mosasaurus door de Fransen naar Parijs gebracht naar het Musee d'histoire naturelle. 1794 Verwoesting zusterklooster De Beyart bij Frans Bombardement: restanten bleven tot 1893-94 als opslagruimtes bewaard (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1794 Inwonertal 17.693 (Hasselt 6000; Roermond en Venlo 4000; Tongeren 3500) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1795 1 Oktober, Inlijving bij Frankrijk. Maastricht hoofdstad van het departement Nedermaas of Meuse Inférieure. 1795 6 Mei, bij het Traktaat van 's-Gravenhage worden de Generaliteitslanden en ook de stad Maastricht afgestaan aan Frankrijk. 

1795 31 December, Luikse en Brabantse magistraat ontslagen. 1796 Januari, herplanting van de vrijheidsboom op het Vrijthof 1796 De Rijksadelaar op de Sint Servaastoren wordt vervangen door de Jacobijnsmuts. Het Maastrichtse gemeentebestuur krijgt een nieuwe taak, de registratie van de burgerlijke stand. Vijftien jaar eerder dan boven de grote rivieren. 1797 Opheffing van kapittels en kloosters. 1797 Eerste verkiezingen in Maastricht voor de in Parijs gevestigde twee kamers t.w. de "Raad van 500" en de "Raad der Ouderen". (250). Het Departement krijgt drie zetels in de "500" en twee in de "Raad der Ouderen". De inwoners van 19 kloosters worden verjaagd en de orden ontbonden. Ook worden opgeheven het kapittel van Sint Servaas en O.L.Vrouw. Goud, zilver, boeken en kunstvoorwerpen gaan naar Parijs   De Maastrichtse guillotine uit 1798 wordt nog steeds bewaard in het Bonnefantenmuseum. 

1798 Opening van de École centrale. 1798 De eerste executie wordt uitgevoerd per guillotine. 1799 Op 9 november wordt de machteloze Directoire omvergeworpen door Napoleon. De uitvoerende macht komt aan drie consuls, Napoleon wordt de eerste consul en tevens staatshoofd. 

1800 E.J. Lefebvre burgemeester van Maastricht 1800-1801 1801 P.E. Monachon burgemeester van Maastricht 1801-1808 1801 Het Concordaat tussen Paus Pius VII en Napoleon geeft meer vrijheid voor de katholieken, er mogen weer erediensten worden gehouden. 1802 De Perroen, symbool van de macht van de Prins-Bisschop van Luik, wordt afgebroken en vervangen door de Vrijheidsboom. De St. Servaaskerk wordt een magazijn voor hooi en stro, de O.L.Vrouwekerk wordt een werkplaats voor kanonnen. 1802 8 April, op Paasdag afkondiging van het concordaat; heropening van de kerken. Maastricht komt onder het nieuwe bisdom Luik. 1803 30 Juli, begin van het driedaags bezoek van Napoleon. Napoleon bezoekt met zijn vrouw Josephine en hun zoon de stad Maastricht voor drie dagen. Hij bezichtigt de fortificaties en besluit tot de aanleg van de steenweg Tongeren-Maastricht. 1804 Opening van de École secondaire. 

1804 1 Augustus, heropening van de St.-Matthijskerk als parochiekerk. 1804 Napoleon laat zich uitroepen tot keizer der Fransen. In de Notre Dame kroont hij zichzelf in het bijzijn van Paus Pius VII. Aanleg van de straatweg Tongeren-Maastricht. Het katholieke volk is enthousiast uit dankbaarheid voor het herstel van de vrije godsdienstuitoefening, de heropening van de kerken, de toestemming om weer processies te houden enz. De Code Napoleon wordt ingevoerd, bestaande uit drie delen van het Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Koophandel. De diligencediensten worden ingevoerd. Tweemaal per week vertrekt de post naar Italië, Spanje, Rusland, Denemarken en Zweden. Twee postwagens rijden dagelijks naar Frankrijk en Duitsland. 1805 6 Januari, Sint Servaaskerk in gebruik genomen als parochie- kerk. Uit de voormalige Dominicanerkerk wordt het meubilair overgenomen.   Bernardus Johannes Cornelis Dibbets was van 1819 tot 1830 provinciaal commandant van Limburg met als standplaats Maastricht. 

1806 Bouw van het Generaalshuis (Ontwerp F. Hermans) ter plaatse van het Wittevrouwenklooster, gebouwd in de 7e eeuw. Woonhuis generaal Dibbets. 1808 Chr. Coenegracht burgemeester van Maastricht 1808-1815 1809 Tweede bezoek van Napoleon. 1811 Aanleg van de Algemene Begraafplaats aan de Tongerseweg. 1813 De "Volkerenslag" bij Leipzig. Napoleon wordt verslagen. In Maastricht wordt op 20 december de Staat van beleg afgekondigd, commandant van de stad is Charbonnier. Maastricht wordt ingesloten. Rond de stad liggen o.a. kozakken, later vervangen door Zweedse troepen. Op 8 april wordt een voorlopige wapenstilstand gesloten tussen de Franse troepen in de stad en de Zweedse troepen. 1814 5 Mei, de Fransen verlaten de stad; inlijving bij de Nederlanden. 1814 Prins Willem I legt de eed op de grondwet af, waarna hij wordt gehuldigd als Soeverein Vorst der Verenigde Nederlanden. Napoleon doet in Fontainebleau afstand van de troon. Aken wordt toebedeeld aan de Koning van Pruisen, Luik komt bij de Koning der Nederlanden. In Maastricht verblijft de Hollandse generaal Dupont, die in naam van de verbonden Mogendheden" het gezag uitoefent in het op de Fransen heroverde gebied. De Prins van Oranje, soevereine vorst, bestuurt o.a. Maastricht namens de mogendheden. De burgers worden ontslagen van hun eed van trouw aan Napoleon. Op 30 mei wordt de eerste Vrede van Parijs gesloten. Maastricht wordt bij België gevoegd en officieel onder het gezag van de Prins van Oranje gesteld. Deze bestuurt België namens de mogendheden totdat het "Congres van Wenen" de toekomst van de Zuidelijke Nederlanden definitief zal regelen. Maastricht is blij met de overgave aan de geallieerden, wrokkend over de opheffing van de vertrouwde kapittels en de kloosters, de zware belastingen en de algemene economische achteruitgang. 1815-1818 Bouw Fort Willem 1 (U) In 1815 werd een begin gemaakt met de bouw van het fort Willem I op de Caberg; de kosten waren zo hoog dat die niet door 's Rijks kas konden worden gedragen. De gouverneur van de vesting Maastricht nodigde daarom het gehele garnizoen uit om vrijwillig bij de aanleg van dit voor de verdediging van de vesting zo belangrijke fort te komen helpen. Aan die uitnodiging werd wel gevolg gegeven, maar blijkbaar was dit niet voldoende om het werk spoedig te voltooien want op 21 april 1815 deed de burgemeester van Maastricht een oproep uitgaan om onverwijld aan de werkzaamheden deel te nemen. Aan deze oproep werd voldaan en talrijke burgers, voorafgegaan door de burgemeester, de gemeenteraad en het gerechtshof trokken naar de Caberg om aan de werkzaamheden deel te nemen. De haast was geboden omdat Napoleon in Frankrijk was teruggekeerd en een aanval dreigde. In mei kreeg men geld voor de bouw beschikbaar en werkten de burgers samen met bezoldigde arbeiders verder. Na 1815 werden in Maastricht garnizoen, onderhoud en bouw van de vestingwerken een belangrijke bron van inkomsten. (Jappe Alberts) 1815 Het "Congres van Wenen". Oprichting van het "Koninkrijk der Nederlanden". Er wordt een nieuwe provincie Limburg gevormd uit het Departement van Nedermaas. De nieuwe provincie bevat ook het tegenwoordige Belgisch-Limburg. Maastricht wordt de hoofdstad, soeverein vorst wordt koning Willem I, Koning der Nederlanden. Napoleon keert terug van Elba, Fort Willem I wordt gebouwd met de bestemming om Caberg te bestrijken, alsmede de Lage Fronten. De bevolking wordt gevraagd om bij de aanleg medewerking te verlenen. De vestingwerken hebben geen dienst gedaan omdat Napoleon wordt verslagen bij Waterloo. Het Maastrichtse bedrijfsleven verkeert in een middelmatige en kwijnende toestand. Een aantal bedrijven (broodbakkerijen, leerlooierijen en zoutziederijen) heeft ernstig te lijden onder de concurrentie van het platteland, waar de belastingen lager zijn, evenals de arbeidslonen. Bovendien heft het buitenland invoerrechten. Het garnizoen, belangrijke bron van inkomsten, verliest aan betekenis. Bovendien mislukken veel oogsten. In de winter van 1816-1817 is meer dan de helft van de burgers aangewezen op uitkeringen en verstrekkingen van het Burgerlijk Armbestuur. 1815 Jhr. A.C. Membrede burgemeester van Maastricht 1815-1818 1818 Oprichting van het Koninklijk Atheneum. 1818 Jhr. G.J.C. van Slijpe burgemeester van Maastricht 1818-1835 

 Burgemeester J.F. Hennequin (1819-1820)  1819 J.F. Hennequin burgemeester/schepen van Maastricht 1819-1820. Hennequin riep, zeer tegen de wil van Koning Willem I, de tweeherigheid van Maastricht in het geding tijdens een discussie over het reorganiseren van de Stadsschutterij. De bisschop van Luik diende volgens hem in te stemmen met de veranderingen. Dit leidde tot enorm enthousiasme in Maastricht en Luik. Maar Willem I maakte korte metten en ontsloeg in 1821 de hele Maastrichtse gemeenteraad, inclusief Hennequin. 1819 In 1819 heeft de Hoge Raad van Adel de stad Maastricht bevestigd in het wapen: een rood schild beladen met een vijfpuntige ster van zilver, gedekt door een kroon van goud en van achteren vastgehouden door een engel. 1821 Proces tegen burgemeester Hennequin. 

1823 - 1826 Aanleg Zuid-Willemsvaart van Maastricht naar Den Bosch (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1823 Oprichting van de Stadstekenschool; eerste beroepsonderwijs. 1824 Oprichting door Petrus Regout (1801-1878, de pottekeuning) van de aardewerkfabriek "Sphinx" aan de Boschstraat. In 1840 werd hij door het stadsbestuur omschreven als een "allervriendelijkst ingezetene, die een onbeschrijfelijk voordeel aan de stad heeft toegebracht, door zijn stoute industrieele onderneemingen in een oogenblik dat ieder ontmoedigd was en door het daardoor verschaffen van arbeid aan de minvermogende klasse." (Jappe Alberts) 

1824 Opening Gemeentelijk Slachthuis bij Helpoort-Jeker. De alhier gelegen duiker waar de Jeker onder het Kanaal Maastricht-Luik doorging heette de "Bloodbak". 1825 Oprichting Koninklijke Harmonie van Maastricht (Koninklijk sedert 1846) 1825 Sloop klooster Nieuwe Biesen (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1825 Aanleg van de steenweg naar Aken.   Waar rond 1800 nog een klooster stond, verrees veertig jaar later het fabrieks- complex van Petrus Regout (Sphinx). In 1860 bevonden zich winkels voor de arbeiders op de begane grond van het hier afgebeelde, statige herenhuis aan de Boschstraat. 

1826 Aanleg van de Zuid-Willemsvaart en het bassin (binnenhaven). De doorvoerhandel komt tot grote bloei. Maastricht zal de schakel worden tussen het Luikse industriebekken en de Hollandse havensteden. De latere, negen jaar durende blokkade, maakt hieraan een einde. De verbindingen met het Noorden per schip, paard of wagen zijn slecht. Veel Limburgers zijn met Duitsers of Belgen getrouwd. Daarbij is het Hollands gedeelte van de bevolking overwegend protestant. De verbindingen met het Belgische gebied zijn sneller en beter. In Maastricht wordt veel Frans gesproken en gelezen. Wanneer in de Belgische pers kritiek wordt geuit op het beleid van koning Willem I wordt deze kritiek in Maastricht zonder meer als juist aangenomen. Hollandse kranten worden zo goed als niet gelezen. Bovendien heeft zich in Maastricht een groep intellectuelen gevormd, die de Belgische kritiek ondersteunt en afscheiding met Holland voorstaat. Twintig jaar Frans bestuur heeft, met name in de intellectuele kringen een uitgesproken voorkeur voor de Franse cultuur achtergelaten. Het kost zelfs moeite om het Nederlands weer als officiële taal in te voeren. De echte oriëntatie op Holland begint eerst in 1914 als de grenzen vier jaar lang gesloten zijn. 1827 De houten boog van de Maasbrug wordt vervangen door een stenen boog. 1827 Openstelling van de Zuid-Willemsvaart naar Den Bosch. 1829 Rechtspraak naar het Paleis van Justitie op de Minderbroedersberg. 1830 Afscheiding van België: Limburg bij Belgenland, behalve Maastricht en St. Pieter (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1830 In Brussel breekt de "Belgische Opstand" uit. Op 25 augustus wordt aldaar de opera "La Muette de Portici" opgevoerd waarin de opstand der Napolitanen tegen het Spaanse gezag wordt verheerlijkt. Kreet van de opstand is "A bas le roi, a bas les Hollandais". Via Luik breidt zich de opstand uit naar Limburg. Oorzaak van de opstand is o.a. het feit dat Willem I weinig plooibaar is en te autoritair. Bovendien verzuimt hij om de godsdienst te eerbiedigen en naast een sterk centraal gezag een decentralisatie in te voeren. Generaal Dibbets, geboren in Aken (1782) en van 1819-1826 Provinciaal Commandant van Limburg en sinds 1830 Vestingscommandant van Maastricht kondigt de Staat van Beleg af. Het garnizoen wordt versterkt van 2300 tot 6000 man. Venlo, Roermond en Weert worden door de Belgische troepen bezet, waardoor de generaal de verbinding met het Noorden verliest. Het Nationaal Congres in Brussel proclameert de Belgische onafhankelijkheid en roept Leopold van Saksen-Coburg tot koning uit. Willem I roept tevergeefs de hulp van de grote mogendheden in die in 1814 de vereniging wensten. De mogendheden erkennen zelfs de onafhankelijkheid. Als Willem I met troepen België binnenrukt en een Belgisch leger bij Hasselt en Leuven verslaat, rukt een Frans leger België binnen om Brussel te beschermen. Ter voorkoming van een Europese oorlog trekt het Nederlandse leger zich terug. Door het beslag leggen op Nederlandse schepen door Engeland en Frankrijk moet Willem I een wapenstilstand sluiten. Door deze toestand geraakt de Maastrichtse handel en industrie in verval, mede door het feit dat de Staat van beleg negen jaar duurt. Het is een van de moeilijkste perioden in het sociaal en economisch verleden. Met de oude toestand wordt voor goed afgerekend, grondslagen worden gelegd voor een nieuw industrieel Maastricht. Moderne, kapitale ondernemingen worden gegrondvest. 1833 Conventie van Zonhoven (B) herstelt het vrije verkeer van en naar het ingesloten Maastricht. 1834 Petrus Regout, handelaar in glas- en aardewerk, sticht de kristal en aardewerkindustrie omdat de levering van Belgisch glas en aardewerk stagneert. Het is de eerste grootindustrie in ons land, de instructeurs zijn Belgische en Engelse vaklieden. Vanwege de Belgische afscheiding weigeren de Belgen hem nog te leveren. Victor de Stuers (Brusselsestraat) geboren, legt in 1875 de basis voor de Monumentenzorg. 1835 H. Nierstrasz burgemeester van Maastricht 1835-1850 1836 Begin aanleg Stadspark in romantische stijl. Oprichting spijkerfabriek Thomas Regout. 1837 Stichting van de Liefdezusters van St.-Carolus Borromeus, de zusters Onder de Bogen. 1838 Onze-Lieve-Vrouwe in gebruik genomen als parochiekerk. Het beeld van de Sterre der Zee komt over uit de gesloten en daarna afgebroken St.-Nicolaaskerk. 

 De Onze-Lieve-Vrouwekekerk gezien van af de Graanmarkt die al bekend was in de 13e eeuw. Een gekleurd litho van Alexander Schaepkens uit 1855.  1839 Koning Willem I schenkt de joden deel van kloostertuin der voormalige Kapucijnen voor de bouw van een synagoge (deel waar pestlijders waren begraven en verder niemand iets wilde ondernemen.) In 1967 is de synagoge, werk van de stadsarchitect Hermans, gerestaureerd. 1839 "Traktaat van Londen", Afscheiding van Belgisch- en Nederlands Limburg. België wordt een onafhankelijk Koninkrijk onder Leopold I, Limburg wordt een Nederlandse provincie, tevens een Hertogdom, lid van de Duitse Bond, de voortzetting van het "Heilige Roomse Rijk". De bond omvat ongeveer 60 staten en staatjes, waarvan Oostenrijk en Pruisen de 

voornaamste zijn. De regering berust bij de Bondsdag in Frankfurt am Main, onder voorzitterschap van Oostenrijk. Willem I bezit de Heerlijkheden Nassau-Dillenberg, Siegen, Dietz en Hadamen die in 1815 worden geruild tegen het Groot-Hertogdom Luxemburg. In 1839 moet West-Luxemburg aan België worden afgestaan. (De tegenwoordige Belgische provincie Luxemburg). Willem I krijgt als schadevergoeding de rest van Limburg. Als Hertog van Limburg wil hij weer lid worden van de Duitse Bond (exclusief de vestingsteden Maastricht en Venlo), onder de voorwaarde dat Limburg deel zal uitmaken van de Nederlandse Staat. Zo wordt Limburg Nederlands gebied en tevens Duits gebied als Hertogdom. Door toedoen van Kanselier Bismarck wordt na een oorlog tussen Oostenrijk en Pruisen, de Duitse Bond in 1866 ontbonden. In 1866 wordt het Hertogdom officieel beëindigd, in 1906 verdwijnt de naam Hertogdom uit de stukken. De Koningin draagt nog steeds de titel "Hertogin van Limburg". Maastricht verliest een groot deel van zijn natuurlijke achterland. De stad wordt vrijwel uitsluitend op de been gehouden door de gestichte glas- en aardewerkindustrie ven Petrus Regout, de Sphinx en de Glasblazerij (1836). 1840 Eerste kadastrale minuutplan van Maastricht gemaakt. 1840 Romeins badgebouw opgegraven in Stokstraatgebied. Eerste archeologische bewijs van de aanwezigheid van Romeinen in Maastricht. 1840 Maastricht komt onder het apostolisch vicariaat Roermond, dat in het jaar 1853 bisdom wordt. Stichting van de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria, de broeders van de Beyart (Brusselsestraat). Oprichting van de Société Céramique. 1840 Aftreden Willem I ten gunste van zijn zoon Willen II, een beminnelijk en goedhartig man die welwillend staat tegenover de katholieken. 1845 Sloop oude St. Maartenskerk (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1846 Sloop huizen Bokstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1846 Sloop Batpoort (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

 De Antonietenkerk die in 1794 bij het beleg van Maastricht groten- deels door brand werd verwoest en in 1848 werd gesloopt.  1847 Aanleg van de steenweg Sittard-Roermond- Venlo. 1848 Aanleg van het kanaal Maastricht-Luik (tot 1850), thans gedeeltelijk Maasboulevard. In 1850 opengesteld (in 1963-64 gedempt). 1848 Aanleg van het kanaal Maastricht-Luik, thans gedeeltelijk Maasboulevard. (V) 1848 Verbreding Helmstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

1848 Sloop Antonietenkerk Van Hasseltkade (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1849 De asteroïde die 65 miljoen jaar geleden insloeg in de Golf van Mexico veroorzaakte niet alleen het uitsterven van de dinosauriërs, maar betekende tevens het einde van het Maastrichtien, het laatste tijdvak van het Krijt. Het was de Belgische geoloog André Dumont die dit tijdvak vernoemde naar Maastricht. Dumont was geïntresseerd in de opbouw van de aardlagen en constateerde in de mergelrijke omgeving van de Limburgse hoofdstad opvallende afwijkingen in het systeem van afzettingen. 

1850 J. Bemelmans waarnemend burgemeester van Maastricht 1850-1851 1850 J.L. van Meerbeke waarnemend burgemeester van Maastricht 1850-1850 1850 Bouw van de papierfabriek Lhoëst-Weustenraed, en wandtegelfabriek Regout. 

 Het tussen 1845 en 1850 aangelegde kanaal Maastricht- Luik. Op deze afbeelding van rond 1900 is de hoofdwal tussen rondeel De Vijf Koppen en de Onze-Lieve-Vrouwewal nog niet onderbroken.  1850 Openstelling kanaal van Maastricht naar Luik (in 1963-64 gedempt) 1850 Start bedrijventerrein Biesenweg (oa. papierfabriek Lhoëst latere KNP) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1851 J.P. Wijnandts 1851-1855 nieuwe burgemeester van Maastricht 1852 Terugkeer van de Jezuïten met een collegium maximum voor de opleiding van hun priesters. 

1852 Geboorte van Joseph Hollman, hofvioloncellist van Willem III, in de Spilstraat 4. Musicus die behoort tot de meest onderscheiden Maastrichtenaren. Na een opleiding in Maastricht, Brussel, Sint Petersburg en Parijs, vestigde hij zich definitief in Parijs. Regelmatig ging hij op tournee zelfs tot in China en Japan toe. Camille Saint-Saëns droeg zijn tweede celloconcert aan Hollman op. Hij stierf in 1926 en werd op het kerkhof aan de Tongerseweg in Maastricht begraven. In de hal van het stadhuis een borstbeeld van de hand van Jef Lamboo. 1853 Opening van het spoor Aken-Maastricht, de eerste spoorverbinding. 1853 Nederland wordt kerkelijk verdeeld in een aartsbisdom en vier bisdommen. Bisschop van Roermond Mgr. Paradis. (V) Terugkeer van de Franciscanen (Tongersestraat/Patersbaan). 1855 Bouw spoorbrug over de Maas (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1855 Aanleg Spoor naar Hasselt (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1855 H.J.W. van Aken 1855-1860 nieuwe burgemeester van Maastricht 1856 Opening spoorlijn Maastricht-Hasselt-Antwerpen. Uit deze tijd dateert de spoorbrug. 

1857 Sloop St. Maartenspoort (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1857 Bouw van de gasfabriek tussen Capucijnen- en Bogaardenstraat. (U) 1859 Opening Gasfabriek in Capucijnenstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1857-1858 Bouw van de Sint Martinuskerk (P.J.H. Cuypers) ter vervanging van de 15e eeuwse kerk. In deze kerk wordt het miraculeuze Zwarte Kruis bewaard. 1858 Bouw van de aardewerkfabriek Céramique. 1858 Gasverlichting vervangt openbare verlichting met olielampen.   Alexander Schaepkens maakte in 1857 deze kleurenlitho van de veldzijde van de Sint- Maartenspoort te Wyck. Deze poort werd in 1783 aangelegd en verving een oudere doorgang. 

1860 Laatste terechtstelling in Nederland op de Markt in Maastricht. (31 oktober). Het schavot was afkomstig van Amsterdam, de scherprechter was Dirk Jansen, eveneens uit Amsterdam. Slachtoffer Johannes Nathan uit Sittard, veroordeeld wegens moord op schoonmoeder. 

 Het Vrijthof te Maastricht, een ingekleurde gravure door J. Poppel en Chr. Schüller van circa 1860.  1861 Opening spoorlijn Maastricht-Luik. 1861 W.H. Pijls 1861-1867 nieuwe burgemeester van Maastricht, opvolger van H.J.W. van Aken 1855-1860 1861 De schoorstenen op het stadhuis worden verwijderd. 1864 Oprichting Société historique et archeologique dans le Limbourg. 

1864 Herinrichting van het stedelijk gymnasium. 1864 Aanleg spoor naar Venlo en Nijmegen (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1865 Oprichting van de stedelijke hogere burgerschool en een burgeravondschool. 1865 Verbreding Statenstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG). 1865 Opening spoorlijn Maastricht-Sittard-Roermond-Venlo-Nijmegen. 1866 Sloop Penitentenklooster tbv uitbreiding fabriek Regout (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1867 "Traktaat van Londen". Opheffing van de Duitse Bond. De betrekkingen tussen de Duitse Bond en het Hertogdom Limburg worden ontbonden. Limburg wordt de 11e Nederlandse provincie. Vesting Maastricht opgeheven, ontmanteling begint. De bewoners krijgen de gelegenheid om buiten de stadsomwalling te gaan wonen. Een vandalisme maakt zich van de mensen meester, de bevolking breekt eigenhandig de poorten en muren af. Het liberalisme treedt naar voren. Ieder individu heeft het recht in volkomen vrijheid zijn eigen belangen na te streven. Het arbeidsloon wordt bepaald door de wet van vraag en aanbod. 

1867 H. Raat 18671873 nieuwe burgemeester van Maastricht, opvolger van W.H. Pijls 1861-1867. Burgemeester Pijls was tevens lid van de Eerste kamer der Staten-Generaal. In die hoedanigheid kwam hij meermaals in botsing met een andere Maastrichtse senator: Regout. Regout wist bij de Minister van Binnenlandse Zaken te bereiken dat Pijls niet werd herbenoemd. H. Raat, burgemeester van Woerden, werd benoemd tot Pijls' opvolger. De Maastrichtse raad was het met deze gang van zaken niet eens: de wethouders namen allemaal ontslag. De installatie van de nieuwe burgemeester was een kille bedoening: hij moest zelf de ketting om zijn hals hangen. Intussen zat Pijls in de Senaat altijd overal tegen te stemmen. Totdat het er in 1873 op leek dat de regering zou vallen. Met de stem van Pijls zou het kabinet echter kunnen worden gered. Tot grote verbazing van de oppositie stemde Pijls die keer vóór. Hij werd kort daarna opnieuw benoemd tot burgemeester van Maastricht.   Petrus Regout lid van de Eerste Kamer en belangrijk Maastrichts industrieel. 

1867-1968 In de periode 1868-1880 zijn onderhandelingen gevoerd over de overdracht van de vestingwerken van de Staat der Nederlanden aan de Gemeente Maastricht. Bij akte van 9 april 1881 zijn de vestingwerken (met uitzondering van enkele gedeelten die in eigendom bij het Rijk bleven) door de Staat der Nederlanden aan de Gemeente Maastricht ondershands verkocht; deze akte is goedgekeurd bij wet van 19 juli 1881, S 134. Op de oostelijke oever werden alle vestingwerken gesloopt en op de westelijke oever bleven de Forten Koning Willem I en St. Pieter, alsmede de Lage Fronten en de hoger gelegen vestinggordel van de Linie vanDu Moulin bewaard: de Hoge Fronten (lopend van de Cabergerweg tot het Waldeckpark). Een groot gedeelte van de Hoge Fronten werd gesloopt. De bovengrondse slechting van de vestingwerken vond plaats door de in aarde uitgevoerde borstweringen en wallen af te graven en de bovenzijden van het muurwerk te slopen. Vrijgekomen puin en aarde werden gebruikt voor het opvullen van de grachten. Op deze wijze verdwenen de vestingwerken in het gebied tussen de Tongerseweg en de Pastoor Habetsstraat, begrensd door de Hertogsingel, Emmaplein, Proosdijweg, Franquinetstraat en Condéstraat. Tot in het begin van de 20e eeuw werd het terrein als landbouwgrond in gebruik genomen. Vrijwel het gehele stelsel van mijngangen gemiddeld ongeveer 6 meter onder het maaiveld en ongeveer 7 kilometer lang bleef door de gebruikte werkwijze behouden bij de ontmanteling. Het kon echter nog slechts vanuit ingangen aan de beide uiteinden betreden worden. De gemeente heeft daarna het initiatief genomen om te komen tot woningbouw op de terreinen die toen de enige onbebouwde terreinen binnen de gemeentegrenzen waren. 1868 Sloop van alle over gebleven stadspoorten behalve de Helpoort (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1868 Eerste plan van F.W. van Gendt voor de ontmanteling en voorstellen voor een singelstructuur rond de stad. (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1868 Porta Regia opgegraven ter plaatse van de afgebroken O.L.Vrouwepoort. 1870 Doorbraak in omwalling van Wyck (Percee) om de bereikbaarheid van de Stations te verbeteren (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1870 Bouw Jezuïetenkerk aan de Tongersestraat (in 1976 gesloopt) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1871 - 1873 Verbreding Maastrichter Brugstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1873 W.H. Pijls 1873-1900 opnieuw burgemeester van Maastricht, opvolger van H. Raat 1867-1873. 1874 Verbreding Statenstraat (tweede fase) sloop Statenhuis (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1874 Na een onderbreking van meer dan drie eeuwen hervatting van de om de zeven jaar te houden Heiligdomsvaart. 1879 Aanleg Statensingel en Frontensingel (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1880 Bouw RK Patronaatsgebouw aan de Bogaardenstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1880 Bouw eerste arbeiderswoningen van P. Regout aan de Statensingel (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1881 Uitbreiding Sphinxcomplex aan de Boschstraat (en in 1891) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

 De enige overgebleven stadspoort de Helpoort.  1881 Restauratie van de Helpoort. 1882 Doorbraak Wycker Brugstraat (Percee) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1882 Start bebouwing stationswijk Stationsstraat tot 1901 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1883 Oprichting Stedelijke Muziekschool en Stedelijk Orkest (later LSO en nog later LSO-Orkest van Maastricht) en de "Mastreechter Staar". 1883 Oprichting van de porceleinfabriek van Louis Regout. 

1884 In dit jaar wordt de eerste collectie oudheidkundige voorwerpen in Maastricht tentoongesteld in het Museum voor geschied- en Oudheidkundige voorwerpen, het latere Bonnefantenmuseum. Eerst was het museum ondergebracht in het Dinghuis aan de Kleine Staat, toen in het oude Protestantse Weeshuis aan de Lenculenstraat, het Sepulchrijnenklooster in de Bonnefantenstraat, de Entre-Deux aan de Helmstraat en het Bonnefantenmuseum aan de Avenue Céramique. 1884 Willem Hubert Vliegen (1862-1947) begint met socialistische actie. 1885 Sloop Dominicanenklooster tbv bouw Stedelijk Gymnasium en HBS (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1885 10 Mei, de eerste internationale wielerwedstrijd in Nederland vindt plaats op het Vrijthof. Wim van Eyle vermeldt het in zijn boek 'Een eeuw Nederlandse wielersport' 1887 Start aanleg Villapark: eerste bouwcampagne tot 1913. (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

 In 1888 werd de tweede walmuur ter hoogte van de doodlopende Begijnenstraat doorgebroken. Haar naam "Waerachtig" dankt de poort aan een versje van Victor de Stuers.  1888 Bouw Poort Waerachtig naar ontwerp van V. de Stuers (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG). Jhr. mr. Victor de Stuers (1843-1916), geboren in Maastricht, kunstkenner en strijder voor het herstel en behoud van monumenten en kunst in Nederland. In 1875 schreef hij een vlammend protest tegen de laksheid van de regering op dit gebied: "Holland op zijn smalst". Op zijn aandringen zijn veel monumenten in Maastricht gerestaureerd zoals de Sint Servaaskerk, de Sint Janskerk, het Kruisherenklooster, de Minderbroederskerk in de Pieterstraat, het Spaans Gouvernement, de Jekertoren en het Pater Vinktorentje bij de Helpoort en de Maaspunttoren. 1891 Bouw St Elisabethziekenhuis Calvarieberg (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG). 

1891 Oprichting particulier waterleidingbedrijf. 1892 Aanleg Herbenusstraat, Hertogsingel; eerste bebouwing aan Herbenusstraat in 1895 en Hertogsingel westzijde in 1903 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

1893 Sloop vml. zusterklooster De Beyart en de kapel in 1894 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1894 Bouw broederklooster de Beyart voltooiing 1896 (vgl 1794) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1895 Kanalisatie Maas: afgraving St. Anthoniuseiland & Moleneiland (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1895 Eerste bezoek aan Maastricht door Regentes, Koningin Moeder Emma en Koningin Wilhelmina. 1897 Tot 1899 demping midden Jekertak (Kleine en Grote Looiersstr &   Op de voorgrond een brug over een tak van de Jeker die door de Grote Looierstraat liep, maar in 1897 werd gedempt. 

Begijnenstr) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1897 Reconstructie Waterpoort (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1899 Eerste deel bebouwing Wilhelminasingel en Alexander Battalaan (tweede fase: 1915) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

 

1900 Sloop vml. Hertogsmolen Achter de Molens (Binnenterrein (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1900 Verbreding Achter de Molens (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1900 P.C.H. Bauduin 1900-1910 nieuwe burgemeester van Maastricht, opvolger van W.H. Pijls 1873-1900 1900 In Zuid-Limburg komt de industriële winning van steenkool op gang. 1901 Het provinciaal dagblad De Limburger Koerier verhuist van Heerlen naar Maastricht (10 augustus). Van daaruit gaat de krant weldra de gehele provincie bestrijken. 1902 Ingebruikname Openbaar Slachthuis aan de Fransensingel. 1902 Oprichting Maastrichtse Voetbal Vereniging MVV. (In 1902 nog MVC geheten, in 1903 MVV). In 1967 was MVV 50 jaar onafgebroken lid van de hoogste divisie: de witte ster op het   Aan het begin van de Boschstraat het standbeeld van J.P. Minckelers (1748- 1842), de uitvinder van de gasverlichting. 

rode shirt werd toen vervangen door een gouden ster. In 1984 en 1997 werd MVV kampioen van de Eerste Divisie. 1903 Voltooiing eerste fase Hertogsingel (oostzijde) en Statensingel (westzijde) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG). 1904 1 Maart, de eerste Limburgse arbeidsbeurs, gevestigd te Maasstricht, begint zijn werkzaamheden. 1904 10 Juli, Minckelers' standbeeld onthuld op de Markt. 1904 Sloop muurhuizen aan Lang Grachtje (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1904 Bouw St. Vincentiusgesticht St. Pietersstraat (sloop ca. 1970) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1907 Bouw van de St. Aloysiusschool aan de Brusselsestraat 46. Eerste woningwetwoningen aan het Volksplein (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1910 Rondvluchten boven de St.-Pietersberg van het eerste vliegtuig in Maastricht. 1910 L.B.J. van Oppen 1910-1937 nieuwe burgemeester van Maastricht, opvolger van P.C.H. Bauduin 

1910 Fons Olterdissen maakt een "Mestreechs Volksleed"  Op de Grote Looierstraat wordt de dialectschrijver Fons Olterdissen met een standbeeld geëerd.    Ondanks de ontkerkelijking en de hiermee gepaard gaande leegloop en sluiting van kerken hield de Maastrichtenaar vast aan zijn katholieke tradities zoals de verering van Onze-Lieve-Vrouw "Sterre der Zee". 

1910 Begin van de bouw van het Maastrichtse spoorwegstation naar een plan van G.W. Heukelom, ingenieur der staatsspoorwegen. In 1915 geopend. 1911 Nieuwbouw van de Ambachtsschool aan de St. Maartenslaan (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1912 Stichting van het Museum voor Naruurlijke Historie door het Natuurhistorisch Genootschap. (In 1902 opgericht). 1912 Internationaal Mariacongres met kroning van de Sterre der Zee in de Onze-Lieve- Vrouwe. 

 De Ambachtschool in Hollandse renaissance stijl, gezien vanuit het zuidoosten. In de jaren '70 verhuisde het technisch onderwijs naar Scharn.  1912 Bouw Wiebengahal op Céramiqueterrein (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1914 Eerste Wereldoorlog door moord op de Oostenrijkse kroonprins. De koningin doet een beroep op de Duitse keizer Willem II om de neutraliteit van Nederland te respecteren. 1914 Bouw van de Tapijnkazerne door het Ministerie van Oorlog als Nederlands Infanterie Depot. In 1934 is de kazerne vernoemd naar Sebastiaan Tapijn die als ingenieur in 1579, 

tijdens de tachtigjarige oorlog met Spanje, de leiding had over de aanleg van de vestingwerken rond de stad Maastricht. In 1946 is de kazerne in gebruik genomen als wervings- en opleidingsdepot. In 1967 is de kazerne overgedragen aan de Afcent (Allied Forces Central Europe, Navo). In 1997 is de Tapijnkazerne de thuishaven van AWCS, een verbindingseenheid die tot taak heeft de communicatie van het hoofdkwartier van Afcent te waarborgen. 1914 Bouw PTT kantoor (ontwerp: M. Granpré Molière) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1914 Bouw van de St. Lambertuskerk: de eerste kerk buiten de muren (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1914 1 November, de spoorlijn Heerlen-Schin op Geul opengesteld voor reizigersverkeer. In Schin op Geul sluit de lijn aan op de lijn Maastricht-Aken, zodat er nu een rechtstreekse verbinding is tussen Maastricht en Heerlen. 1915 7 Mei, het nieuwe stationsgebouw (t.p.v. spoorovergang in het verlengde van de stationsstraat) in gebruik genomen, werk van architect van Heukelom. In de hal bevinden zich gebrandschilderde ramen van Charles Eyck. 1915 Vestiging van hoofdbureau van Politie op het Vrijthof in het Generaalshuis. 1915 Bouw van de Marechausseekazerne aan de Scharnerweg (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1916 Sloop fabrieksterrein Gubbelstraat (Thomas Regout) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1920 De eerste socialisten in de gemeenteraad, waaronder het eerste vrouwelijke raadslid. Uitbreiding van de gemeente Maastricht met de gemeenten St.- Pieter en Oud-Vroenhoven en delen van Meerssen (Limmel), Heer en Gronsveld (Heugem). 1921 Oprichting van de GGD, de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst, (later Gemeenschappelijke Gezondheids Dienst). 1921 - 1923 Eerste bouwcampagne van de Koepelkerk (A. Boosten & J. Ritzen); tweede fase in 1953 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1924 Dood van de Maastrichtse dialectschrijver en -dichter Alfons Olterdissen (1865-1923). Hij was hoofdredacteur van het geïllustreerde maandblad De Nedermaas dat verschijnt 1922 tot 1941. 1925 Door samenvoeging van de glasfabriek Stella en de glasfabriek van de Sphinx ontstaat de N.V. Kristalunie. 1925-1932 De Maasbrugzaak. De 160 meter lange stenen St. Servaasbrug over de Maas in Maastricht werd gebouwd tussen 1280 en 1298 van Namense hardsteen en had oorspronkelijk negen gewelven. De brug werd tussen 1683 en 1716 vervangen door Francis Rooman. Aan de Wijckerzijde kwam een houten overspanning, die begin 19de eeuw werd vervangen door een stenen. Om aan de veranderde eisen van de scheepvaart tegemoet te komen, werd aan de kant van Wijck de 19de eeuwse boog gesloopt, evenals een aansluitende oorspronkelijke boog. Over de ontstane opening werd een stalen brugdeel geslagen (in 1962 hefbvaar gemaakt), waarmee een verbeterde verbinding met het Julianakanaal werd verkregen. In 1932 kwam de Noordelijk gelegen Wilhelminabrug na ontwerp van Rijksbouwmeester Bremer gereed, waarna met de restauratie van de St. Servaasbrug werd begonnen. Bij restauratie werden resten van de 13de eeuwse brug gevonden. 1926 Limburg getroffen door een watersnoodramp. Begin januari staat de Maas, gemeten bij de St. Servaasbrug, 46,92 meter boven NAP, de hoogste waterstand van de eeuw. 1926 Oprichting van de N.V. Eerste Nederlandse Cement Industrie (ENCI) op de St. Pietersberg. Op 7 september 1927 wordt de eerste oven aangestoken en gaat de productie van cement van start. 1926 Opening van de Middelbare Kunstnijverheidsschool met als eerste directeur kunstpromotor Jos Postmes (1896-1934). 1926 Oprichting van Veldeke, Vereniging ter bevordering van de Limburgse volkscultuur en de Limburgse dialecten. 1929 Zinkwitstaking. Tussen de twee wereldoorlogen hebben de Maastrichtse arbeiders en arbeidsters hard gevochten voor verbetering van hun werkomstandigheden en erkenning van hun bonden. Tijdens de staking van 1919 in de glas- en aardewerkindustrie werkten zij eendrachtig samen. Tien jaar later stonden zij bij de grote Zinkwitstaking als kemphanen tegenover elkaar. Oorspronkelijk staakte iedereen, maar onder invloed van de priesters in de vakvereniging werd het arbeidsconflict (over ontslagen en boeten) een geloofsconflict. In tegenstelling tot de socialisten gingen de katholieken spoedig weer aan het werk. Omdat zij buiten de poort door de socialisten werden lastig gevallen, bleven sommigen over in de fabriek. De politie wilde een einde maken aan de provocaties. Rond 10 uur in de avond van 16 oktober kwam het tot een tragisch treffen. Verdekt in de Werken opgestelde agenten en begeleiders van werkwilligen beschoten de joelende menigte op de Statensingel. De socialist Beckers en de politie-agent Houben raakten ernstig gewond. Beckers overleed twee dagen later, Houben op 20 oktober. 1929 24 Oktober, Zwarte Vrijdag: beurskrach in New York. 1930 Sloop bebouwing tussen Gubbelstraat en Hoenderstraat tbv afrit brug: Drie-emmerstraat en Kwadevliegenstraat (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1930 Eerste bouwfase Eiffelgebouw Sphinx sanitairfabriek aan de Boschstraat (ontwerp A. Knols) 1930 - 1933 Bouw van de Wilhelminabrug (ontwerp Bremer) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

 Het tussen 1930 en 1934 gebouwde gouverne- mentsgebouw aan de Bouillonstraat. Sinds 1986 in gebruik door Universiteit Maastricht.  1930 - 1934 Nieuwbouw Gouvernementsgebouw Bouillonstraat (ontwerp architect Bremer) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1932 Op de Maasbrug wordt een door Charles Vos vervaardigd beeld van Sint Servaas geplaatst. 1932 Openstelling Wilhelminabrug. 1933 Nieuwbouw Sportfondsenbadhuis aan de Wilhelminasingel. 1933 Onze-Lieve-Vrouwekerk verheven tot basilica minor. Herstel van de Mariaprocessie op Paasmaandag. 1934 Bouw van de Sint Servaasfontein Vrijthof (Charles Vos), begin jaren 1990 verplaatst naar Keizer Karelplein. 

1934 - 1935 Aanleg Julianakanaal en stuw in de Maas bij Limmel (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1935 Verbreding Hondstraat en bebouwing westzijde (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1936 Nobelprijs scheikunde voor de Maastrichtenaar Pie (P.J.W) Debye(1884-1966). In de wetenschappelijke gedachtewereld van Peter Debye speelde de elektrische dipool een belangrijke rol. In de simpelste vorm is dat een combinatie van een positieve lading en een even grote negatieve lading op relatief kleine afstand van elkaar. In zijn boek over de polaire moleculen ging Debye er vanuit dat bijna alle moleculesoorten als elektrische dipolen kunnen worden beschouwd. Uitzonderingen zijn moleculesoorten met een hoge graad van symmetrie. Door een dipool worden zogenaamde krachtlijnen in een elektrisch veld opgewekt. Met behulp van een Debije-Scherrercamera waarbij een monster werd bestraald met röntgenstraling kon dit worden gefotografeerd. De door het monster uitgezonden secundaire röntgenstraling wordt in een bepaalde hoek uitgezonden en op een filmstrook vastgelegd. De hoek van uitstraling geeft de aanwezigheid van een bepaald element aan. Debye krijgt in 1936 de Nobelprijs voor scheikunde "voor zijn studie over de moleculaire structuur door middel van zijn onderzoeking van dipoolmomenten van moleculen en van de buiging van röntgen- en electronenstralen in gassen." 

1937 W. Michiels van Kessenich 1937-1967 nieuwe burgemeester van Maastricht, opvolger van L.B.J. van Oppen 1910-1937 1938 Nieuwbouw Jezuïetenkerk Tongersestraat (ontwerp A. Swinkels) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1938 Vlag van Maastricht wordt wit-rood. Besluit van het college van burgemeester en wethouders op 2 september 1938 ter vervanging van vlag sedert 1647: rood met witte ster. Beschreven ter gelegenheid van de komende Vrede van Munster "..eyn roede damaste banderolle van beyde syden metten statswaepen gestoffiert..." 1939 1 September: begin van de tweede wereldoorlog.   Baron W. Michiels van Kessenich. 

 

1940 10 Mei: troepen van het Zesde Duitse leger (Generaal von Leeb) rukken Maastricht binnen. Na 5 dagen tekent generaal Winkelman de capitulatie van Nederland. 1940 Vanaf 29 mei 1940 was dr Arthur Seyss-Inquart rijkscommissaris voor het bezette Nederlands gebied. Hij bestuurde ons land als gevolmachtigde van Hitler. 1941 Op 11 augustus 1941 vaardigde Seyss-Inquart zijn achtste verordening uit. Deze hield onder meer een aantal essentiële maatregelen in betreffende het provinciale en lokale bestuur. Zo werden de werkzaamheden van provinciale staten en gemeenteraden stop gezet. Verkiezingen mochten niet meer gehouden worden. De burgemeester van Maastricht moest de taken van de gemeenteraad en van de wethouders overnemen. Hij kreeg het alleen voor het zeggen maar diende wel de richtlijnen van de Duitsers in acht te nemen. De zittende burgemeester van Maastricht, Jhr. mr. Willem Michiels van Kessenich, nam na het bekend worden van deze maatregelen onmiddellijk ontslag. Op 15 oktober 1941 werd hij opgevolgd door mr. Louis Ph. J. Peeters, een NSB-er die ze in Maastricht al gauw `Lewieke' noemden. Hij was afkomstig uit Weert, sinds 1931 advocaat in Eindhoven en bleef ruim een jaar burgemeester, waarna hij als lid van de Nederlandse Waffen-SS naar het Oostfront ging. 'Lewieke' werd in 1946, na een eis van negentien jaar, veroordeeld tot acht jaar gevangenis, maar kwam in september 1950 al op vrije voeten. De vier zittende wethouders hadden na de achtste verordening geen politieke functie meer, maar wensten dat niet te accepteren. Daarom werden zij ontslagen en opgevolgd door twee NSB-wethouders. 

 De Nachtwacht van Rembrandt die van begin 1942 tot 25 juni 1945 een veilig onderkomen vond in de Sint-Pietersberg.  1941 Einde 1941 koos de Rijksgebouwendienst de Sint-Pietersberg uit als plaats voor het veilig onderbrengen van een aantal kunstwerken uit verschillende Nederlandse musea. Begin 1942 werd 35 meter onder de grond 1340 kubieke meter mergel weggehaald om een bomvrije schuilkelder aan te leggen. Men maakte betonnen wanden van 50 cm en een plafond van een meter dik. Boven het plafond bevonden zich een laag mergel van 33 meter en een laag aarde van 2 meter. Ook was er een primitieve airconditioning. Op 24 maart 1942 kwamen de eerste kunstwerken aan, verpakt in grote kisten die in gesloten vrachtauto's waren geplaatst. Deze auto's werden per trein vervoerd. Na het laatste transport in april waren er ruim 800 werken van beroemde Nederlandse en buitenlandse kunstenaars 

opgeborgen. Daarbij was ook de Nachtwacht van Rembrandt. Ook Maastrichtse kostbaarheden vonden er een veilig onderkomen, zoals de waardevolle gobelins uit het stadhuis. De kunstschatten zijn er tot 25 juni 1945 gebleven. Toen vertrokken de eerste transporten - deze keer per schip- vanaf Slavante over Antwerpen naar Rotterdam en Amsterdam. Gedurende de oorlog hadden de Maastrichtenaren de kunstschatten niet kunnen bezichtigen. Zij kregen daartoe echter de gelegenheid tijdens een speciale tentoonstelling van 11 augustus tot 1 september 1945. 1942 Toen de tweede Wereldoorlog uitbrak werd Hans Zomer, een sergeantadelborst in Londen, als geheim agent van de Nederlandse Centrale Inlichtingendienst naar Nederland uitgezonden. Hij zou als marconist gegevens doorseinen naar Engeland eerst vanuit Leiden, later vanuit Bilthoven. Op 31 augustus 1941 (verjaardag van Koningin Wilhelmina) werd Zomer opgepakt door de SD. De SD nam ook veel geheim materiaal, waaronder de namen van medewerkers van de groep Zomer mee. In totaal werden in de maanden daarna 35 verzetsstrijders behorende tot de Ordedienst (OD) opgepakt. In de eerste drie weken van april 1942 werd in het Franciscanenklooster gelegen aan de Patersbaan het Maastrichtse OD-proces gevoerd. Ten overstaan van een Duits Feldgericht, stonden de 35 verzetsstrijders terecht. Op 22 april 1942 werd over alle verdachten vonnis gesproken. Vierentwintig van de vijfendertig werden tot tweemaal de doodstraf veroordeeld. De executie vond plaats op 11 mei 1942 in het concentratiekamp Sachsenhausen. Ter herinnering aan deze gebeurtenis hebben nabestaanden van de groep op 11 mei 1997 een gedenksteen laten onthullen op de plaats waar het vonnis is uitgesproken: aan de Patersbaan in Maastricht. 

1944 18 Augustus (Zwarte vrijdag). Het zwaarste bombardement in de oorlogsgeschiedenis van Maastricht vond plaatst op vrijdag 18 augustus 1944. Dat was nog geen drie weken voor de bevrijding. Die dag zou de geschiedenis ingaan als Zwarte Vrijdag. Het was een warme zonnige dag. Om drie minuten over zes in de vooravond verschenen ineens twaalf Amerikaanse bommenwerpers boven de stad. Het waren zogenoemde "Vliegende Forten"van het type B 17. Nog voordat het luchtalarm gegeven kon worden, lieten ze twee ladingen bommen vallen. Hun doelwit was   Oorlogsaffiche dat de bevolking moest waarschuwen tegen de voortdurende dreiging van luchtaanvallen. 

de spoorbrug. De geallieerden wilden zo de verbinding naar Aken afsnijden voor de Duitse troepen, die vanuit België op de vlucht waren. Helaas werd de spoorbrug nauwelijks getroffen en bleef ze intact. De meeste bommen vielen op twee dichtbevolkte woonbuurten: het `Roed Dörrep' op de Wycker Maasoever en het `Krejje Dörrep', het Quartier Amélie, op de Maastrichter oever. Deze laatste wijk zou nooit meer worden herbouwd. De gevolgen waren verschrikkelijk: 92 Maastrichtse burgers en 17 Duitse soldaten werden gedood. Er waren meer dan honderd gewonden, van wie velen zwaar. 325 huizen werden getroffen waarvan er 29 totaal vernield en 26 onherstelbaar beschadigd werden. De overige 270 getroffen panden waren min of meer te herstellen, al zou dat door gebrek aan bouwmaterialen tot geruime tijd na de bevrijding duren. 1550 mensen waren in een keer dakloos geworden. Twee volle dagen was men bezig de lijken onder het puin vandaan te halen. De lichamen werden in de Dominicanenkerk opgebaard. De begrafenis van deze slachtoffers was indrukwekkend. Een ooggetuige noteerde: `Op dinsdag 22 augustus werden de slachtoffers begraven. In de Sint-Servaaskerk werd een plechtige Hoogmis opgedragen door Mgr. Lemmens, bisschop van Roermond. Voor de protestantse slachtoffers werd tegelijkertijd een rouwdienst in de Sint-Janskerk gehouden. Tijdens deze diensten stonden de lijkkisten, op karren gestapeld, op het Vrijthof. Na afloop werden ze in een stoet naar het kerkhof aan de Tongerseweg overgebracht. Alle kisten waren met bloemen bedekt. Duizenden mensen zaten reeds uren langs de weg te wachten. Vooral bij het zien van de kleine kistjes konden velen hun tranen niet bedwingen.' 

1944 9 September, Servatius Ritzen (*11-8-1886), zaalchef van de stadsschouwburg, die aan onderduikers onderdak bood. Hij werd na verraad op 9 september 1944 door het hoofd van de SD, Ströbel, neergeschoten op het Vrijthof. Servatius Ritzen overleed aan zijn verwondingen op 14 september 1944, de dag van de bevrijding van Maastricht. 1944 11 September, op het terrein van Huize St. Joseph te Heer, worden elf Belgische krijgsgevangenen door de Duitse militairen gefusilleerd. 

 1944 13 September, Amerikaanse troepen bevrijden Wyck op de rechteroever van de Maas. Maastricht wordt bevrijd door het 117e Regiment (kol.James W. Locket) van de 30th U.S. Infanterie divisie (Gen. Hobbs), als onderdeel van het Eerste   V.l.n.r. de generaals Bradley, Tedder, Eisenhower, Montgomery en Simpson voor het gebouw van de R.K. HBS en Gymnasium aan de Aylvalaan. 

Amerikaanse Leger ( Gen. Hodges). 1944 14 September, Maastricht op de linkeroever van de Maas wordt bevrijd. Maastricht is hierdoor de eerst bevrijde stad in Nederland. 1944 17 September, onder de noemer Katholieke Arbeidersbeweging (KAB) wordt in Maastricht de voormalige RK Werkliedenbond heropgericht door aalmoezenier Roumen en Jo Ensinck. 1944 10 November, met een kleine plechtigheid wordt te Margraten het US Military Cemetry geopend. Ongeveer 20 duizend geallieerde soldaten hebben hier hun laatste rustplaats gevonden. 1944 7 December, de belangrijkste geallieerde bevelhebbers de generaals Eisenhower, Montgomery, Bradley, Simpson en Tedder komen samen in Maastricht. 1945 15 Maart, het Maastrichtse dagblad Veritas verschijnt voortaan onder de naam Gazet van Limburg. 1945 De Academie voor Bouwkunst gaat van start. 1945 24 December, de Regionale Omroep Zuid, de eerste regionale omroep van Nederland, stuurt vanuit Maastricht haar eerste uitzending de ether in. 1945 5 Mei, ondertekening van de Duitse capitulatie te Wageningen, einde van de Tweede Wereldoorlog. Aanleg vliegveld Beek. 1946 19 Juni, voor het eerst sinds september 1941 komen Provinciale Staten van Limburg weer in functie bijeen. 1947 De wederopbouw start in Maastricht met de planning en aanleg in de jaren tot 1959 van Caberg, Pottenberg en Malpertuis. Later worden nog Belfort, Malberg, Daalhof en Hazendans volgens een stadsuitleg naar het "parochiemodel" met brede groenstroken tussen de wijken in Maastricht-West aangelegd. Na de gemeentelijke herindeling van 1970 komen er ook uitbreidingsplannen in Maastricht-Oost: de Heeg, Eyldergaard, Randwyck (vanaf 1984) en Amby. Door de stedenbouwkundige filosofie van "compacte stad in een weids landschap" streeft men er na 1985 naar braakliggende en voor nieuwe bestemmingen beschikbaar komende terreinen te bebouwen; grootscheeps gebeurt dat met het terrein Céramique (vanaf 1994). 1947 Met behulp van velen wordt het Château Neer-Canne door de Stichting "Het Limburgs Landschap" aangekocht en laat men restauratieplannen ontwerpen. 1948 Kroning van Koningin Juliana (4 september). 1948 1 Oktober, opening van de Jan van Eyck-academie, de eerste en enige kunstacademie op rooms-katholieke grondslag. 1949 Oktober, pater dr. Remigius Dieteren OFM (1915-1995) richt in Maastricht het Sociaal Historisch Centrum op, opvolger van het Sociaal Archief Limburg. 1949 De gemeenteraad stelt de verordening betreffende het toekennen van eremedailles vast. Een eremedaille kan worden uitgereikt als blijk van hulde aan hen die zich jegens de stad Maastricht in hoge mate verdienstelijk hebben gemaakt en aan burgers die aan de roem van de stad hebben bijgedragen. De eremedaille van Maastricht is uitgereikt aan: 1949 tot 1953 Saneringsplan Stokstraatkwartier (1939 al stedenbouwkundig plan) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 

 

1950 Ziekenhuis St.Annadal in gebruik genomen. 1950 27 Mei, oprichting van de Toneelacadenie, een driejarige opleiding tot beroepsacteur. 1950 De Gemeente heeft een nieuw ereboek dat als exclusief geschenk aan verdienstelijke burgers en aan gasten kan worden aangeboden. Met een knipoog naar de Benelux heet het boek: Hospiti sit bene luce Trajectensi ("Gast weest welkom in Maastricht"). 

  In de hal van het stadhuis van Maastricht hangen de vlaggen van diverse steden in Frankrijk, België en Nederland die in 1944 eerder werden bevrijd door de Old Hickory divisie   Vlaggenplaatsen Bevrijdingsestafette Caen (1951) Saint Lô (1952) Alençon (1953) Paris (1954) Evreux (1955) Chantilly (1956) Mamers (1957) Creil (1959) Mantes-la-Jolie (1964) Valenciennes (1969) Mons (1974) Sint Truiden (1979) Noorbeek (1984) Eijsden (1989) Tongeren (1994) 

1951 Begin van de bevrijdingsestafette door AV'34 jaarlijks, later vijfjaarlijks gelopen van Normandië naar Maastricht (de route die door de Amerikaanse bevrijders werd afgelegd in 1944). In de hal van het stadhuis hangen de vlaggen aangeboden door diverse steden in Frankrijk, België en Nederland, die alvorens Maastricht op 14 september 1944 werd bereikt eerder door het 117e regiment van de 30e infanteriedivisie van het Eerste Amerikaanse Leger (Old Hickorydivisie) werden bevrijd. De vlaggen van de Verenigde Staten en van Maastricht completeren het geheel. 1951 Het Provinciaal Museum van Oudheden verhuist naar het klooster van de zusters van het Bon Enfant Jesus aan de Ezelmarkt te Maastricht. Het museum zou nog een paar keer verhuizen, maar de naam Bonnefanten bleef aan het museum kleven. 1952 Het Limburgs Bevrijdingsmonument, ontworpen door kunstenaar Charles Eyck (1897-1983) wordt onthuld op het Koningsplein te Maastricht. 1952 De Zuid Nederlandse Opera vestigt zich in Maastricht. 1955 De Diksjenaer van 't Mestreechs van de hand van Dr. H.J.E. Endepols verschijnt. 

 De Diksjenaer van 't Mestreechs is het enige echte woordenboek der Maastrichtse taal  1955 7 Juli, Perroen op Vrijthof onthuld door Luikse wethouder van Schone Kunsten Olympe Gilbart. 1955 De middentoren van de Sint Servaaskerk brandt af. 1955 Start Helihaven aan de Griend. Sluiting van de Helihaven op 20 februari 1967. 1955 De gemeente start met het uitgeven van jaarboekjes waarin de belangrijkste gebeurtenissen in de stad van het afgelopen jaar worden beschreven. In 1952 was al eens een gestencild voorproefje uitgekomen, maar vanaf 1955 werd het een boekje met foto's. Vanaf 1984 wordt het jaarboekje door een particuliere stichting uitgegeven. 

1955 Opening van het vernieuwde Staargebouw (gesloopt in 1997). 1955 1 Oktober, de naam van het Maastrichtse dagblad Gazet van Limburg is gewijzigd en heet nu De Nieuwe Limburger. 

 Château Neercanne is het enige op een terras gelegen kasteel op Nederlands grondgebied en doet dienst als uiterst exclusief restaurant.  1955 De restauratie van Château NeerCanne wordt voltooid. Een van de Limburgse brouwerijen wordt bereid gevonden het nevengebouw als auberge in te richten en het hoofdgebouw als een luxe-restaurant. 1956 De uit Maastricht afkomstige Léon Jungschläger (1904 -1956) vocht in 1941 in de Indische archipel als officier bij de zeemacht tegen de Japanners. Na de capitulatie van het Nederlands Indisch Leger wist hij te ontkomen naar Australië. Vervolgens week hij uit naar Amerika waar hij werd opgeleid tot intelligence officer. Na de 

capitulatie van het Japanse leger in 1945 was hij geruime tijd het hoofd van de Nederlands Indische Binnenlandse Veiligheidsdienst. Onder zijn verantwoordelijkheid werden de latere staatslieden Soekarno en Hatta gearresteerd. Na zijn demobilisering keerde hij vanuit Nederland als chef Nautische Dienst van de KPM (Koninklijke Paket Maatschappij) terug naar Indonesië. Daar werd hij gearresteerd op beschuldiging van spionage. Tijdens het proces werden zijn verdedigers gemolesteerd en bedreigd. Onder nooit opgehelderde omstandigheden is Léon Jungschläger in 1956 in de Indonesische gevangenis overleden. 1956 Bejaardenhuis Aldenhof aan St. Servaasbolwerk wordt in gebruikgenomen (ontwerp J. Huismans). (Tijdtabel ruimtelijke transformaties SOG) 1956 Maastricht krijgt via omzetting van het muzieklyceum een Conservatorium. De ministeriële erkenning kwam op 28 juni. Het wordt gevestigd in het gebouwencomplex aan de Lenculenstraat. 1956 Het bouwplan Caberg wordt uitgevoerd. Caberg is de eerste van vier kleine tuinsteden (naast Caberg zijn dat Pottenberg, Malpertuis en Belfort), die in een schil rond de oude stad Maastricht zijn gegroepeerd volgens de "parochie-gedachte". 1956 Met de aanleg van de Via Regia wordt begonnen; en tegelijkertijd wordt een begin gemaakt met de uitvoering van een plan, dat de Brusselseweg laat uitmonden op het verkeersplein voor het ziekenhuis Sint Annadal (Vanaf 1995 Paleis van Justitie). 1956 De avond voor Kerstmis legde een ongekend grote vuurzee in de Gubbelstraat enige pakhuizen en een matrassenfabriek vol uiterst brandbare materialen in puin. Dichte vonkenregens joegen over de stad, heel de omgeving met vernietiging bedreigend, ook het stadhuis en de fraaie marktwanden. 1957 Nieuwbouw Brandweerkazerne en flatgebouw Capucijnenstraat (Zollner) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1957 Nieuwbouw kantoor Sphinx Boschstraat (ontwerp Op ten Noort & Blijdenstein) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1957 Aanvang sanering Stokstraatkwartier (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1962 Start restauratie van het Stokstraatgebied, tot 1973. In 1963 worden op het binnenterrein (huidige "Op de Thermen") oude Romeinse badhuizen gevonden. 1957 26 April, De N.V. Luchthaven Zuid-Limburg komt tot stand met als aandeelhouders de Staat, de Provincie en enkele Zuid-Limburgse gemeenten. 1957 14 Juli, sportpark Jekerdal wordt geopend door G. Gijbels, wethouder van sociale zaken. 1957 Aanvang bouw nieuwe wijk Malpertuis. 1957 Aanvang bouw vernieuwde Wilhelminabrug. 1958 Uitgave "Land zonder grens" Aken, Luik, Maastricht. Onder de naam Land zonder grens/Pays sans frontière/Land ohne Grenze is in 1958 een boek uitgegeven door Maastricht, Aken en Luik ter bekrachtiging van een vriendschapsband van steden in een gebied met drie verschillende talen maar met een verwant monumentaal voorkomen, een gezamenlijke geschiedenis, cultuur en mentaliteit en vaak ook een gezamenlijk belang. De vriendschapsbanden hebben diepe historische wortels die indertijd werden gesymboliseerd door twee personen: Sint Lambertus en Karel de Grote. De besturen van de drie steden in het land zonder grens hebben in 1958 uitgesproken om samenvallende belangen gezamenlijk te behartigen en om van elkaar te leren, onder het motto: we hebben één Europese bestemming. Activiteiten richten zich op cultuur, sport, economie, milieubeheer: (uitwisselingen, beheer Maas, haven Luik, Maastricht-Aachen-Airport). Maastricht is ook één van de Bonnes Villes van het oude Prinsbisdom Luik, sinds 1316. 1958 In Caberg komt het eerste subwinkelcentrum van Maastricht gereed. 

1958 Enkele interessante grotere werken van het bedrijf Openbare Werken zijn de bouw van een compostfabriek, waarmee in september en de bouw van het centrale garagegebouw met centrale magazijnen in Limmel, waarmee in december begonnen werd. 1958 Rijksweg 75, onderdeel van de Europaweg E9 (A2), wordt door het Rijk gebouwd volgens een traject dat indertijd grotendeels om de bebouwde kom (Wyck) heen liep. 1959 Nieuwbouw Jan van Eijckacademie (F. Peutz) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1959   Het Vrijthof in carnavals tooi, nadat het feest met een proclamatie in het stadhuis is ingezet. 

Petit Paris, een straatfeest in Parijse stijl, Montmartre sfeer, dat werd gehouden in de Platielstraat, St. Amorsplein en Achter het Vleeshuis. Naar een idee van Arnold Leenders. Telkens in juli gedurende een tiental jaren. 1959 Carnaval, het grootste volksfeest in Maastricht, beleeft een nieuwe impuls met de introductie van de "Zaate Hermenie" (opgericht door John Hoenen). Het Maastrichtse straatcarnaval zal de jaren daarna uitgroeien tot een evenement met een internationale uitstraling. Na de Tweede Wereldoorlog namen de Tempeleers de organisatie van de stadscarnaval over van de "Mommezijj". 1959 10 Juli, besluit gemeente Heer om de Juliana-Boudewijnprijs in te stellen. Op 11 juli 1959 brachten Koningin Juliana en Koning Boudewijn een bezoek aan Heer om elf Belgisch-Limburgse verzetsstrijders te eren die op het einde van de Tweede Wereldoorlog (op 12 september 1944) door de Duitsers werden gefusilleerd. Winnaars van de Juliana-Boudewijnprijs. 1959 De Technische Hogeschool van de stad Aken verleent op 29 juni een eredoctoraat aan prof. Dr. ir. P. Debye. 1959 Op 19 september wordt de 90.000e inwoner van Maastricht geboren. 

 

1960 Start sanering Boschstraatkwartier tot 1984 (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1960 Voltooiing bouw vernieuwde Wilhelminabrug. Op 9 januari werd de 174 meter lange en ongeveer 1600 ton wegende brug op haar plaats gerold. 1961 Bouw van het Stadskantoor aan de Wilhelminabrug. Aan de overkant verschijnt het kantoorgebouw van Provinciale Waterstaat, het huidige Stadskantoor 2. Op 2 april 1962 wordt het Stadskantoor 1 in gebruik genomen. 1962 Demping kanaal Maastricht Luik (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG). Start reconstructie van het stadspark. Het stadspark schuift op tot tegen de muur van de Onze Lieve Vrouwekade. Aanleg van de Maasboulevard waar vroeger het kanaal MaastrichtLuik lag. De uitmonding van de Jeker in de Maas wordt verlegd. 1962 Prof. Pie Debije reikt de eerste Edmond Hustinxprijs voor chemie uit. Dit is de voorloper van de Peter Debijeprijs die vanaf 1977 wordt uitgereikt. 

  De Jeker mondt hier nog ter hoogte van het Onze-Lieve- Vrouweplein uit in de Maas. Op de achtergrond is de Sint Servaasbrug zichtbaar.    Het tussen 1845 en 1850 aangelegde kanaal Maastricht- Luik dat in 1962 werd gedempt. 

1962 19 December, in de stadswijk Heugem wordt feestelijk de 10.000e woning in gebruik genomen die sedert de bevrijding werd gebouwd. 1962 Met een gesprek door de ether tussen de commissaris der koningin dr. F. Houben, en zijn ambtgenoot dr. C. Kortman in Brabant, werd de straaltelefonie tussen de districten Maastricht en 's-Hertogenbosch (primeur voor Nederland) een feit. 1962 Grondige restauratie van het stadscarillon. 1963 Resten van de oude Romeinse brug uit de Maas gebaggerd. 

 "De Mestreechter Geis" een schepping van Mari Andriessen  1963 26 Juni, opening van het Winkelcentrum Pottenberg door burgemeester Mr. W. Baron Michiels van Kessenich. 1963 4 Juli, officiële opening door Gouverneur dr. F. Houben van de Scharnerwegtunnel in Wyck. 30 Oktober 1962 werd de spoorwegtunnel in Wyck informeel opengesteld door de wethouder van Openbare Werken de heer C. Pieters. 1963 16 Juli, eerste steenlegging van de H. Moeder Annakerk aan de Via Regia door Mgr. drs. P. van Odijk. 1963 Medio november krijgt "De Mestreechter Geis", een schepping van beeldhouwer Mari Andriessen, voor goed zijn ereplaats op Het Bat. De kunstenaar heeft het vrolijke en spirituele karakter van de Maastrichtenaar uitgebeeld in een harlekijn die op het moment dat zijn voorstelling voorbij is het masker afdoet om het applaus van het publiek in ontvangst te nemen. 

1963 Officiële afscheid van Limburg van Gouverneur dr. F. Houben en de benoeming van de nieuwe Commissaris van de Koningin in de Provincie Limburg, Mr. dr. Ch.J.M.A. van Rooy. 1964 Nieuwbouw gemeentebedrijven Maagdendries (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1964 15 September, start van de bouw van de nieuwe woonwijk Malberg. 25 November de officiële eerste steenlegging van Malberg door minister Bogaers. 1964 Voltooiing van het sportpark Geusselt. 1965 Sloop Molen van Dolk in de Bonnefantenstraat en nieuwbouw Conservatorium (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1965 Wordt begonnen met de bouw van de J.F.Kennedybrug en traverse. Op 6 mei 1968 wordt de brug officieel geopend door Prins Claus. De brug heeft een lengte van 586 m. en een breedte van 27 m. 1966 22 Oktober, Cellebroederskapel na restauratie opnieuw in gebruik genomen, na inzegening door Mgr. K. Roncken. 1966 Voor de eerste keer wordt de Amstel Goldrace verreden, Nederlands enige wielerklassieker. De aankomst lag in Elsloo, later in Meerssen en Maastricht. 1967 A.M.I.H. Baeten 1967-1985 nieuwe burgemeester van Maastricht, opvolger van W. Michiels van Kessenich 1937-1967. 1967 16 Mei, oprichting van de Stichting Sociale Werkvoorziening Maastricht en omstreken. 1967 De regering besluit de Limburgse mijnen te sluiten. 1967 Vertrek van de Jezuïeten uit Maastricht naar Amsterdam. 1967 21 Juli, overlijden van de dichter Pierre Kemp, geboren Maastrichtenaar (1886), kampioen van de kleine gedichten. Was tot 1913 plateelschilder, van 1916-1944 ambtenaar. Schreef kleurrijke lyrisch-romantische poëzie vol zuidelijke zwier en levensblijheid. Bundels o.a. 'Stabielen en passanten'(1934), 'Pacific'(1946), 'Engelse verfdoos'(1956), 'Maastricht en ik'(1956), 'De incomplete luisteraar'(1961), 'Perzische suite'(1965). Hij ontving de P.C. Hooftprijs in 1958. Een gedeelte van het stadspark is naar Pierre Kemp "Kempland" genoemd. Hier staat een beeldje van hem, gemaakt door Rob Stultiens. 

UITBUNDIGHEID Met korven om manen in te vangen, Met bussen vol gezangen, Met potten om lichten in te drogen, Reis ik langs de ogen van het land, Met dozen zonnen, Met klanken in tonnen en glazen gedichten in iedere dwaze hand. Waar ik mijn armen ook rek Ik ben overal gek. Pierre Kemp 

1967 5 Januari, afscheidsdefilé van het Garnizoen. Maastricht wordt opgeheven als garnizoensstad. 1967 22 Maart, officiële opening van het nieuwe gebouw van de PLEM aan de François de Veyestraat langs de Maas door de commissaris der Koningin in Limburg Mr. dr. Ch. J.M.A. van Rooy. 1967 24 September, opening en herinwijding van de Maastrichtse hoofdsynagoge aan de Capucijnengang. 1967 7 Oktober, onthulling van het Jac. P. Thijssemonument op de binnenplaats van het Rijksarchief. Het monument is een creatie van de beeldhouwer van Noorden uit Maastricht en stelt een voedertafel voor. 1968 Sloop van het voormalige H.B.S. en Gymnasiumcomplex aan de Helmstraat & start nieuwbouw Entre Deux (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1968 In 1968 werd pas voor de eerst in een oud Spaans document een beschrijving gevonden van een Reuzenfiguur. Dat in 1550 daadwerkelijk een reus is verschenen is in 1994 in wetenschappelijke zin vastgelegd in de dissertatie van dr. J.H.G. Geurts met de titel "Onsser Stadt in sulken gedranghe". In 1968 is deze geschiedenis een nieuw leven ingeblazen met de oprichting van de Stichting Reuzengilde Gigantius. Gelet op deze historische betekenis is een saillant detail dat Gigantius presdent was tijdens de eurotop in Maastricht in 1981 en 1991. Hij had toen echter géén politieke doelstelling. 

1968 18 September, opening nieuwe gebouw van de Keuringsdienst van Waren aan de Florijnruwe. 1968 Het nieuwe gebouw van het Stedelijk Lyceum en HAVO aan de Eenhoornsingel wordt in gebruik genomen. 1968 In de raadsvergadering van 4 december besluit de raad tot oprichting van de "Stichting Maatschappelijk Overleg Maastricht" (M.O.M.), later opgegaan in de dienst Sociale Zaken en Welzijn. Het M.O.M. zou in 1970 definitief van start gaan. 1969 Start nieuwbouw uitbreiding V&D aan Brugstraat en Achter het Vleeshuis (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1969   Tour-circus vóór het stadhuis tijdens het vertrek van de karavaan, dinsdagmorgen 1 juli 1969. 

Tijdens de Troonrede op 16 september maakt Koningin Juliana de toekomstige vestiging van de 8e medische faculteit te Maastricht bekend. 1969 Maastricht etappeplaats in de Tour de France. 1969 November, Minister de Block van Economische Zaken kondigt in de Tweede Mijnnota de laatste fase aan van de mijnsluitingen. Zes van twaalf Limburgse mijnen zijn inmiddels gesloten. Circa 28.000 directe arbeidsplaatsen zijn verloren gegaan, de resterende 17.000 werknemers in de mijnindustrie wacht de gang naar het arbeidsbureau. Er zijn pas 8.000 vervangende arbeidsplaatsen gerealiseerd. 1969 13 November, De Tweede Kamer aanvaardt de nota Medisch Wetenschappelijk Onderwijs van minister Veringa en besluit daarmee de achste medische faculteit toe te wijzen aan Maastricht. 

 

1970 - 1972 Parkeergarage Vrijthof (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1970 Nieuwbouw Molenhof tpv. St. Vincentiusgesticht (Snelder) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1970 1 Juli, uitbreiding van de gemeente Maastricht met de gemeenten Amby, Heer, Borgharen en Itteren. Door deze ingreep groeide Maastricht van het ene moment op het andere van 94.000 naar 112.480 inwoners, terwijl de oppervlakte werd vergroot van 3.552 tot 5.896 hectare. 1970 Met het heien van de eerste paal geeft burgemeester Baeten op 10 maart het startsein voor de bouw van de woonwijk Daalhof. 1970 De 24e maart wordt aan de gevel van het geboortehuis van Prof. P. Debye in de Maastrichter Smedenstraat een herdenkingsplaquette onthuld. 1970 24 Juni, start bouw winkelcentrum Brusselse Poort aan de Via Regia (architect Th. Boosten). 1970 20 Oktober, start bouw Sporthal de Geusselt. 

 De op de hellingen van het Jekerdal gelegen wijngaard van de Apostelhoeve op de Cannerberg.  1970 Op de helling van de Sint Pietersberg heeft Maastricht voor het eerst sinds anderhalve eeuw weer een echte wijnoogst. 1971 Afbraak van het derde klooster der Franciscanen (Patersbaan). 1971 9 September, start bouw 

bejaardencentrum Campagne op de heuvelhelling tussen Biesland en Wolder. 1971 21 September, opening Winkelcentrum Brusselse Poort door burgemeester Baeten. 1971 Een indrukwekkend fragment Mosasauruskaak gevonden in het gangenstelsel van Slavante. 1972 9 Mei, officiële opening van het geheel gerestaureerde Bonnefantenmuseum aan de Bonnefantenstraat door gouverneur dr. mr. Ch. van Rooy. Een belangrijk onderdeel van deze restauratie vormde de voormalige kapel van de Zusters Sepulchrijnen. 1972 Begin oktober wordt het nieuwe bejaardentehuis "De Molenhof" aan de St. Pieterstraat in gebruik genomen. 1972 Het luchtverkeersleidingscentrum van Eurocontrol vestigt zich in de onmiddelijke nabijheid van Maastricht-Airport. 1972 27 Oktober, burgemeester Baeten verricht de officiële opening kleuterdagverblijf "Kleuterdal" aan de Zoetmanstraat. (Architectenbureau ir. A. Schwenke en ir. H. Bosch) 1972 Voltooiing bovengrondse parkeergarage Gubbelstraat (Architect ir. P. Satijn) 1972 Augustus, het GAK (Gemeenschappelijk Administratie Kantoor) neemt zijn nieuwe kantoorgebouw aan de Artsenijstraat in gebruik. 

  Het gerenoveerde Stokstraatgebied in avondsfeer.    Het gerestaureerde kasteel Bethelem te Limmel. 

1972 14 April, officiële opening van het gerestaureerde kasteel Bethlehem. (Hotelschool) 1973 Renovatie Stokstraatgebied voltooid. 13 April verrichtte Z.K.H. Prins Claus de officiële opening van het gerestaureerde Stokstraatgebied. 1973 16 Augustus, officiële opening van het gerestaureerde Spaans Gouvernement, dat onderdak biedt aan de kunstcollectie Wagner-de Wit. 1973 25 Augustus, Sportpark West officieel geopend. 1973 26 September, officiële opening van het nieuwe Psycho-Medisch Streekcentrum Vijverdal door H.K.H. Prinses Margriet. 1973 23 November, opening zwembad Dousberg. 1974 - 1976 Nieuwbouw verpleeghuis op Klevarie (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1974 Opening bejaardencentrum 'Campagne' door burgemeester Baeten. 1974 In de nieuwe gemeenteraad waren 10 politieke partijen vertegenwoordigd: 14 zetels voor het CDA, PvdA 10 zetels, VVD 5, PPR 3, Bejaardenpartij 65+ 1, Groot Maastricht 2, Katholiek Democraten 1, Stadsbelangen 1, lijst Slangen 1 en Bejaardenpartij 1. 

1974 16 September, de Medische faculteit Maastricht i.o. gaat van start en Maastricht wordt binnenkort Universiteitsstad. 'Op deze dag hebbeb wij eeuwen gewacht,' zei burgemeester Baeten tijdens de eerste studiedag van van de jonge faculteit, toen hij staf en studenten op het stadhuis ontving. Tijdens de bijeenkomst werd bekend gemaakt, dat de Stichting Edmond Hustinx elke twee jaar een prijs van f. 20.000.-, de Prof. Pieter Debye-prijs, ter bevordering van het wetenschappelijk onderzoek, beschikbaar zal stellen, een goede stimulans voor een beginnende faculteit. 1974 Nieuwbouw Eurohal op de Griend voltooid. (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1975   Edmond Hustinx geschilderd door Waalko Dingemans in 1944. 

Start bouw parkeergarage Maasboulevard aan de OLV-wal (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1975 Voltooiing voetgangersdomein in de binnenstad. 1975 2 Mei, burgemeester Baeten en oudburgemeester Michiels van Kessenich stellen samen de 'Michiels van Kessenichfontein' aan de Herculeshof officieel in gebruik. 1975 12 November, opening van het nieuwe huis van bewaring 'Overmaze' door staatssecretaris mr. H.J. Zeevalking. 1975 19 December, start bouw nieuw politiebureau aan de "Koompe". 1976 Op 9 Januari tekent Koningin Juliana in de Sint Servaaskerk de oorkonde voor de vestiging van de Rijks Universiteit Limburg in Maastricht (RL). In september 1996 wordt naam van de Rijksuniversiteit Limburg veranderd in Universiteit Maastricht. 1976 Nieuwbouw Stadsbibliotheek Nieuwenhof en restauratie Stadsarchief Grote Looierstraat/Nieuwenhofstraat (Tijdtabel ruimtelijke transformaties SOG). 

1976 Voltooiing restauratie van de 'Awwe Stiene'. 2 April, kerk officieel heropend en beschikbaar gesteld voor culturele manifestaties. 1976 21 Mei, start van het bouwproject woonwijk 'De Heeg'. 1976 De Sint Servaas krijgt een uit 47 klokken bestaand nieuw carillon. 1976 - 1986 Nieuwbouw Boschstraat-Oost (Boosten-Rats) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1976   De Maastrichtse Augustijnenkerk, de Awwestiene, is een mooi voorbeeld van barokke bouwkunst, die in Nederland vrij zeldzaam is. 

Nieuwbouw Hotel Maastricht (Holiday Inn Crown Plaza). Architect Meijs. (Tijdtafelruimtelijke transformaties SOG). 2 December1977, officiële opening Hotel Maastricht. 1976 Parkeergarage onder het Vrijthof gereed. 1976 12 November, officiële opening van de nieuwe verpleegkliniek 'Klevarie' aan de Polvertorenstraat. (Architectenbureau Swinkels Salemans) 1976 Voltooiing nieuwe provinciale autoweg Maastricht-Heerlen. 1977 Nieuwbouw Ridderstraat/Bisschopmolengang (Satijn) (Tijdtabel ruimtelijke transformaties SOG) 

 De maquette van Maastricht uit 1752. De vervaardiging van deze maquette door de Fransen bevestigde de strategische waarde van Maastricht, de stad die als 'sleutel tot de Nederlanden" regelmatig door vreemde troepen werd belegerd. Het militaire doel waarvoor de maquette werd vervaardigd leverde bovendien een uniek beeld van de stad rond 1750 op. In het Bonnefantenmuseum wordt deze kopie permanent tentoongesteld.  1977 26 Maart, officiële overdracht van de kopie van de Parijse maquette van het Maastricht van 1752 aan de Maastrichtse gemeenschap. 1977 In april wordt begonnen met de uitvoering van het uitbreidingsplan 'Keerderstraat'. 1977 Restauratie van het pand 'Grand Hotel du Levrier et de l'Aigle Noir' aan de Boschstraat. 1977 Voltooiing ondergrondse parkeergarage 'Maasparking' bij de Graanmarkt. 1977 Start restauratie van de Hoge Fronten. 

1977 Aanleg van het kruispunt Scharnerweg E9 en Geusselt rotonde. 1977 18 Mei, onthulling in het Stadspark van een blok graniet van negen ton uit de Simplonpas (een geschenk van het kanton Wallis aan Maastricht). 1977 Plaatsing van fontein 'Hawtuuchvas' op de Vrijthof. Het beeldt vijf carnavalsvierders uit en is een ontwerp van de Maastrichtse kunstenaar Frans Gast. Op 4 november 1978 werd de fontein officieel in werking gesteld. 1977 D'Artagnan krijgt een bronzen standbeeld bij het Waldeckbastion op de plaats waar hij op 25 juni 1673 sneuvelde. Het beeld is gemaakt door beeldhouwster Gertrud Januszewsky. 1977 20 December, opening van het nieuwe gemeentelijke archief en bibliotheekcentrum door burgemeester Baeten. Het stadsarchief is gehuisvest in het voormalig Militair Hospitaal aan de Grote Looierstraat. De Stadsbibliotheek heeft een nieuw onderkomen aan de Nieuwenhofstraat.   D'Artagnan in brons bij het Waldeck bastion op de plaats waar hij op 25 juni 1673 sneuvelde. 

1977 De Gemeentelijke Dienst voor Sociale Zaken verhuist van de Grote Gracht naar de Abtstraat. 

 Het nieuwe politiebureau aan de Sint-Hubertuslaan ("Koompe").  1978 In het voorjaar kon het Maastrichtse politiekorps zijn intrek nemen in het nieuwe hoofdbureau aan de St. Hubertuslaan. De verhuizing van het Generaalshuis naar het nieuwe bureau werd voltooid met een ludieke verhuisstoet door de binnenstad. 1978 Mei, start bouw van het nieuw hoofdkantoor van het Telefoondistrict Maastricht aan de Noormannensingel. Datgebeurde officieel door het onthullen van een gedenksteen 

op de bouwplaats door gouverneur dr. J. Kremers. 1978 Een van de laatste stukjes van de oude Blekerij verdween door de sloop van het voormalige Karmelietessenklooster. Het klooster stond al sinds 1975 leeg. De zusters betrokken in dat jaar een nieuw onderdak in een gebouw aan het St. Servaasklooster. Het gebouw aan de Blekerij heeft precies 100 jaar als klooster gediend voor de zusters, die uit Duitsland kwamen en zeer afgezonderd leefden. 1978 De nieuwe gemeenteraad telt 19 CDA, 12 PvdA en 3 VVD zetels. Vijf partijen hebben 1 zetel: D66, PPR, Bejaarden- en Gepensioneerdenpartij, Stadsbelangen en Horeca Nederland en Groot Maastricht. Het aantal wethouders ging van 5 naar 6: vier voor het CDA, twee PvdA. 1979 Februari, opening van de nieuwbouw van de scholengemeenschap Jeanne d'Arc aan de Oude Molenweg in Heer door minister dr. A. Pais. 1979 Maart, opening van winkelcentrum "Entre Deux" aan de Helmstraat. Op de eerste en tweede verdieping wordt het Bonnefantenmuseum voor Kunst en Oudheden gevestigd. 1979 Start van het bouwplan Daalhof-Noord. 1979 Oktober, de G.G.D. krijgt een geheel nieuwe onderdak. Na bijna 60 jaar verhuist de 'geneeskundige dienst' van het te kleine pand in de Bouillonstraat naar de ruime nieuwbouw in Randwyck. 1979 De Regionale Omroep Zuid (later: Omroep Limburg) betrekt de nieuwe studio aan de Bankastraat. 1979 Het Rijkslandbouwproefstation verhuisde na een 80-jarig verblijf in de gebouwen van het voormalige Kruisherenklooster. Het station werd overgeplaatst naar Wageningen. 1979 Tijdens reconstructiewerkzaamheden in de Tongersestraat kwamen de overblijfselen van de Tongersepoort aan de oppervlakte, terwijl bij het leggen van de riolering in de St. Catharinastraat een grote hoeveelheid middeleeuws schoeisel uit de 14e en 15e eeuw werd gevonden. 

 

1980 Sloop Mabroterrein (Hondertmarck) en aansluitend nieuwbouw (Dautzenberg) (Tijdtafel ruimtelijke transformaties SOG) 1980 Start restauratie Sint Servaas (tot mei 1993) bij gelegenheid van de 1600ste sterfdag van St. Servaas. 1984, archeologische vondsten: lange mins, grafkelder, twaalfhoekige centraalbouw, loden kruis van Humbertus.. 1980 De broeders van de Beyart startten met de bouw van een kloosterbejaardenoord voor leden van hun congregatie en voor bejaarde zusters Karmelitessen en Reparatricen. 

1980 10 Mei, de Stichting Historische reeks Maastricht geeft het eerste nummer van de serie Maastrichts Silhouet uit. De stichting stelt zich ten doel in deze serie op een populaire wijze monumentale gebouwen in Maastricht te beschrijven. Het eerste boekje gaat over het Fort St. Pieter. Later in het jaar verschijnen nog deeltjes over de Vogelstruys, de Cellebroederskapel, het Stadhuis en de St. Pietersberg. 1980 18 Augustus, heroprichting van de Maestrichtse Dienstdoende Stadsschutterij. De oude 'sjötterij' werd in 1905 opgeheven. 1980   Het eerste nummer van de serie Maastrichts Silhouet. 

9 September, opening van het nieuwe hoofdkantoor van de PTT, district Maastricht aan de Noormannensingel door mevrouw N. Smit-Kroes, staatssecretaris van verkeer en waterstaat. 1980 Oktober, op het O.L. Vrouweplein worden de fundamenten van de St. Nicolaaskerk blootgelegd. Deze kerk werd in 1838 wegens bouwvalligheid afgebroken. 

 Na de Franse Tijd toen de am- bachten waren opgeheven en een andere wijze van recrutering nodig was, werden de schutterijen landelijk geregeld in de zogenaamde Schutterijwet (1814). Op dit schilderij uit 1905 officieren en manschappen bij gelegenheid van hun ter ruste gaan vanwege het buiten werking stellen van de wet.  1980 13 Oktober, opening van het nieuwe gebouw van de Maastrichtse Toeleveringsbedrijven in de Beatrixhaven door minister W. Albeda van sociale zaken. 1981 14 Januari 1981. Officiële bekrachtiging van de sedert 1976 bestaande stedenband met Koblenz. Aanleiding is het streven te komen tot verbroedering in Europa op gemeentelijk niveau, omdat daar de daadwerkelijke ontmoeting van de bevolking plaats vindt. Het doel van de stedenband met Koblenz is het onderhouden en verbeteren van contacten tussen burgers van Maastricht en Koblenz. Een volwassen, rijp nabuurschap is nodig om vonken van cultuur over te laten springen, om meer welvaart en een beter milieu te brengen, om het gevoel van veiligheid te vergroten. Duitsland en Nederland moeten daaraan samen werken. Het burgerkomitee tracht dit doel te realiseren door activiteiten te organiseren met name gericht op de jeugd, op ouderen en op gehandicapten, met als speerpunten: sportuitwisselingen en muziekuitwisselingen. Het gaat niet om de grote woorden, officiële aktes en gefêteer over en weer. Het gaat om een veelheid aan activiteiten waardoor we meer en beter elkaars talen, omgangsvormen, waarden en 

normen en culturele uitingen begrijpen en waarderen. De activiteiten van het Komitee zijn daarom primair gericht op het bij elkaar brengen van burgers en verenigingen. 1981 De benedenverdieping van het stadhuis ("Oonder 't Stadhoes") geheel gerestaureerd en teruggebracht in oorspronkelijke staat. 1981 Maart, eerste Europese topconferentie in Maastricht. Voor dat de regeringsleiders uit de tien EG-landen met hun ministers van buitenlandse zaken aan de topconferentie begonnen, opende premier van Agt tijdens een plechtige zitting in het gouvernement het Europees instituut voor Bestuurskunde.Bijzonder betreurenswaardig waren de gevolgen van de in ons land nauwelijks bekende Salmonellabacterie van het type Indiana. Enkele honderden deelnemers aan de 'top', voor het merendeel journalisten, verlieten Maastricht min of meer ziek met hoge koorts en buikloop. 1981 Start bouw nieuwe wijk Eyldergaard. 1981 Bij opgravingen op het voormalige Mabro-terrein wordt een zeer gaaf fragment van een Jupiterzuil uit de tweede of derde eeuw na Christus gevonden. 1982 Eerste Preuvenemint georganiseerd door het Struyscomité. 1982 Start bouw Noorderbrug. 1982 De nieuwe gemeenteraad telt 17 CDA, 11 PvdA, 5 VVD en Bejaarden- en Gepensioneerdenpartij 2 zetels. vier partijen hebben 1 zetel: Stadsbelangen en Horeca Nederland, D66, PPR en PSP. Er komen 6 wethouders: drie voor het CDA, twee PvdA en een voor de VVD. 1982 Juni, gouverneur dr. J. Kremers geeft in Randwijck het startsein voor de nieuwbouw van de PLEM. 1982 September, start rechtenfaculteit van de Rijksuniversiteit Limburg. Deze krijgt onderdak in het Nieuwenhofcomplex aan de Zwingelput. 1982 Vertrek van de Zusters Onder de Bogen uit St. Annadal na bijna 140 jaar werkzaam te zijn geweest in Maastrichtse gezondheidszorg. 1982 Start restauratie St. Janskerk 1982 Overlijden van kunstschilder Giel Serpenti op 76-jarige leeftijd. Hij was van grote betekenis voor de z.g. Maastrichtse school. 1982 Sloop kloostergebouw Nazareth in Limmel. 1982 Officiële opening van het winkelcentrum Roserije in De Heeg door staatssecretaris P. Van Zeil van Economische Zaken. 1982 Start bouw Maastrichtse vestiging voor zwakzinnigenzorg van de stichting St. Anna in Heel. Het uitgebreide verzorgingscomplex zal Huize Maasveld heten. Officiële opening in 1985. 1982 Brouwerij De Ridder gaat over in de handen van Heineken. De naam Ridder Pils blijft echter bestaan. 

 Het bronzen paard "Julius Solway" op het Dominicanerplein.  1982 Het bronzen paard "Julius Solway", een schepping van de kunstenaar Arthur Spronken, geplaatst op het Dominicanerplein. 1982 Vondst aan de Houtmaas van een Romeinse toren door de medewerkers van het Gemeentelijk Oudheidkundig Bodemonderzoek. Door deze ontdekking kon de omvang van het Romeinse Castellum exact worden vastgesteld. 1982 Belangrijke vondsten op het voormalige Mabro-terrein. Hier werd een dichtgeslibde Jekerarmblootgelegd, evenals overblijfselen uit de Merovingische tijd en een grote verscheidenheid aan aardewerk. 

1982 Start restauratie Waalse kerk aan de St.Pieterstraat. 1982 Voltooiing bouw bejaardentehuis "Lenculenhof" aan de Abtstraat. 1982 Voltooiing nieuw bejaardencentrum aan het Henric van Veldekeplein. 1982 Het stadsvernieuwingsproject Boschstraat-Oost krijg internationale erkenning in de vorm van een diploma van 'Europa Nostra'. 1982 Restauratie toren van de kerk St. Pieter. 1982 Het nieuwe sportcomplex Daalhof geopend door wethouder G. Peters. 1983 Eerste straattheaterfestival, later Limburg Festival. 1983 30 April, opening nieuwe K.N.P.-gebouw in Randwyck door burgemeester Baeten. 1983 17 Oktober, start nieuwbouw van het Academisch Ziekenhuis. 1983 21 Oktober, opening van het nieuwe gebouw van de Stedelijke Muziekschool aan de St. Maartenspoort door gouverneur Kremers. 1983 30 Oktober, opening nieuwe sporthal in Daalhof door wethouder Lousberg. 1983 Gieten nieuwe "Grameer" in de Koninklijke Klokkengieterij te Asten. 1983 1 September, de Rijksuniversiteit Limburg begint met het onderwijs in de rechtsgeleerdheid (Nederlands Recht). Kwartiermakers van de Juridische Faculteit waren prof. dr. M.J. Cohen, later rector magnificus en vervolgens staatssecretaris van Onderwijs (1993-1994) en van Justitie, en dr. K.L.L.M. Dittrich, de latere voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Maasstricht. 1984 Start bouw van het MECC, het Maastrichts Expositie en Congres Centrum, in Randwyck. In 1987 werd de bouw van het MECC voltooid. 1984 Februari, hoog water in Limburg. bij Borgharen staat de Maas 45,44 meter boven NAP. De Maasdorpen Itteren en Borgharen en verder stroomafwaarts, Baarlo, Blerick, Velden en Mook lopen onder. Met name de landbouw loopt grote schade op. 1984 13 April, opening nieuw PLEM-kantoor in Randwyck door Prinses Margriet. 1984 September, de Rijksuniversiteit Limburg wordt uitgebreid met een Faculteit Economische Wetenschappen. Prof. dr. W. Albeda (1925) legde de grondslag voor de nieuwe faculteit. 1984 29 September, Jupiterbeeld, een schepping van Fons Bemelmans, wordt geplaatst op het Onze- Lievevrouweplein. Het beeldje is een geschenk van de 150-jarige fabriek Thomas Regout. 1984 15 November, Noorderbrug geopend. 1984 De stad Tongeren, die haar 2000-jarig bestaan viert, schenkt Maastricht een monument dat bestaat uit twee reliëfwanden die drie meter lang en drie meter hoog zijn. Het monument wordt geplaatst aan de Romeinse Baan 1985 De reconstructie van de Maasboulevard wordt bekroond met de onthulling van een kunstwerk van Christian Megert bestaand uit vier poorten die op drie verschillende locaties op beide Maasoevers staan. Een laserstraal dient de poorten met elkaar te verbinden. 1985 30 April, burgemeester Baeten onthult het geschenk dat hem door de burgerij wordt aangeboden: een bronzen beeldengroep van 'huivende kinder' (knikkerende kinderen), geplaatst op het Romeins bruggehoofd aan de Maasboulevard. 

 Burgemeester Mr. Ph.J.I.M. Houben  1985 1 Mei 1985, Mr. Ph.J.I.M. Houben nieuwe burgemeester van Maastricht, opvolger van Mr. A.M.I.H. Baeten. 1985 Bezoek van Paus Johannes Paulus II aan Maastricht. Sint Servaaskerk wordt basilica minor. De paus bezoekt ook de OLV-basiliek (gedenksteen). 1985 Eerste profwielerronde "de Ridderronde" door de Maastrichtse Binnenstad. 1985 8 Augustus, in Wyck wordt in de Wyckerbrugstraat, een nieuw beeld geplaatst, vorm gegeven door F.B. Carlier en onthuld door burgemeester Houben. In de volksmond heet het al snel "de Wyckenaar". 1985 November, opening van De Maasgouw, een school voor meervoudig gehandicapten in Malberg door staatssecretaris Mevr. drs. N. Ginjaar-Maas. 1985 Eind 1985 wordt de St. Lambertuskerk gesloten wegens instortingsgevaar. 

1986 1 Januari, het Annadalziekenhuis krijgt officieel de academische status. 1986 De nieuw ingerichte Toneelacademie aan de Lenculenstraat wordt op 17 januari 1986 geopend. De twee oorspronkelijke gebouwen (Muziekschool en Weeshuis) worden ondergronds met elkaar verbonden door een toneelzaal. 1986 23 Januari, start bouw nieuw verpleegtehuis "De Zeven Bronnen" te Amby. 

 Het "Gouvernement aan de Maas", symbool van de sociaaleconomische wederopleving, werd op 22 april 1986 door Koningin Beatrix geopend.  1986 22 April, nieuwe Gouvernement aan de Limburglaan door Koningin Beatrix officieel in gebruik gesteld. 1986 De nieuwe gemeenteraad telt 18 zetels voor de PvdA, 14 CDA, 4 VVD, 1 D66, 1 Seniorenpartij en 1 Zalm (combinatie van PPR en CPN, een voorloper van Groenlinks). Er komen na openbare onderhandelingen over het collegeprogramma, zes wethouders; drie van de PvdA, twee CDA en een VVD. 1986 4 Juli, officiële opening van het gerestaureerde Dinghuis door burgemeester Houben. Alle afdelingen van de VVV zijn nu in het Dinghuis ondergebracht. 

1986 September, start Faculteit der Algemene Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Limburg. 1986 5 September, officiële opening van het vernieuwde Hotel Derlon aan het Onze-Lieve-Vrouweplein door burgemeester Houben. Onder het hotel bevindt zich een museumkelder met onder andere oude Romeinse fundamenten. 1986 Op 1 oktober 1986 wordt een omvangrijke gemeentelijke reorganisatie doorgevoerd. De organisatorische wijzigingen vinden deels plaats in Stadskantoor 2 aan de Stadhuisstraat, het gebouw waarin tot dan toe de Provinciale Waterstaat was gehuisvest. 1986 3 Oktober, opening van het postsorteercentrum van de PTT te Randwyck door burgemeester Houben. 1986 Start bouw woningen in het Boschstraat-Oostgebied (Bassin). 1986 Oktober, afbraak en sanering van het Lelieterrein aan de Duitse Poort. 1986 14 November, start Bedrijvencentrum in het voormalige WAAM-gebouw in Nazareth. 1986 18 November, de nieuwbouw het Europees Instituut voor Bestuurskunde aan het OLV-plein wordt door Konigin Beatrix geopend. 1986 Maastricht door de ANWB uitgeroepen tot de verkeersveiligste stad van Nederland. 1987 Het college van burgemeester en wethouders stelt een nieuwe stedelijke onderscheiding in: het Ereteken van verdienste. Het ereteken kan worden toegekend als blijk van erkenning voor personen en instellingen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt en als waardering en stimulans voor toekomstige activiteiten. Personen die het Ereteken van Verdiensten hebben ontvangen: 1987 Bij gelegenheid van zijn 150-jarig bestaan schenkt de Sphinx aan de gemeente Maastricht een beeld van de kunstenaar Sjra Schoffelen. Het heet 'Relatie' en komt te staan op het OLV-plein. De Sphinx geeft de uit vijfenzeventig-duizend stuks aardewerk bestaande "Sphinxcollectie"aan de stad Maastricht in bruikleen. 1987 Opening van het nieuwe onderzoekscentrum van Medtronic (Randwyck) door Minister drs. W.Deetman. 1987 Tijdens de restauratie van de St. Servaas wordt onder het noordertransept de "sarcofaag van de rijke dame"gevonden. 1987 In de Belvédère-groeve wordt tijdens werkzaamheden een slagtand van een mammoet gevonden. 1988 2 Januari, de ROZ gaat uit de ether en herrijst als Omroep Limburg. De regionale omroep ressorteert niet meer onder de NOS. Elke Limburger betaalt vanaf januari 1989 een provinciale heffing boven op de omroepbijdrage. 1988 5 Januari, Ingebruikneming van het beurs- en congrescentrum MECC te Randwyck-Maastricht. 

1988 Maart, opening Barbizon-hotel in het MECC-complex. 1988 Archeologen ontdekken in de bodem van Randwyck voor het eerst in Nederland een afvalkuil met overblijfselen van de Rössencultuur van circa zes- tot zevenduizend jaar geleden. 1988 18 Mei, verpleegkliniek De Zeven Bronnen tussen Amby en Geusselt officieel geopend.   Luchtopname van het beurs- en congrescentrum MECC te Randwyck 

1988 18 Juni, de graftombe van Servaas' bouwheer Proost Humbertus wordt blootgelegd. Hierbij wordt een 37 centimeter groot grafkruis ontdekt, dat nagenoeg de hele tweede bouwfase van de kerk onthult. 1988 Juni, de St. Servaas krijgt weer Vrijthofpoorten bezijden de absis. 1988 16 Augustus, Gemeente Maastricht, ABP en Sphinx tekenen de definitieve koopacte van het Céramique-terrein. 1988 Restauratie van de toren van de Sint-Mathiaskerk aan de Boschstraat. 1988 20 September, onthulling van vijf bronzen zuilen van Piet Killaars op het Forum, het plein voor het MECC. 1988 23 September, het MECC, Maastrichts Expositie en Congres Centrum, geopend door H.K.H. Margriet. 1989 April, officiële opening van Sporthal Randwyck. 1989 6 Mei, overlijden op 70-jarige leeftijd van Matty Niël. Hij wordt gerekend tot de belangrijkste Nederlandse componisten van de twintigste eeuw. 1989 30 Mei, officiële opening van het nieuwe belastingkantoor aan de rand van Pottenberg. 1989 Eerste steenlegging nieuwbouw van de Stichting Adriaan Moonen, instelling voor visueel gehandicapte bejaarden, aan de Prins Bisschopsingel. Opening op 21 september 1990. 

 

1990 1 Januari, het Spaans Gouvernement krijgt de officiële status van Museum. Het zal voortaan 'Museum Spaans Gouvernement' heten. 1990 Januari, er wordt een begin gemaakt met de sloop van de fabrieksgebouwen op het Céramiqueterrein met uitzondering van de Villa Jaunez, de Biscuithal en een gedeelte van de Wiebengahallen. Het archeologisch bodemonderzoek van de stadsarcheologische dienst gaat van start, de bodemsanering vindt plaats en er wordt gewerkt aan de plannen van de hoofdinfrastructuur.   Voorgevel van het "Museum Spaans Gouvernement" aan het Vrijthof. 

1990 De nieuwe gemeenteraad telt 6 politieke partijen. Het CDA heeft 15 leden, PvdA 13, D66 4 leden en de VVD 3. GroenLinks en seniorenpartij hebben ieder 2 leden. Er zijn 6 wethouders: twee CDA, twee PvdA, een D66 en een VVD 1990 6 Maart, opening van de nieuwe huisvesting voor het Centrum voor Vakopleiding aan het Bassin door minister De Vries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. 1990 1 April, start van een nieuw Europees instituut De Stichting European Graduate School (EGS). 1990 1 Mei, burgemeester Houben onthult op het Brandenburgerplein een borstbeeld van Willem Vliegen, socialistisch voorman in Maastricht van rond de eeuwwisseling en grondlegger van het socialisme in Limburg. Het beeld is gemaakt door de beeldhouwer Jack Poell. 1990 12 Mei, herinwijding van de gerestaureerde Sint-Servaasbasiliek. 1990 1 Juni, opening nieuwe vloertegelfabriek van de Sphinx. 1990 1 September, start studierichting fiscaal recht aan de rechtenfaculteit van de Rijksuniversiteit Limburg. 1990 16 Oktober, het nieuwe onderkomen van Dagblad De Limburger op Randwyck wordt officieel in gebruik genomen. 1990 17 December, het vernieuwde winkelcentrum van de wijk Malberg wordt feestelijk geopend. 

 Het academisch ziekenhuis Maastricht (AZM) in Randwyck.  1991 Opening van het Academisch Ziekenhuis door koningin Beatrix. 1991 December, Verdrag van Maastricht. Tijdens tweede Europese topconferentie in Maastricht. Oprichting van de Europese Unie met twaalf Europese lidstaten. Ondertekend in Maastricht februari 1992. In werking getreden 1 november 1993. Uitbreiding van het Verdrag van Rome. Interne werking: naast communautaire besluitvorming nu ook intergouvernementele besluitvorming bij justitieel en politieel beleid. Introductie van het begrip subsidiariteit. 

Uitbreiding bevoegdheden Europees Parlement, verscherping controle op de financiën. Externe werking: buitenlands beleid en veiligheidsbeleid, justitieel en politieel beleid. Werking naar burgers: vrije beweging en vrije vestiging binnen territoria van EU. Groei naar Europese munt (Euro). 1991 Afbraak van de Eurohal op de Griend. 1991 Bouw nieuw kantoor Kamer van Koophandel langs de Maas, architect: Jo Coenen. In gebruik genomen in 1992. 1991 Restauratie van de voormalige Augustijnenkerk "D'n Awwe Stiene" 1991 Op het Céramiqueterrein worden de vroegere vestingwerken van Wyck blootgelegd. 1991 Restauratie van de Helpoort. 1991 Van de Dienst der Domeinen koopt de gemeente Maastricht de achttien- eeuwse vestingwerken de Hoge Fronten. 1992 Januari, het Theater aan het Vrijthof in gebruik genomen. 

1992 De Gemeente Maastricht krijgt een nieuwe stedelijke penning: de Trichter, een bronzen penning. Het is een geschenk van de stad, passend in vele situaties: als waardering, erkenning aanmoediging, dankbetuiging 1992 Restauratie vestingwerken de Hoge Fronten 1992 Juni, start bouw Bonnefantenmuseum en renovatie Wiebengahal.   "De Trichter" 

1992 8 Februari, de ministers van Buitenlandse Zaken van alle bij de Europese Unie aangesloten landen bijeen voor de officiële ondertekening van het Verdrag van Maastricht. 1992 Restauratie vestingwerken de Hoge Fronten. 1992 Juni, start bouw Bonnefantenmuseum en renovatie Wiebengahal. 1992 1 September, in samenwerking met het Limburgs Universitair Centrum te Hasselt/Diepenbeek begint de Rijksuniversiteit Limburg met de opleiding Kennistechnologie. 1992 9 September, officiële opening der Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van de Rijksuniversiteit Limburg. 1992 18 December, start aanleg wegennet Céramique. 1993 Op 1 januari telt Maastricht 118.314 inwoners; er zijn 5.070 meer vrouwen dan mannen. 1993 Vlag van Maastricht rood met witte ster. "Rood met een witte vijfpuntige ster waarvan de hoogte gelijk is aan 3/5 van de hoogte van de vlag. Hoogte en lengte van de vlag verhouden zich als 2 : 3. De witte vijfpuntige ster wordt in de hoogte zodanig geplaatst dat de hoogte boven de ster zich verhoudt tot de hoogte onder de ster als 9 : 11" 1993 Juni, opening van de nieuwe vleugel van de Academie van Beeldende Kunsten (Jo Coenen) aan de Kruisherengang door Minister Ritzen van Onderwijs. 

1993 Augustus, opening van de School voor Journalistiek aan de Boschstraat door minister D'Ancona van WVC en Joao de Deus Pinheiro, Europees Commissaris voor Informatie. 1993 17 September, Prinses Margriet opent officieel het MTB-complex aan de Molensingel in Randwyck. 1993 11 Oktober, start van de verbouwing van het vroegere ziekenhuis Sint Annadal tot rechtbank door minister Hirsch   Kasteelhoeve Hoogenweerth. 

Ballin van Justitie. 15 Mei 1995, opening Rechtbank in Annadal door Minister Sorgdrager van Justitie 1993 Mr. B.J.M. baron van Voorst tot Voorst (Beek bij Nijmegen 1944) benoemd tot commissaris van de koningin in de provincie Limburg. Hij was staatssecretaris van Defensie (1989-1993) en daarvoor van Buitenlandse Zaken (1988-1989). 1993 November, voltooiing restauratie Kasteelhoeve Hoogenweerth. 

 De Maas trad met kerst 1992 en kerst 1993 bij Borgharen buiten haar oevers. Op de voorgrond het Belgische plaatsje Smeermaas.  1994 Grote overstromingen kerst 1992 en kerst 1993 nopen tot een "Deltaplan" voor de grote rivieren. 22 December 1993, de Maas bereikt de hoogste stand: 45,87 meter boven NAP. Grote delen van het Grensmaasgebied en het Maasdal staan onder water. In december 1994 adviseert de Commissie Boertien de regering over maatregelen tegen hoogwateroverlast en in februari 1995 gaat de Tweede Kamer akkoord met de Deltawet en het Deltaplan Grote Rivieren voor de aanleg van kaden en maatregelen voor rivierverruiming. 1994 Maart, sloop van de historische kaarsenfabriek naast de Sint Lambertuskapel in Sint-Pieter. 

1994 Maart, het Samenwerkingsverband Heuvelland verandert in het Streekgewest Maastricht en Mergelland. 1994 De nieuwe gemeenteraad bestaat uit 11 CDA, 9 PvdA, 6 D66, 5 Seniorenpartij, 4 VVD, 3 GroenLinks en 1 Centrum-Democraten. De zetel van de Centrumdemocraten wordt door gebrek aan kandidaten die zitting willen nemen in de raad, niet bezet. Maastricht gaat terug van 6 wethouders naar 5 wethouders: twee van het CDA, twee van de PvdA en een van D66. 1994 Archeologische opgravingen op het Céramiqueterrein waar een geheel nieuw stadsdeel zal verrijzen. Bonnefantenmuseum met Wiebingahal. 1994 Maastricht heeft 118.285 inwoners per 1-1-1994; de grootte is 5892 ha; de gemeentebegroting 1994 sluit op een bedrag van ƒ 146.000.000. 1994 Juni: gereedkomen van het laatste van drie nieuwe binnenstadspleinen: Charles Voscour. In 1992 Miséricordeplein en in 1993 Herdenkingsplein. 1994 Juli, opening recreatiegebied Pietersplas ten zuiden van het gouvernement. 1995 1 Januari 1995 Fusie van de Zuid-Limburgse Kamers van Koophandel. 1995 21 Januari, officiële opening van wijkcentrum Sint-Maartenspoort te Wyck. 1995 23 Januari, de Maas spoelt over de Wilhelminakade in het hart van Maastricht. Bij Borgharen bereikt het water een stand van 45,71 meter. 1995 9 Maart, opening Bonnefantenmuseum (ontwerp van de Italiaanse architect Aldo Rossi) in Céramique door Koningin Beatrix. 1995 16 Maart, in gebruikneming van het twaalf hectare grote natuurgebied De Kleine Weerd. 

1995 7 Mei, onthulling van een gedenksteen op het kerkhof van Limmel ter nagedachtenis van gevallenen in de Tweede Wereldoorlog en in het voormalige Nederlands-Indië. 1995 14 Juli, officiële opening van vernieuwde rotonde Tongerseplein door wethouder Cremers. 1995 1 September, de Rijksuniversiteit Limburg start met onderwijs psychologie. 1995 15 Oktober 1995 Start restauratie stadhuis, maken lift in stadhuis. Stadsbestuur verhuist tijdelijk naar locatie Vrijthof 19. De restauratie duurt tot 15 maart 1997. 1995 November, onthulling van de 'Olterdissenbaank' tegenover het grafmonument van de gebroeders Olterdissen op de Algemene Begraafplaats aan   Het Bonnenfantenmuseum op het Céramiqueterrein van de Italiaanse architect Aldo Rossi 

  de Tongerseweg door wethouder Leenders. 1996 Maart, officiële opening van de European Law School door minister Sorgdrager van Justitie. 1996 In 1944 werd nabij Geverik een airstrip aangelegd door de Amerikaanse bevrijders. Het vliegveld Beek (later Luchthaven Zuid-Limburg en Maastricht-Airport genoemd) werd in 1993 Maastricht-Aachen-Airport. In 1996 werd in principe besloten tot aanleg van een tweede landingsbaan (Oost-West-baan) waarbij vluchten in de randen van de nacht werden toegestaan. 

1996 Archeologische vondsten bij opgravingen in de Pandhof van de O.L. Vrouwe Basiliek. Onder meer wordt ontdekt dat een Romeinse weg de Pandhof doorkruist heeft. Er worden 23 woonlagen van Romeinse bewoning blootgelegd. 1996 15 September, na 332 jaar wordt het carillon van het Stadhuis gecompleteerd tot een aantal van 43 klokken. 1996 25 Oktober, opening politiebureau voor de basiseenheid Maastricht Zuid-Oost/Eijsden aan de Molensingel. 1996 27 Oktober, het bronzen standbeeld van de 'Batteraof Pieke en zijn hond Maoke' in het Stokstraatkwartier onthuld. Pieke en Maoke zijn de hoofdfiguren uit de romans van Bér Hollewijn, die zich in het Stokstraatkwartier afspeelden. 1996 26 November, opening gerestaureerde en uitgebreide Rijksarchief door Prins Willem-Alexander. 1996 15 December, opening hernieuwde Bonbonnière. 1997 17 Januari, start TV 8. Stichting Kabelomroep Zuid-Limburg (KOZL), de NV Nutsbedrijven Maastricht en de gemeente ondertekenen het convenant 'Lokale Omroep Maastricht 1997'. Later dat jaar zal ook Omroep Limburg TV-uitzendingen gaan verzorgen. 1997 Sloop van het Staargebouw. 1997 Het Limburgs krijgt de status van erkende streektaal in de zin van (deel twee van) het Europees Handvest voor Streek- en Minderheidstalen (kabinetsbesluit 14 februari). 1997 28 Februari, start bouw bedrijvencentrum De Geusselt. 1997 Maart, start bouw 'Platte Zaol' aan de Griend. 1997 Restauratie en uitbreiding stadhuiscarillon. 1997 12 April, officiële heropening van het zowel van binnen als van buiten gerestaureerde stadhuis. 1997 19 April, een grote uitslaande brand zorgt voor een miljoenenschade bij een palletfabriek op het voormalige Van Gend en Loos terrein aan de Statensingel. 1997 20 Juni, onthulling op het Herdenkingsplein van een monument van de hand van Appie Drielsma door burgemeester Ph. Houben. 1997 1 Juli, de stadswacht, die opgezet was als een project voor werkgelegenheidsbanen, wordt ingelijfd in de gemeentelijke organisatie. 1997 5 Juli, officiële opening van Sint Pieter Museum in de Hoeve Lichtenberg. 1997 De opening van de nieuwe parkeergarage onder het Griendpark geschiedt op 1 augustus. 1997 1 September, de historicus Jos Perry ontvangt de Edmond-Hustinxprijs 1997. Perry, werkzaam bij de Faculteit der Cultuurwetenschappen van de Universiteit Maastricht, krijgt de prijs voor zijn hele oeuvre, waaronder een biografie van de sociaal-democratische voorman Vliegen. 1997 8 September, Omroep Limburg TV gaat de kabel op. In Maastricht delen ze een kanaal met TV Maastricht, elders in de provincie met het commerciële TV8. 

 Sint Pieter Museum in de Hoeve Lichtenberg.   Libertel op het Céramique-terrein. 

1997 Burgemeester Ph. Houben en de vice-voorzitter van de Stichting Bevrijdingsestafette Maastricht, Theo Vromans, onthullen op 16 september in het stadhuis een plaquette van Appie Drielsma. De gedenksteen bevat de namen van 15 steden langs de route die de Amerikaanse bevrijders in 1944 volgden van Normandië naar Maastricht. 1997 Opening van Libertel op het Céramiqueterrein. 1997 1 en 2 Oktober 1997, als genoegdoening voor het niet doorgaan van de extra-eurotop in mei, wordt er een andere belangrijke conferentie in "that unique city on the Maas" gehouden. Van 1-2 oktober vergadert in het MECC de NATO-top, met 19 ministers van Defensie en de secretaris-generaal, de Spanjaard Javier Solana. 1997 11 Oktober, het Duitse automerk Mercedes maakt bekend dat zijn call-center, waar wereldwijd klanten kunnen opbellen met vragen en problemen over hun Mercedes, in Maastricht gevestigd zal worden. Het bedrijf wordt gevestigd op Randwyck en zal aan 150 mensen werk bieden. 1997 17 Oktober, de Universiteit Maastricht eert een van haar meest fervente voorvechters en eerste voorzitter, wijlen dr. Sjeng Tans, door haar nieuwste gebouw, direct naast het Academisch Ziekenhuis, naar hem te vernoemen. 

1997 Sinds zaterdag 18 oktober staat op de St. Pietersberg een monument dat het einde aangeeft van de 490 kilometer lange wandelroute, het Pieterpad, van Pieterburen naar Maastricht. Het betreft hier echter alleen het Nederlandse gedeelte van deze route. De echte route loopt door naar Santiago de Compostella in Spanje. 1997 26 Oktober, de echtgenote van de burgemeester, Mevr. Houben-Van den Acker opent aan de Glacisweg op St. Pieter een nieuw winkelcomplex, ontworpen door de architecten Fred Humblé en Fons Rats.    Een monument als dank. 

1997 29 November, eerste steenlegging op het Ceramique-terrein voor het nieuwe gemeentegebouw waar de stadsbibliotheek, het gemeentearchief, de stadshal en het Europese Journalisten Centrum gevestigd zullen worden. 1997 1 December, na drie jaar voorbereiding opent het Ronald McDonaldhuis zijn deuren. Elf kamers bieden onderdak aan ouders van wie een kind langdurig of met een ernstige aandoening in het Academisch Ziekenhuis is opgenomen. 1998 Op 4 maart wordt in Maastricht voor het eerst het rode potlood vervangen door de rode stemknop van de computer. Binnen twee uur na sluiting van de stembussen is de uitslag al bekend: CDA, PvdA en VVD winnen ieder een zetel, terwijl D66 er maar liefst drie verliest. De SP komt voor het eerst in de raad met twee zetels en de CD verliest de ene zetel, waar de afgelopen vier jaar toch al nooit iemand op heeft gezeten. 

. 1998  DE MAASTRICHTSE BEVOLKINGSGEGEVENS UIT 1997 

De nieuwe gemeenteraad bestaat uit 12 CDA, 10 PvdA, 5 VVD, 4 Seniorenpartij, 3 GroenLinks, 3 D66 en 2 SP. Er komen 5 wethouders: twee van het CDA, twee van de PvdA en een van de VVD. 1998 Nutsbedrijven Maastricht kondigt aan, vanaf 4 januari de mogelijheid te hebben tot levering van 'groene stroom' met een jaarlijkse capiciteit die genoeg is voor 400 gezinnen. 1998 12 Maart, bij het AZM wordt op 12 maart een nieuw  Gestorven Geboren Vertrokken Gevestigd Huwelijken Scheidingen Stand 1-1-'97 Stand 1-1-'98 Mannen Vrouwen Toename  1.225 1.075 6.200 7.350 714 295 119.095 120.100 57.650 62.450 1.005 

monument opgericht ter nagedachtenis aan de Maastrichtse Nobelprijswinnaar Pie Debye. Het kunstwerk is ontworpen door Felix van de Beek, die in een grote stalen boogconstructie het dipoolmoment van een energie-ontlading heeft gesymboliseerd. 1998 28 Maart, de "Platte Zaol" is tijdens een avondvullend muziekfestijn officieel geopend door Wethouder R. Leenders. 1998 Vanaf 16 mei staat Maastricht nu ook op Internet. Wereldwijd kan informatie over de gemeente opgevraagd worden. De Website is geïllustreerd door Guus van Eck. De bestanden bevatten informatie over stedebouwkundige ontwikkelingen, agenda's van de Raadsvergaderingen en commissies, vergunningen, tarieven verordeningen en de geschiedenis van de stad. 

1998 4 Augustus, het Bonnefantenmuseum ontvangt zijn half-miljoenste bezoeker sinds de opening in 1995. 1998 Augustus, Paleontologen vinden op het terrein van de ENCI de resten van een heuse mosasaurus. Naar schatting zijn ze 65 miljoen jaar oud. In de 18e eeuw werd er ook een mosasaurus gevonden, maar die werd in 1794 door de Fransen meegenomen naar Parijs en is nooit meer teruggekomen. 1998 Op 4 september wordt de Capucijnenhof geopend, een historisch pleintje, midden in de stad, waar ooit de missiezusters en paters Franciscanen woonden. De kapel uit 1845 is gehandhaafd, evenals de zes schitterende kastanjebomen. Het complex bevat 7 woningen en 18 appartementen en studio's. Ter gelegenheid van de opening verscheen het boekje "Capucijnenhof", als nummer 52 in de reeks Maastrichts Silhouetten. Het werd geschreven door Jac van den Bogaard.   De Capucijnenhof, een historisch pleintje midden in de stad. 

1998 In het kader van een driedaags verblijf in ons land krijgt Maastricht op 2 oktober bezoek van de Bulgaarse president Petar Stroyanov. In het gouvernement word hij en zijn gezelschap ontvangen door de Gouverneur Baron van Voorst tot Voorst en later op de dag brengt de president ook een bezoek aan het Europees Instituut voor Bestuurskunde. 

1998 De wereldkampioenschappen wielrennen vinden voor de vierde keer plaats in ons land en waar anders dan in Zuid-Limburg? De openingsceremonie wordt gehouden op het Vrijthof, waar niet minder dan 15.000 bezoekers zich verdringen om te luisteren naar een groot, speciaal voor deze gelegenheid geformeerd mannenkoor. De avond wordt geopend met een toespraak ovan burgemeester Philip Houben en Hein Vergeer, de UCI-voorzitter. Vanaf het Vrijthof starten op 6, 7 en 8 oktober de individuele tijdritten. Bij de vrouwen wordt de tijdrit gewonnen door Leontien van Moorsel, bij de mannen door de Bask Abraham Olano. De   Nederlandse deelnemers voor de start van het we- reldkampioenschap ploegentijdrit op het Vrijthof. 

meest aansprekende titel bij deze kampioenschappen, die van de profs op de weg, gaat op zondag 11 oktober naar de Zwitserse outsider Camensind. 

  1998 Op 20 oktober presenteert burgemeester Philip Houben het nieuwe logo van VVV Maastricht, uitgevoerd in enkele vlotte penseelstreken in blauw (voor de Maas), groen (voor het Heuvelland en geel (voor de zon). De begeleidende tekst in het Duits, Frans en Engels) luidt: "Maastricht, dat gun je jezelf.....". 

1998 Op 5 november gaat het McLuhan Instituut van start, wederom een internationaal instituut in Maastricht. Het instituut is genoemd naar de Amerikaanse mediagoeroe Marshall McLuhan en gaat zich richten op digitale cultuur, kennisorganisatie en onderwijstechnologie. Het is tot stand gekomen dankzij de samenwerking van de Universiteit Maastricht, Hogeschool Maastricht, Hogeschool Limburg, Universitair Centrum Diepenbeek en het LIOF. 1998 Wat heeft het lang geduurd, maar eindelijk valt midden-november het besluit om Maastricht-Aachen Airport niet met een Oost-West baan uit te breiden. De Noord-Zuid baan blijft open en zal ook in de toekomst gebruikt worden voor lijndiensten, charters en vrachtvervoer. De voornaamste reden waarom Gedeputeerde Staten van de omstreden baan afzien is de constatering dat de politiek in Den Haag uiteindelijk toch niet bereid is om het aantal nachtvluchten uit te breiden tot 1.500 per jaar. 1998 1 December presenteren de paleontologen John Jagt en Rudi Dortangs hun mosasaurusvondst. Er zijn een paar rugwervels, een schouderblad, een zwemflipper en enkele ribben gelokaliseerd. Het dier moet tussen de 15 en 17 meter lang geweest zijn. 1998 Op 2 december wordt een warmtekrachtcentrale van de Waterleiding Maatschappij Limburg geopend op het Céramiqueterrein. De centrale is weggewerkt in de nieuwbouw van WML. Deze energieleverancier zal naar schatting 30 jaar lang de gebouwen op het Céramiqueterrein en in een later stadium wellicht ook Heugemerveld van elektriciteit en verwarming voorzien. 1998 Zaterdag 19 december wordt het Veldeke Memorial door burgemeester Philip Houben onthuld. Het beeld, van Hans Lemmen, stelt een poort voor en gedenkt hiermee 75 jaar geschiedenis van het Henric van Veldeke College. 170 Bronzen hoofden vormen een poort die symbool staat voor alle leerlingen die na hun middelbare opleiding de wereld introkken. 1999 De nieuwe Westhal van het MECC komt begin januari net op tijd klaar voor de BBB-beurs. Hiermee krijgt het MECC een extra ruimte van 7.000 vierkante meter. Op 1 februari wordt de hal officiëel geopend. 1999 Begin januari wordt door de Stichting Broederschapshuis van de Marokkaanse vereniging Assalam een tweede moskee in Maastricht geopend in de voormalige sporthal van het Trichter College. Het gebouw is bestemd voor de 2.200 leden tellende Islamitische gemeenschap in Maastricht. 1999 Minister Tineke Netelenbos van Verkeer en Waterstaat opent op 18 januari het nieuwe gebouw van Rijkswaterstaat op het Céramiqueterrein. Het gebouw is ontworpen door architect Hubert-Jan Henket. 1999 "Night Life Music" opent 19 maart haar deuren. De muziektempel heeft de Awwe Stiene 25 jaar lang gehuurd van de Mastreechter Staar. 

1999 Op de voorlaatste dag van de maand opent het volledig verbouwde en opgeknapte Minderbroedersgebouw op de Minderbroedersberg om dienst te gaan doen als zetel van de Raad van Bestuur van Universiteit Maastricht. Het complex omvat een voormalig klooster, een kerk en een kloostertuin. Het gebouw heeft een roerige geschiedenis. Het werd gebouwd rond 1700. In 1796 werd het geconfisceerd door de Fransen. Het klooster werd eerst gebruikt als school, vervolgens als bewaarplaats voor opgepakte bedelaars en vanaf 1806 als gevangenis. De kerk verging het slechter. Vanaf 1797 werd het een opslagplaats van door de Fransen geroofde kunst, vanaf 1803 een havermagzijn en paardestal. In 1825 werd het gebouw rechtbank. 1999 Wat jaren lang niet mogelijk bleek kan nu, op 20 april wel.Het Bassin, ruim twee eeuwen oud,   Het gebouw van de vroegere rechtbank op de Minderbroedersberg dat een grondige verbouw- ing heeft ondergaan. 

wordt, mede dank zij Europese subsidie, hersteld en schoongemaakt om tot ligplaats te dienen voor maximaal 60 grote jachten op doortocht. De werfkelders krijgen een horecabestemming en de toegangssluis wordt hersteld en geautomatiseerd. In 2001 moet alles klaar zijn. 1999 Op 20 april wordt het hoofdgebouw van WML in gebruik genomen. Het geheel is ontworpen door architect Jo Janssen. Naast het gebouw wordt het grootste kunstwerk van Maastricht onthuld, dat vervaardigd is door de in Maastricht geboren kunstenaar Roy Villevoye. Het is een wand van 35 meter lang en drie meter hoog met poëtische afbeeldingen rond het thema water. 1999 21 April is de kogel door de kerk. De fuserende Limburgse publieke omroep en commerciële omroep hebben een nieuwe naam gekozen L1TV en L1Radio. Het zal tot 29 juni duren voor daadwerkelijk begonnen wordt met de gezamenlijke uitzendingen. 1999 Het Centre Céramique wordt op 18 mei verfraaid met een kunstwerk in de centrale hal. Het stelt een houten transparante dolfijn voor van de Italiaanse kunstenaar Chiarenza. 1999 In mei wordt begonnen met de sloop van de Sint Christoffelkerk op Caberg. 1999 Juni, het Griendpark tussen de Maas en de Franciscus Romanusweg is officieel geopend door burgemeester Philip Houben. Op de plek waar jarenlang de Eurohal heeft gestaan is nu een ondergrondse parkeerplaats aangelegd voor binnenstadsbezoekers, een groen park en een skatebaan voor de buurtbewoners van het Sterreplein. 1999 Juni, N.V. Koninklijke Sphinx Gustavsberg maakt bekend dat het bedrijf in handen komt van de Finse sanitair producent Sanitec. 

 Burgemeester Philip Houben neemt voor het stadhuis afscheid van de Palestijnse president Yasser Arafat.  1999 Juli, de nieuwbouw van het Eurocollege aan de Sibemaweg wordt op de dag van de Architectuur opgeleverd en voor het publiek opengesteld. De nieuwe school staat op het terrein van de zuivelfabriek Sibema, waarvan de schoorsteen als herkenningspunt behouden bleef. Door het architectenbureau PRO uit Den Haag wordt een verrassend nieuw gebouw ontworpen: de lokalen liggen gegroepeerd rond een overdekt binnenplein en het schoolplein is op het dak van de school gepositioneerd. 1999 Begin september was de Palestijnse president Yasser Arafat te gast in Maastricht. Hij is benoemd tot eerste honory fellow van de Maastricht School of Management. 

2000 

  Op 23 mei is de Yad Vashem uitgereikt aan het "geesteskind" van Ernst Courregh Staal, de PvdA in Maastricht. Tijdens een plechtigheid in het Centre Ceramique heeft fractievoorzitter Jean Jacobs de onderscheiding in ontvangst genomen van de Israëlisch ambassadeur. De Yad Vashem onderscheiding is een hoge Israëlische onderscheiding, die wordt toegekend   

aan mensen die tijdens de oorlogsjaren de levens van joodse medeburgers hebben gered. Het echtpaar Courregh Staal heeft in de oorlogsjaren '40-'45 het leven van joodse burgers gered door een compleet gezin in hun huis onderdak te geven en tot de bevrijding te verzorgen. Ernst Courregh Staal was leraar aan de toenmalige stedelijke HBS in Maastricht. Tevens was hij tijdens de oorlogsjaren betrokken bij het verzet tegen de Duitsers. Hij was een diepgelovig christen en overtuigd lid van de vroegere SDAP. Hij stond aan de wieg van de PvdA in Maastricht, die in 1946 de SDAP verving.   

 

Document stond op mijn computer gedateerd 28-06-2001 Auteur stond er niet bij vermeld.