Zoektocht naar de Joodse oorlogsslachtoffers van de gemeente Amby

De Joodse slachtoffers van de gemeente Amby worden nergens herdacht ! 

Op donderdag 22 april 2010 bracht ik een bezoek aan Amby. De gemeente Amby bestaat niet meer omdat de gemeente in 1970 opging in de gemeente Maastricht.

Het was mijn bedoeling om de namen op het oorlogsmonument te controleren met een lijst van slachtoffers waarover ik beschik.

In Amby aangekomen, onder een pril zonnetje, kon ik de Kerk niet missen. En zoals gebruikelijk ligt het kerkhof rondom de Kerk.

Vervolgens  het oorlogsherdenkingsteken gezocht, na eerst nog een graf gezien te hebben van een oud-burgemeester van Maastricht.

Gegevens op herdenkingsmonument gecontroleerd. Tot mijn grote verbazing moest ik constateren dat het monument alleen de namen bevat van alle niet Joodse slachtoffers uit de gemeente Amby.

Daarnaast heeft men een herdenkingsteken geplaatst voor Petrie Crijns die in 1993 in Bosnië is omgekomen. In totaal 13 omgekomen burgers worden hier herdacht. Maar geen enkel herdenkingsteken voor de omgekomen 20 (zover bij mij nu bekend) Joodse slachtoffers van Amby.

Na enig verwarring, m.b.t. mijn ontdekking, heb ik vervolgens, bij twee dames die aanwezig waren in de sacrestie van de Kerk in Amby, navraag gedaan of er wellicht in Amby een ander herdenkingsteken bestond. Zij wisten het niet. Ze verwezen mij door naar Dhr. Karel Hunsel te Amby, die onlangs samen met een aantal anderen een boek had gelanceerd met als titel \"Samen Amby 710-2010\"

De dames waren zo vriendelijk dhr. Karel Hunsel telefonisch te benaderen en deelden mij mee dat deze op loopafstand woonde en thuis was.

Daar aangekomen presenteerde hij het nieuw boek ‘Samen Amby 710-2010’

Uit gegevens van het archief van de gemeentepolitie van Maasticht tijdens de Tweede Wereldoorlog blijkt dat er alleen al uit Amby 39 mensen werden opgeroepen om zich op 25 augustus 1942 te melden voor transport naar Westerbork.

Na mijn vraag aan dhr. Hunsel, of hij kennis had van het feit, dat de joodse slachtoffers nergens in Amby werden herdacht, bevestigde hij dat er inderdaad geen herdenkingsmonument is voor de omgekomen joden, afkomstig uit Amby, tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Sterker nog: na bestudering van de inhoud van ‘Samen Amby 710-2010’ bleek mij dat er geen woord gewijd wordt aan de aanwezigheid van joden in Amby.

Hoe was dat nu toch mogelijk? Worden de omgekomen Joden expres vergeten…, speelden ze geen rol in samen Amby?? Steeds meer vragen kwamen in mij op. Ik vind het echt een zeer vreemde zaak, om niet te zeggen ongelooflijk en dat is dan nog zacht uitgedrukt. 

Te meer daar ik tijdens mijn literatuurstudie over de toepassing van de Endlosung in Limburg stuitte op gegevens van Fred Cammaert die in zijn in 1994 verschenen proefschrift ‘Het verborgen Front’ al in deel 1 in Hoofdstuk 5: ‘Hulpverlening aan joden in de jaren dertig’ het volgende opmerkt op pagina 371:’

Inderdaad hanteerden sommige gemeenten zoals Gennip, Venlo, Maastricht, Heer en Amby zeer soepele toelatingscriteria voor joodse vluchtelingen. In het kleine Amby vestigden zich in augustus 1933 maar liefst 117 uit Duitsland en Oost-Europa gevluchte joodse families. Tot dusver had hun komst overigens nog niet tot klachten geleid’

Na navraag door mij bij Fred Cammaert, diezelfde donderdag 22 april, in de Selexyzboekhandel aanwezig tijdens een bijeenkomst van het LGOG, kon hij zich een en ander niet goed herinneren maar verwees hij mij naar het door hem terzake gebruikte bronnenmateriaal.

Thuisgekomen meteen nagezocht en als bron verwijst Fred Cammaert in zijn proefschrift naar het archief kabinet C.d. K-Limburg, inv. Nr. 1.7543, inlichtingendienst: schrijven procureur-generaal fgd. Directeur van politie Den Bosch, 30-08-1933.

Uit dat feit kan toch de conclusie worden getrokken dat op een bevolking van ongeveer 2300 personen (als inwoneraantal geeft samen Amby 710-2010 voor 1927 een aantal van 2.031 personen aan) een toevlucht zoekende groep Joden, zeker moet zijn opgemerkt.

Als de Duitsers ertoe over gaan in augustus 1942 tot deportatie van de Joden, door de Zentrale zur judische Auswanderung, krijgen alleen al 39 joodse inwoners van Amby te horen dat ze zich op 25 augustus dienen te melden voor transport.

Van deze 39 personen wonen niet minder dan 35 personen in de Hoofdstraat van Amby. Een aantal dat toch niet over het hoofd is te zien.

Ook Presser beschrijft in \'De Ondergang\' Hoofdstuk 5 dat op 28 maart 1943 uit Amby 2 mannen, 2 vrouwen en 2 kinderen werden getransporteerd naar kamp Vught. Zelf kom ik na onderzoek tot een aantal van 20 joodse slachtoffers. Zie het overzicht.  

Uit het bovenstaande overzicht blijkt dat 12 joodse slachtoffers werden omgebracht in Auschwitz; 4 joodse slachtoffers kwamen om in Sobibor, 2 joodse slachtoffers in Mechelen, een slachtoffer kwam om in Westerbork en  een slachtoffer in Gross-Rosen.

De grote vraag blijft echter waarom is er voor de omgekomen joodse medeburgers in de voormalige gemeente Amby geen herdenkingsmonument, terwijl er wel een herdenkingsmonument is voor de andere inwoners van de voormalige gemeente Amby die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen.

Wie kan mij op deze vraag een duidelijk antwoord geven?

drs.J. W.Swaen Historicus