Lucia de Berk deel 16

Lucia de B. blijft voorlopig vrij

Bron: ANP 24-06-08

DEN HAAG - De tot levenslang veroordeelde Lucia de B. blijft voorlopig op vrije voeten. Dat heeft de Hoge Raad dinsdag 24 juni bepaald. Volgens een woordvoerster van het hoogste rechtscollege betekent dit dat de Haagse verpleegkundige waarschijnlijk vrij blijft tot duidelijk is of zij wordt vrijgesproken of opnieuw wordt veroordeeld.

Uitspraak Hoge Raad: LJN: BD4153, Hoge Raad , 08/01492 H

De feilbare rechter

Donderdag 19 juni 2008 door NRC Handelsblad

Een krachtig pleidooi om herziening van twijfelachtige veroordelingen op nieuwe leest te schoeien. En een herwaardering van de rechter: hij is feilbaar en wint juist aan gezag als zijn fouten worden erkend. Zo kan het heldere advies van het parket bij de Hoge Raad in de zaak-Lucia de B. het best worden beoordeeld.
In de zaak zelf constateert advocaat-generaal Knigge dat het gerechtshof Den Haag bij de interpretatie van medische gegevens een gerechtelijke dwaling maakte, door het ontbreken van specialistische kennis. Ook de verdediging heeft bepaalde belangrijke informatie gemist. Daarnaast zou bij de raadsheren sprake zijn geweest van tunnelvisie. Het finale oordeel hierover moet door de Hoge Raad nog worden geveld. Maar na ‘Schiedam’ en ‘Putten’ dreigt nu wel een derde debacle voor de rechterlijke macht .

Conclusies voor de langere termijn zijn er al. Onder meer dankzij dit advies. Dwalingen bij de beoordeling van deskundig advies moeten voortaan ook als herzieningsgrond worden erkend. Daarmee wordt gepleit voor een verruiming van de bestaande regels. Daarin werden tot nu toe in beginsel alleen puur feitelijke communicatiestoornissen met fatale gevolgen erkend. Uit (misplaatste) angst aan het gezag van de rechter afbreuk te doen. Nu schrijft advocaat-generaal Knigge nuchter: „De rechter is ook maar een mens, en daarmee een bron van fouten”.
Een tekort aan kennis, feiten negeren of over het hoofd zien, naar een doel toe redeneren. Onlogische conclusies en aannames die niet deugen. Het kan niet alleen gebeuren, het mag nu ook gezegd worden. Dat is een opluchting. Er is nu eenmaal meer technische kennis beschikbaar. „Beoordelingsfouten blijken te bestaan” luidt de droge conclusie. Reden om deze dwalingsvorm voortaan ook toe te laten als herzieningsgrond.

Afgewacht moet worden of ook de Hoge Raad uiteindelijk met deze royalere erkenning van menselijk falen in toga zal instemmen. Het valt te hopen dat het hoogste rechtscollege dat doet. Een herziening is geen motie van wantrouwen tegen een rechter, waar de wetgever ooit voor vreesde. „Er is geen grond meer vast te houden aan de gedachte dat herziening alleen kan in gevallen waarin de rechter geen blaam treft”. Dit advies sluit nauw aan bij opvattingen die in het publieke debat menigeen al heeft geopperd.
Tegelijk geeft het parket weerwoord op aanbevelingen om van de rechter zélf een deskundige te maken, bijvoorbeeld op medisch terrein. De rechter moet een leek in toga blijven, die zich geen zelfstandig deskundigenoordeel mag aanmatigen. Al was het maar omdat in de Nederlandse systematiek van het proces op tegenspraak de verdachte altijd zijn eigen deskundige moet kunnen inbrengen. Dat specialistische kennis immers ook tot vooringenomenheid kan leiden hebben de deskundigen die zich in deze zaak vastbeten zelf bewezen. Ook over hun betrouwbaarheid moet de rechter een onafhankelijk oordeel vormen.

Lucia de B. denkt over schadeclaim

SANDER VAN DER WERFF in AD 17 juni 2008

DEN HAAG - Lucia de B. (46) dient een schadeclaim van twee miljoen euro in als ze wordt vrijgesproken.

De Haagse verpleegkundige werd in 2004 veroordeeld tot levenslang voor de moord op zeven ziekenhuispatiënten. Het bewijs tegen De B. brokkelt echter in hoog tempo af.

De adviseur van de Hoge Raad, advocaat-generaal G. Knigge, stelde gisteren voor dat de zaak moet worden herzien. Volgens Knigge zou De B. zijn vrijgesproken van een babymoord als het gerechtshof destijds de informatie had gehad die dit jaar naar boven is gekomen.

Recent onderzoek wees uit dat niet kan worden bewezen dat De B. de baby met het hartmedicijn digoxine heeft vergiftigd. Omdat die zaak nauw samenhangt met het bewijs in de andere moorden, vindt Knigge dat ook die zaken opnieuw moeten worden beoordeeld. Deze zaken kenmerken zich door een gebrek aan hard bewijs. De mensen die doodgingen, waren ernstig zieke bejaarden en kinderen.

Hoewel een vrijspraak nog ver weg is, denkt advocaat Ton Visser al over een claim. Twee miljoen euro is op zijn plaats, vindt hij. ,,Mijn cliënte heeft zes jaar vastgezeten, zonder uitzicht op terugkeer in de maatschappij. Al die jaren heeft ze geen inkomen gehad. Ze is herhaaldelijk uitgemaakt voor heks en seriemoordenaar.’’

Een schadevergoeding kan worden afgewezen, omdat De B. in een eventueel nieuw proces hoogstwaarschijnlijk opnieuw schuldig wordt bevonden aan valsheid in geschrifte. Ze vervalste begin jaren ’90 een diploma waarmee ze werd toegelaten tot de opleiding voor verpleegkundige. Gezien de ernst van de zaak gaan De B.’s advocaten en strafrechtexperts er toch van uit dat er bij vrijspraak een riante schadevergoeding wordt uitgekeerd.

De Hoge Raad verwijst de zaak waarschijnlijk binnenkort naar een gerechtshof, dat zich nog niet met de zaak heeft beziggehouden. Het proces wordt dan volledig overgedaan.

De B. is sinds april vrij, in afwachting van het besluit van de Hoge Raad. Volgens Visser is de vrouw erg blij met ‘deze grote stap voorwaarts’.

Herziening gevraagd voor alle ‘moorden’ Lucia de B.

Volkskrant 17 juni 2008

DEN HAAG - De adviseur van de Hoge Raad, advocaat-generaal G. Knigge, heeft maandag herziening van de zaak-Lucia de B. gevorderd bij de Hoge Raad. De vordering die hij maandag indiende, heeft betrekking op alle moorden en pogingen daartoe waarvoor De B. tot levenslang werd veroordeeld, meldde Knigge.

De Hoge Raad moet nog over de vordering van de advocaat-generaal beslissen. Als die wordt toegewezen, moet een gerechtshof dat nog niet over de zaak heeft geoordeeld de zaak opnieuw behandelen.

De adviseur van de Hoge Raad vermoedt dat het hof in Den Haag Lucia de B. zou hebben vrijgesproken van de moord op een baby, als de rechters toen de informatie hadden gehad die pas dit jaar naar boven is gekomen. De dood van de baby bracht de zaak-Lucia in 2001 aan het rollen. Omdat het bewijs voor deze moord nauw samenhangt met het bewijs in de andere moordzaken, vindt Knigge dat ook al die andere zaken opnieuw moeten worden beoordeeld.

Behalve het hof in Den Haag sprak ook het hof in Amsterdam zich uit over de Haagse verpleegkundige. In Den Haag werd zij veroordeeld tot levenslang en tbs met dwangverpleging. Nadat de Hoge Raad had geoordeeld dat die strafcombinatie niet kon, boog het hof in Amsterdam zich over de zaak en kwam uit op een levenslange gevangenisstraf.

Lucia de B. kreeg deze straf opgelegd voor de moord op zeven ziekenhuispatiënten die zij tijdens haar werk als verpleegkundige in Den Haag zou hebben omgebracht. Bij drie patiënten zou ze een poging tot moord hebben gedaan. De vermeende slachtoffers waren ernstig zieke kleine kinderen en bejaarden.

Advies: herzie veroordeling Lucia de B.

NRC 17 juni 2008

Den Haag, 17 juni. De veroordeling van de Haagse verpleegkundige Lucia de B. wegens moord op negen ziekenhuispatiënten moet in z'n geheel worden herzien. Dit adviseert de procureur- generaal bij de Hoge Raad.

Ook vraagt het parket bij de Hoge Raad om Lucia de B. voorlopig in vrijheid te laten. Uit eigen onderzoek was begin april al duidelijk geworden dat het parket bij de Hoge Raad om herziening zou vragen. Alleen was nog niet duidelijk of het hele vonnis zou moeten worden herzien of alleen een deel. Vorig najaar trok een de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken dezelfde conclusie.

Uit nieuw deskundigenonderzoek blijkt nu dat het overlijden van een baby met ernstige aangeboren afwijkingen waarvoor De B. werd veroordeeld, te verklaren is door natuurlijke oorzaken. Namelijk door uitputting. De lagere rechters achten bewezen dat het kind door de verpleegkundige met digoxine zou zijn vergiftigd.

De advocaat generaal stelt vanochtend vast dat die conclusie niet meer boven iedere twijfel verheven is. Omdat de dood van de baby aanleiding was om Lucia de B. ook te verdenken van acht andere sterfgevallen, staan ook die nu ter discussie. Volgens Knigge is nu voldaan aan het juridisch vereiste van een ‘novum’, een nieuwe omstandigheid. Daarvan is sprake als de lagere rechter indien daarvan op de hoogte tot vrijspraak zou hebben geconcludeerd.

De Hoge Raad moet nu beslissen over het verzoek tot herziening. Wordt dat overtuigend gevonden dan wordt de zaak voor een definitief feitelijk oordeel verwezen naar een Gerechtshof.

Rechter moet vechten tegen vooroordelen

Tom Schalken in de Volkskrant, Forum, 7 april 2008

Abstracte bewijsvoering verhult vaak dat rechters zich laten leiden door hun persoonlijke overtuiging over de schuld van de verdachte, meent Tom Schalken.

Spannend is het recente rapport over Lucia de B. zeker. Het heeft voorlopig tot haar invrijheidstelling geleid, maar leidt het ook tot heropening van haar strafzaak door de Hoge Raad? Zeker is dat niet.

Met een indrukwekkende grondigheid analyseert advocaat-generaal Knigge de diverse argumenten die voor de ene dan wel de andere lezing pleiten. Die analyse geeft een aardig inkijkje in de complexiteit van de waarheidsvinding.

Er bestaan geen feiten, luidt het gezegde, alleen interpretaties. Dat wordt in het rapport goed zichtbaar. Want alles wat over de ziekte en het overlijden van baby X – waartoe het onderzoek zich beperkte – wordt gezegd, omvat geen harde gegevens, maar krijgt pas betekenis in het licht van de wetenschappelijke inzichten van de deskundige die om een oordeel is gevraagd.

De hele analyse van de niet eenduidige medische gegevens berust geheel op vooronderstellingen, mogelijkheden en waarschijnlijkheden. De weging en de waardering van de waarschijnlijk geachte mogelijkheden bepalen uiteindelijk de keuzen die in het rapport worden gemaakt.

De weg naar die keuzes is geplaveid met opvattingen van weer nieuwe deskundigen, internationaal gezaghebbende geleerden op toxicologisch gebied. Maar ook hun visies zijn niet altijd helder en leiden niet steeds tot dezelfde uitkomst. Ook hun interpretaties moesten, met de nodige voorbehouden links en rechts, geïnterpreteerd worden. En zo komt rapporteur Knigge tot de conclusie dat er een ‘reële mogelijkheid’ bestaat dat baby X door een natuurlijke doodsoorzaak is overleden, namelijk door zuurstofgebrek en niet door vergiftiging met digoxine. Van dit laatste werd Lucia de B. beticht.

Het is opvallend dat Knigge tot die slotsom komt op basis van een geheel nieuwe wetenschappelijke redenering. Iedereen was het erover eens dat er een behoorlijke dosis digoxine in het bloedmonster van het ernstig zieke patientje X werd aangetroffen. Critici, zoals met name wetenschapsfilosoof Derksen, voerden daartegen aan dat die aangetroffen hoeveelheid gecorrigeerd moest worden en dat de alsdan gevonden hoeveelheid onvoldoende was om van een overdosis digoxine te kunnen spreken die tot de dood heeft geleid.

Nu luidt de redenering, vooral aangereikt door de Utrechtse hoogleraar Meulenbelt, de meest sturende deskundige in het rapport: er is wel sprake van een kort voor het overlijden toegediende hoeveelheid digoxine, maar toch kan dit niet het overlijden hebben veroorzaakt, gelet op een klinische beoordeling van het ziekteverloop. De toegediende dosis is waarschijnlijk een ‘medicatiefout’ geweest, dus bij een verkeerd kindje ingebracht.

Maar daarmee kan nog niet worden uitgesloten dat de dosis moedwillig en met een verkeerde intentie bij baby X is toegediend. Immers, ook een stervende kan worden vermoord, zegt ook Knigge. Andere aanwijzingen, onder meer op basis van een nieuwe tijdsberekening, brengen hem tot de opvatting dat het bewijsoordeel van het Haagse hof niet in stand kan blijven.

Waarschijnlijk is Knigge zo kritisch omdat de bewezen verklaarde moord op baby X de basis van de gehele Haagse bewijsconstructie vormt. De toerekening van de overige sterfgevallen aan Lucia de B. berust via ‘schakelbewijs’ goeddeels op een puur statistische en dus abstracte waarschijnlijkheidsberekening, waarin door deskundigen ook nog de nodige fouten zijn gemaakt.

Na lezing van de stukken vraagt men zich af in hoeverre de bewijsvoering nog aansluit op de werkelijkheid van Lucia de B. Baby X vormde vrijwel het enige menselijke bewijsmateriaal, daarna domineerden de cijfers. Op basis daarvan iemand veroordelen, is letterlijk doodgriezelig.

Het proces tegen Lucia de B. laat zien waartoe een te ver doorgevoerde verwetenschappelijking van de bewijsvoering kan leiden. Abstracte bewijsconstructies kunnen gemakkelijk versluieren op grond van welke psychologische werkelijkheid rechters zich hebben laten leiden. Doorgaans komt dat neer op een nauwelijks te controleren persoonlijke overtuiging dat een verdachte het al dan niet gedaan heeft.

Dit is dan ook de bekende valkuil voor rechters. Wanneer is het bewijs boven redelijke twijfel verheven? Het risico van een rechterlijke dwaling ontstaat op het moment dat de persoonlijke overtuiging een te grote rol gaat spelen in verhouding tot het beschikbare concrete en directe bewijsmateriaal. Rechterswerk betekent vooral vechten tegen (voor)oordelen die in het door politie en justitie opgebouwde strafdossier liggen opgesloten.

Over enkele weken volgt het definitieve advies aan de Hoge Raad. Die zal zich moeten buigen over de vraag of de nieuwe wetenschappelijke inzichten in het rapport-Knigge een novum opleveren, zodat herziening van het proces kan volgen. Probleem daarbij is dat de Hoge Raad nieuwe of gewijzigde opvattingen van deskundigen, gebaseerd op hetzelfde feitenmateriaal, niet als novum accepteert.

Dat de Hoge Raad het daarmee voor zichzelf moeilijk maakt, bewijst de Puttense moordzaak. In die zaak besloot de Hoge Raad tot heropening, hoewel een belangrijke getuige-deskundige zijn mening had herzien.

Advocaat-generaal Knigge heeft al aangekondigd dat hij het strenge criterium in de rechtspraak van de Hoge Raad zal aanvechten.

Tot welke zekerheid leidt onzekerheid?

Tom Schalken is emeritus hoogleraar strafrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

'Lucia wacht moeilijke terugkeer'

JULIA BROOS en SANDER VAN DER WERFF in Algemeen Dagblad 4 april 2008

DEN HAAG - Opeens sta je na een lange gevangenisstraf op straat. En dan? Lucia de B. (46), die ruim zes jaar vastzat voor zeven moorden in Haagse ziekenhuizen, is nu nog door het dolle heen.

Maar eens komt het besef dat in die vrije wereld niet iedereen op haar zit te wachten. Los van het feit of ze alsnog wordt vrijgesproken.

„Het leven van iemand die lang vast heeft gezeten, ligt volledig overhoop. Zeker in het geval van zo’n geruchtmakende zaak. Denk maar niet dat je dat zo maar weer hebt opgebouwd,’’ weet Rien Timmer, directeur van de Vereniging Exodus. Deze landelijke vereniging, die opgericht is in Den Haag, helpt ex-gedetineerden hun leven weer op de rails te krijgen.

Jaarlijks volgen zo’n 350 ex-gevangenen een intensief programma in de tien zogeheten Exodushuizen, waar ze onder begeleiding wonen. Daarnaast zijn er 1500 vrijwilligers, die bezoeken brengen aan gevangenissen en de gedetineerden, als ze eenmaal vrijkomen, bijstaan als een soort ‘buddy’.
Timmer: „Als ex-gedetineerde kom je niet veel mensen tegen die je onbevooroordeeld behandelen. Mensen herkennen je, zeker als de pers veel aandacht aan je zaak heeft besteed. Van De B. zijn zelfs vaak foto’s in de media verschenen. Dat maakt het niet makkelijk als je op een sollicitatiegesprek komt. Er is geen werkgever die op je zit te wachten. Je hebt een groot gat in je cv en de nodige bijscholingscursussen gemist. Dat is zeker in de medische sector, waarin De B. werkte, essentieel. Daar komt bij dat ze nu niet meer de jongste is.’’
Schuldig of niet, De B. heeft volgens Timmer een besmet verleden. „Het helpt natuurlijk niet mee dat sommige media haar ‘Engel des doods’ noemden. Van dat imago komt ze nooit meer af. Zelfs ik, als directeur van een vereniging die ex-gedetineerden verder helpt, blijk niet altijd onbevooroordeeld. Zo zag ik laatst de zanger Marco Bakker op televisie. De eerste associatie die ik had, is dat dodelijke ongeluk dat hij een paar jaar geleden veroorzaakte. Zo werken die dingen nu eenmaal.’’
Timmer kent een aantal gevallen, waarin ex-gedetineerden zó veel last hadden van hun imago, dat ze hun identiteit veranderden en ergens anders gingen wonen.
De B.’s dochter Fabiënne en vriend Peter willen haar waarschijnlijk het liefst dicht in de buurt hebben. Zij hebben altijd in haar onschuld geloofd en steunen haar door dik en dun. Timmer: „Mensen die na een lange tijd vrijkomen, hebben vaak geen woning meer en geen geld. Het scheelt enorm als het thuisfront daar de eerste periode in voorziet.’’
Mocht De B. uiteindelijk worden vrijgesproken dan zal haar eventuele geldgebrek tijdelijk zijn. De staat zal waarschijnlijk een forse schadevergoeding moeten uitkeren.
De omgeving zal volgens Timmer niet alleen zorg moeten dragen voor praktische zaken, maar ook moeten fungeren als luisterend oor. „In de cel word je enorm geconfronteerd met jezelf. Waar wil ik heen met mijn leven? Ligt het aan mij dat ik in deze situatie ben terechtgekomen? Het is belangrijk om daar met anderen over te praten. Zeker als De B. daadwerkelijk onschuldig is. Wat zij heeft meegemaakt, overkomt bijna niemand.’’
Timmer verwacht dat De B. zal moeten wennen aan de omgang met andere mensen. „Ze zal enorm veel wantrouwen hebben tegenover anderen en de maatschappij verafschuwen. Ook zij zal moeten leren mensen weer onbevooroordeeld te benaderen. ’’

Lucia is vrij, maar nog lang niet vrijgesproken

redacteur Folkert Jensma in NRC 3 april 2008

Juridisch zijn er voldoende nieuwe feiten om „ernstige twijfel” te hebben over het arrest in de zaak van Lucia de B. Gisteren werd de Haagse verpleegkundige tijdelijk vrijgelaten.

Den Haag, 3 april. Lucia de B. is voorlopig vrijgelaten. Maar dat wil niet zeggen dat het Openbaar Ministerie haar voor onschuldig houdt. Wie het onderzoeksverslag van advocaat-generaal Geert Knigge bij de Hoge Raad leest, krijgt de indruk dat Lucia de B. voor het verkeerde delict is veroordeeld. Niet moord, maar poging tot moord zou op zijn plaats geweest kunnen zijn.

De B. werd in 2006 tot levenslang veroordeeld wegens moord op zeven ziekenhuispatiënten. Cruciaal was de overtuiging dat de verpleegkundige een half jaar oude baby had vergiftigd met digoxine, een hartmedicijn. In combinatie met een hoog sterftecijfer tijdens haar diensten, én belastend materiaal uit haar dagboeken, achtte het hof haar ook schuldig aan de andere sterfgevallen.

De Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken (CEAS) zei eind oktober dat de Hoge Raad zich opnieuw moest buigen over de zaak. Volgens de commissie was er tijdens het onderzoek te veel van uitgegaan dat Lucia de B. de enige dader moet zijn geweest. De dood van de baby stond centraal in dat onderzoek.

Waslijst nieuwe twijfels

Het rapport van advocaat-generaal Knigge voert nu een waslijst nieuwe twijfels aan. En die zijn niet allemaal ontlastend voor de verpleegkundige, maar wél funest voor het arrest van het Haagse hof, dat overtuigd was van de schuld van Lucia de B. Juridisch zijn voor het Openbaar Ministerie voldoende nieuwe feiten boven tafel om „ernstige twijfel” te koesteren aan de juistheid van het arrest van het Hof. En dan geldt in dubio pro reo: bij twijfel volgt vrijspraak.

Het bezwaar tegen het meest omstreden onderdeel van het bewijs tegen de verpleegkundige van een groep wetenschappers, verwerpt Knigge overigens. Justitie had aangevoerd dat er zoveel doden vielen in haar aanwezigheid, dat er statistisch wel van een onnatuurlijke oorzaak sprake moest zijn. Knigge vond uit dat er inderdaad veel patiënten stierven of gereanimeerd moesten worden tijdens haar wacht. Maar dat kwam ook een keer voor, in 1997, toen zij er nog niet werkte. Mogelijk is het dus normaal dat er af en toe pieken in de sterftecijfers zijn, concludeert hij. Maar het omgekeerde kan ook. Het kunnen, ook toen Lucia de B. er niet was, moorden zijn geweest. Die cijfers hadden dus niet tegen haar gebruikt mogen worden.

De kwestie van de acute vergiftiging van de baby, die het Hof ook voor bewezen hield, vormt de kern van de twijfel. De advocaat-generaal hecht geloof aan twee nieuwe deskundigen die nu aantonen dat het kindje aan uitputting door langdurig zuurstoftekort is overleden. Een natuurlijke doodsoorzaak is derhalve een reële mogelijkheid, meent hij. Maar tegelijk acht hij ook bewezen dat de baby wel degelijk buiten de afgesproken medicatie om digoxine toegediend heeft gekregen.

Alleen: hoeveel, door wie en wanneer?

Novum gevonden

Mogelijk was het een gewone fout van de verpleging, gezien de restanten. Maar het kan ook een moordaanslag zijn geweest, dagen eerder dan het Hof voor bewezen hield. In dat geval is er sprake geweest van een eerdere poging het zwaar zieke kind te doden. De baby heeft die aanslag dan overleefd maar is erna door uitputting gestorven.

Knigge stelt dat zo’n verklaarbaar overlijden „niet dwingt tot gevolgtrekking dat vrijgesproken moet worden. Ook patiënten die anders wellicht ook zouden zijn overleden, kunnen immers van het leven worden beroofd.” Knigge merkt op dat er „mogelijk sprake is van een poging tot moord, maar dat is niet wat het hof bewezen heeft verklaard”.

De beslissing om herziening te eisen wil intussen niet zeggen dat die ook wordt verleend. De raadsheren moeten ervan overtuigd raken dat Knigge een zogeheten novum heeft gevonden. Dat is een feitelijke omstandigheid die niet voorkomt in het dossier. En die het „ernstige vermoeden” oplevert dat het tot niet ontvankelijkheid, ontslag van rechtsvervolging, vrijspraak of een lagere straf zou zijn gekomen, als de rechters er eerder van wisten.

Zegt de Hoge Raad hierop ja, dan wordt het dossier voor het eindoordeel teruggestuurd naar een gerechtshof. Een ander hof dan dat in Den Haag dat de zaak eerder behandelde. De advocaat van Lucia de B. verwacht dat zo’n zitting pas in 2009 zal plaatsvinden. Behalve vrijspraak en gedeeltelijke vrijspraak is het in theorie ook mogelijk dat de veroordeling toch in stand blijft. Eventueel gedeeltelijk.

Herzie de herzieningen

Commentaar redactie NRC 3 april 2008

De zaak tegen de Haagse verpleegkundige Lucia de B. is nog niet voorbij. De hoogste rechter moet nu spreken. Het staat ook niet vast of de procureur-generaal om een gehele of gedeeltelijke herziening zal vragen van het arrest van het Hof in Den Haag. En of hij dat zal krijgen.
In dit stadium is het enige relevante feit dat ook het Openbaar Ministerie (OM) bij de Hoge Raad ernstige twijfel heeft of de eerdere veroordeling tot levenslang wegens moord wel klopt. Zij het op weer eigen gronden. De hoofdpersoon is voorlopig vrij, met een redelijk uitzicht op een nieuw proces. Dat zal allicht voor haar een minder ongunstig resultaat hebben. Nu staat de beginvraag immers weer ter discussie. Was er wel een moord?
Aan het arrest in de zaak Lucia de B. kwamen destijds al zeventig deskundigen te pas. Er zijn een paar honderd pagina’s aan besteed. Hoe meer kennis, hoe meer twijfel, zo wordt aan Johann Wolfgang von Goethe toegeschreven. Dat lijkt hier op te gaan. Het Haagse arrest is nu tweemaal opnieuw onderzocht door het OM. Er is een kritisch rapport van de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken (CEAS) en een even kritisch onderzoek van het OM bij de Hoge Raad zelf.

De procureur-generaal blijkt weer andere bedenkingen te hebben. Sommige eerdere bevindingen worden scherp tegengesproken en door andere vervangen. Vooral medische feiten: de bewijswaarde van bloedmonsters en de doodsoorzaak. Beide rapporten tonen vooral aan hoe precair de vervolging was. Zonder daarbij die ene aperte fout aan te wijzen die het predicaat ‘justitiële dwaling’ rechtvaardigt.
Naarmate de twijfels groeien, wordt het steeds vreemder om te bedenken dat de verdachte noch haar advocaat hierbij enige directe inbreng heeft gehad. Het is dankzij buitenstaanders dat de zaak door de selectie van de CEAS kwam, een tijdelijke commissie. Daarna was het een intern proces binnen de overheid. De direct betrokkenen krijgen pas het woord bij de Hoge Raad zelf. Zij hadden nooit zelf een zo gedegen contra-expertise kunnen uitlokken. Er is dus een permanente en evenwichtiger herzieningsprocedure nodig waarbij dieper gegraven kan worden. Met dit scherpe advies van het onafhankelijke OM bij de Hoge Raad heeft de procureur-generaal naar die nieuwe rol gesolliciteerd.

De zaak-Lucia is uitgegroeid uit tot een testcase van de rechterlijke waarheidsvinding. Kennelijk is die niet gelukt. Ook niet bij de Hoge Raad zelf. Maar waarom niet? Het is te hopen dat de rechterlijke macht deze vragen van wijdere strekking hardop beantwoordt. De zittende magistratuur heeft een Commissie Evaluatie Herziene Strafzaken nodig.
Het netto effect van de rapporten tot nu is vooral twijfel. Overigens niet alleen aan rechters maar ook aan deskundigen. In de wetenschap leidt voortschrijdend inzicht nooit tot levenslang of vrijspraak. In de rechtszaal wel. Je zal er maar aan overgeleverd zijn, is dan de eenvoudigste vaststelling. Dat moet beter kunnen.

Beslissingen Haags gerechtshof waren altijd al omstreden

Adri Vermaat in Trouw 3 april 2008

Het gerechtshof van Den Haag is zich ’bewust van de pijnlijke betekenis van de nieuwe situatie’ rond Lucia de B..

In een verklaring liet het Haagse gerechtshof gisteren weten: „Zonder vooruit te lopen op de nog komende beslissingen van opeenvolgende rechters, duidelijk is in elk geval dat de juridische werkelijkheid reeds thans een andere is geworden. Waarschijnlijk is verder dat het beeld zich zal vestigen dat Lucia de B. ten onrechte is veroordeeld.”

Juni 2004 achtte datzelfde gerechtshof bewezen dat De B. in september 2001 in het kinderziekenhuis in Den Haag waar zij werkte, een meisje van zes maanden had geïnjecteerd met een dodelijke dosis digoxine, een hartversterkend middel.

Twijfels hebben altijd een rol gespeeld in de zaak tegen Lucia de B., die voor zeven moorden en drie pogingen hiertoe levenslang kreeg. In het oktober vorig jaar gepresenteerde rapport van de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken (CEAS) werd verslag gedaan van de wetenschappelijke discussie die zich tijdens en rond de strafzaak van De B. had afgespeeld over de digoxinevergiftiging van de baby.

Kernvraag in dit debat was niet wie het meisje had vergiftigd, maar óf zij inderdaad een overdosis digoxine kreeg ingespoten. Naar de doodsoorzaak van de baby heeft professor Jan Meulenbelt, hoofd van het Nationaal Vergiftigingen Centrum dat onderdeel is van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de afgelopen maanden onderzoek verricht. Hij deed dat op verzoek van procureur-generaal J. Fokkens bij de Hoge Raad.

Een van de voornaamste bevindingen van Meulenbelt is dat hij een natuurlijke doodsoorzaak van het meisje, uitputting als gevolg van zuurstoftekort, het ’meest waarschijnlijk’ acht. Naar zijn oordeel kan uit onderzoek in de orgaanweefsels niet de conclusie worden getrokken dat een acute digoxinevergiftiging de doodsoorzaak is geweest.

Meulenbelt heeft kritiek op het gerechtshof van Den Haag. Hij stelt dat een voor het bewijs tegen Lucia de B. gebruikt bloedmonster ’niet representatief’ is en weet zich op dit punt gesteund door de Belgische hoogleraar Tytgat die een schaduwonderzoek hield.

Het tijdstip dat het hof in zijn bewijsconstructie hanteerde over het toedienen van de digoxine door De B. kan voorts niet juist zijn, blijkt verder uit het tijdpadonderzoek dat de advocaat-generaal liet verrichten. Op dat beslissende moment was de monitor niet, zoals het hof oordeelde, om een ’onverklaarbare reden’ uitgeschakeld, maar omdat artsen het meisje lichamelijk onderzochten. De advocaat-generaal stelt ten slotte dat het hof tijdens de behandeling van de zaak tegen De B. de verklaringen van twee deskundigen onjuist heeft geïnterpreteerd.

Er is ook gekeken of het aantal medisch onverklaarbare sterfgevallen en reanimaties in de periode dat De B. op de bewust ziekenhuisafdeling werkte een afwijkend patroon liet zien. Dat was zeker het geval, maar een nieuw feit leverde dit niet op: de cijfers rond incidenten wezen dit al eerder uit.

Nog ruim voordat de Hoge Raad kan beslissen over het verzoek tot herziening verklaart het gerechtshof van Den Haag: „In het besef van de betekenis van de huidige situatie zal het hof het rapport diepgaand bestuderen en daaruit waar mogelijk lering trekken.”

Ton Visser, een van de raadslieden van Lucia de B., ziet eerherstel voor zijn cliënte gloren, al kan het volgens hem nog een tijd duren voor het zover is. „Aan de zaak van de baby is alles opgehangen”, zegt hij. „Het is een kettingbewijs, vond het hof al. Het is net als een rij dominostenen. Destijds vielen ze allemaal de ene kant op, zo zullen ze nu naar de andere kant vallen”.

De B., enige tijd geleden door een hersenbloeding getroffen, is blij met haar tijdelijke vrijheid. De strafonderbreking heeft haar volkomen verrast. Zelfs had zij geen gelegenheid meer afscheid te nemen van haar medegedetineerden in de gevangenis in Nieuwersluis.

Lucia de B. minstens drie maanden vrij

Strafonderbreking

Trouw 3 april 2008

In de zaak tegen verpleegkundige Lucia de B. hebben twijfels altijd een rol gespeeld. Ton Visser, een van haar raadslieden, ziet eerherstel voor zijn cliënte al gloren.

Verpleegkundige Lucia de B., die voor zeven moorden en drie pogingen hiertoe levenslang kreeg opgelegd, is sinds gisteren tijdelijk vrij.

Directe aanleiding voor de voorlopige vrijlating van De B. is de herziening die advocaat-generaal G. Knigge bij de Hoge Raad in haar zaak zal aanvragen. Naar aanleiding van nieuw onderzoek concludeert Knigge dat het bewijs waarop Lucia de B. eerder is veroordeeld ’geen stand kan houden’.

Het nieuwe onderzoek vond plaats op verzoek van het bureau van de procureur-generaal bij de Hoge Raad. Het had louter betrekking op de veroordeling van De B. inzake de moord op een baby in een Haags kinderziekenhuis, door het toedienen van een dodelijke dosis van het hartmedicijn digoxine. Naar de andere zaken waarvoor De B. is veroordeeld, is geen onderzoek gedaan.

Het gerechtshof in Den Haag achtte in juni 2004 bewezen dat de verpleegkundige schuldig was aan moord op de baby, een meisje. Ook vonden de rechters bewezen dat zij heeft geprobeerd een 6-jarige jongen te doden door hem een overdosis van het slaapmiddel chloralhydraat te geven. Aangezien de overige levensdelicten waarvoor zij terechtstond vrijwel identiek van aard (b)leken, werd zij ook hiervoor verantwoordelijk gehouden. Dit leidde tot een veroordeling tot levenslang.

De B. heeft sinds haar aanhouding – op 13 december 2001 – vastgezeten. Maar voor minister Hirsch Ballin en staatssecretaris Albayrak van justitie was een advies van de top van het Openbaar Ministerie (OM) voldoende om de straf van de vrouw voor in elk geval drie maanden te onderbreken. Het OM had de beide bewindslieden een week geleden geïnformeerd over de, toen verkregen, conclusies van advocaat-generaal Knigge, alsmede de mogelijke gevolgen hiervan.

Knigge moet formeel nog beslissen of aan de Hoge Raad een gehele of een gedeeltelijke herziening van de veroordeling van Lucia de B. wordt gevraagd. Zelf heeft de verpleegkundige de moorden en de drie pogingen daartoe altijd ontkend. In haar strijd tegen justitie kreeg zij de afgelopen periode in toenemende mate steun van vooral wetenschappers, en al veel langer van hoogleraar Ton Derksen, die een boek over de zaak schreef.

Eind oktober vorig jaar uitte de Commissie Evaluatie Afgesloten strafzaken (CEAS) kritiek op politie en justitie in het onderzoek naar De B. Er was niet gekeken naar feiten en omstandigheden die de vrouw wellicht zouden kunnen vrijpleiten, stelde commissie. Ook was er twijfel over de wijze waarop in het onderzoek is omgegaan met de verschillende getuigenverklaringen.

Hele strafzaak wordt opnieuw behandeld

De advocaat-generaal van de Hoge Raad dient binnen een maand een herzieningsverzoek in, maar het is onduidelijk wanneer de Hoge Raad dat beoordeelt.
Als de zaak wordt heropend, wordt het proces gevoerd bij een gerechtshof dat zich nog niet over het dossier heeft gebogen. De hele strafzaak wordt inhoudelijk opnieuw behandeld. Na het arrest van het hof kunnen zowel het Openbaar Ministerie als Lucia de B. in cassatie gaan bij de Hoge Raad.

Topjuristen: Lucia de B. definitief vrij

Door JULIA BROOS en SANDER VAN DER WERFF in Algemeen dagblad 3 april 2008

Vooraanstaande rechtsgeleerden denken dat de Haagse verpleegkundige Lucia de B. (46) sinds gisteren definitief vrij mens is.

De B. werd in 2004 tot levenslang veroordeeld voor de moord op zeven ziekenhuispatiënten. Gisteren werd ze voorlopig vrijgelaten omdat de advocaat-generaal van de Hoge Raad het belangrijkste bewijs tegen haar, de vergiftiging van een baby, van tafel veegde.

,,Als de zaak wordt heropend en er komt geen nieuw bewijs, dan kan alleen een integrale vrijspraak volgen,’’ stelt hoogleraar strafrecht Peter Tak van de Radboud Universiteit Nijmegen. ,,Het werd wel een keer tijd dat zij vrij komt. In 2004 lag er al een rapport waaruit bleek dat de betreffende baby niet aan een overdosis digoxine is overleden.’’

Ook rechtspsycholoog Peter van Koppen verwacht dat De B. niet meer terug gaat naar de gevangenis. ,,Deze hele zaak is gebaseerd op hysterie rond haar persoon. ’’

Zijn collega Hans Crombag deelt die mening: ,,Ik ben gestopt met voorspellingen. In de Deventer-moordzaak werd ook opeens een bloedspatje ontdekt waardoor hoofdverdachte Ernest Louwes weer de gevangenis in moest. Wat dat betreft zou het strafrecht onder de Wet op de Kansspelen moeten vallen.’’

'We moeten eerst 6,5 jaar bijpraten'

JULIA BROOS en SANDER VAN DER WERFF in Algemeen dagblad 3 april 2008

DEN HAAG - Even na acht uur 's ochtends loopt advocaat Stijn Franken opgewekt de poort van vrouwengevangenis Nieuwersluis binnen.

Hij komt zijn cliënte Lucia de B. halen, die ruim zes jaar vastzat voor zeven moorden op Haagse ziekenhuispatienten. Zittend in de auto kan De B. nog niet geloven dat ze voorlopig naar huis mag. Ze knijpt Franken een paar keer in zijn arm. ,,Ik wil Peet bellen.''

Peet is Peter, haar vriend, die net als dochter Fabiënne op dat moment nog niet op de hoogte is van de verrassende vrijlating. Samen met advocaat en dierbaren vertrekt De B. naar een onbekende bestemming. Ze duikt onder, omdat ze in alle rust wil bijkomen. Maar hoe tegenstrijdig ook, het liefst was ze nog een half uurtje langer in de bajes gebleven om afscheid te nemen van haar medegedetineerden.

De komende dagen doen ze helemaal niets, zegt haar dochter. ,,We moeten eerst de afgelopen zeseneenhalf jaar bijpraten.'' Fabiënne was 'blij, blij, blij' toen ze het hoorde. ,,Ik geloofde het pas toen ik het nieuws van anderen vernam.''

De voorlopige vrijlating betekent niet automatisch dat De B., die in de gevangenis een hersenbloeding kreeg, wordt vrijgesproken. Wel zijn de spijkerharde conclusies van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad een steun in de rug om de gevangenis definitief de rug toe te keren. Hij veegde het belangrijkste bewijs tegen De B. van tafel. De dood van een ernstig zieke baby kan niet aan haar worden toegeschreven. Daarmee valt het fundament onder de zaak weg.

Haar pleitbezorger van het eerste uur, psychiatrisch arts Metta de Noo, kon het nieuws gisteren niet geloven. ,,Ik was op mijn werk toen ik het hoorde en begon te trillen op mijn stoel. De tranen rolden over mijn wangen.''

Haar broer, wetenschapsfilosoof Ton Derksen, was minder emotioneel. Hij kaartte de zaak met zijn boek Lucia de B. Reconstructie van een gerechtelijke dwaling aan bij de twijfelcommissie, die concludeerde dat bij de opsporing en vervolging ernstige fouten zijn gemaakt. Om die reden wordt de zaak zo goed als zeker heropend. Het is niet bekend wanneer de Hoge Raad daarover een besluit neemt.

Derksen: ,,Deze hobbel hebben we genomen, maar het is nog geen gelopen koers. Er zijn voorbeelden genoeg van zaken, die tegen de verwachtingen in, tóch niet zijn heropend. Ik ben niet pessimistisch, maar durf geen verwachting uit te spreken over wat de Hoge Raad gaat doen. Juristen zijn niet te doorgronden.''

Het Haagse hof, dat De B. in 2004 tot een levenslange gevangenisstraf veroordeelde, maakte gisteren een opmerkelijke knieval. In een verklaring stelt het hof zich 'bewust te zijn van de pijnlijke betekenis van de nieuwe situatie'. In de eerste plaats voor De B. zelf, maar ook voor de nabestaanden van de betreffende baby. Het hof zegt 'waar mogelijk' lering te trekken uit het kritische rapport van de advocaat-generaal.

Lucia de B. even vrij na 2.300 dagen cel

Menno van Dongen, Malou van Hintum in Volkskrant 03 april 2008

AMSTERDAM - ‘Ik vind het ongelooflijk. Lucia belde me vanochtend om half negen, vanuit de auto van Stijn Franken, haar advocaat. Ik ben vrij! zei ze.’

Metta de Noo, drijvende kracht achter het Comité Lucia, had niet meer verwacht dat de Haagse verpleegkundige voorlopig zou worden vrijgelaten. Onlangs diende ze vergeefs een verzoek om vrijlating op medische gronden in – De B. kreeg in 2006 een hersenbloeding. Woensdag bleek dat er een juridische reden is om haar straf na ruim 2.300 dagen in de cel te onderbreken.

De B. (46) is de grootste seriemoordenaar van Nederland volgens het gerechtshof in Den Haag. Ze is veroordeeld tot levenslang voor de moord op zeven ziekenhuispatiënten. De slachtoffers waren kwetsbare mensen die waren gestorven om ‘medisch onverklaarbare redenen’.

De Hoge Raad beslist over enkele maanden over heropening van de zaak-De B. De advocaat-generaal die deze rechters adviseert, heeft onderzoek laten doen naar de veronderstelde moord op baby A. Daaruit blijkt dat zij waarschijnlijk een natuurlijke dood is gestorven.

Minister Hirsch Ballin en staatssecretaris Albayrak van Justitie hebben op grond hiervan besloten de straf van De B. voor ten minste drie maanden te onderbreken.

‘Dat Lucia nu is vrijgelaten, wijst erop dat de zogenaamde moord op baby A. de locomotief is in deze zaak. Als de bewijsvoering daarvan instort, stort de rest ook in’, zegt wetenschapsfilosoof Ton Derksen. Hij schreef een boek over de zaak, waarnaar in het herzieningsverzoek wordt verwezen.

Stijn Franken, De B.’s advocaat, is ‘eindelijk een keer optimistisch’. Zijn cliënt blijft vrij, denkt hij. ‘Als de Hoge Raad de zaak heropent, kan ze vrij blijven. Ze is hartstikke blij dat ze niet meer in een gevangenisbedje hoeft te slapen.’

Het gerechtshof in Den Haag zegt zich bewust te zijn van de ‘pijnlijke betekenis van de nieuwe situatie’ voor De B. en nabestaanden van veronderstelde slachtoffers. President Verburg van het hof erkent dat het oordeel van een rechter niet per definitie een juiste uitkomst is. Het hof zal het nieuwe onderzoek ‘bestuderen en daaruit waar mogelijk lering trekken’.

Zaak-Lucia de B. op scherp

ACHTERGROND, Menno van Dongen in Volkskrant 03 april 2008

AMSTERDAM - Niemand had iets verdachts gezien en sporen waren er niet. Maar de directie van het Haagse Juliana Kinderziekenhuis wist het zeker: baby A., die onverwacht was gestorven in de nacht van 3 op 4 september 2001, was vermoord door verpleegkundige Lucia de B.. Het ziekenhuis liet een lijkschouwer komen en de politie begon een onderzoek naar andere ‘verdachte’ sterfgevallen.

In december 2001 werd Lucia de B. gearresteerd op verdenking van moord. Onder grote belangsteling van journalisten uit binnen- en buitenland werd ze veroordeeld. Het gerechtshof in Den Haag achtte in 2004 bewezen dat zij baby A. had vergiftigd met digoxine. Ook was er een ander sterfgeval waarvoor minder sterk bewijs was. Op grond hiervan kwam het hof via ‘schakelbewijs’ tot een veroordeling voor vijf andere moorden en drie pogingen daartoe.

Kort door de bocht gesteld was de redenering: als De B. die twee moorden heeft gepleegd, zal ze die andere ook wel op haar geweten hebben. Tegen haar pleitte dat ze ‘opvallend vaak’ aanwezig zou zijn geweest bij onverklaarbare sterfgevallen. Dat bleek later statistisch gezien onhoudbaar.

De B. heeft altijd volgehouden dat ze onschuldig is. Haar zaak ligt sinds eind oktober 2007 bij de Hoge Raad, die oordeelt over heropening van strafzaken.

Geert Knigge, advocaat-generaal bij het hoogste rechtscollege, heeft nader onderzoek laten doen naar haar veroordeling. Hij vroeg internist-toxicoloog Jan Meulenbelt opnieuw te kijken naar het overlijden van de zes maanden oude baby A. De medicus komt tot de conclusie dat een natuurlijke doodsoorzaak het meest waarschijnlijk is. A., die in het ziekenhuis lag vanwege een hartafwijking, zou zijn overleden door uitputting als gevolg van zuurstoftekort. Een bloedmonster van de baby, afkomstig uit een wondgaasje, is volgens hem niet geschikt als bewijs voor vergiftiging.

Ook is vastgesteld dat het tijdstip van de veronderstelde vergiftiging onjuist is. Verklaringen van toxicologen over de fatale nacht zijn verkeerd geïnterpreteerd door het hof, zo hebben deze deskundigen bevestigd. Het hof meende dat De B. de monitor had uitgezet waarmee de vitale functies van baby A. werden bewaakt, om te voorkomen dat ze werd betrapt toen ze digoxine toediende. Maar de monitor was niet aangesloten omdat A. door artsen werd onderzocht.

‘Het bewijs voor vergiftiging kan geen stand houden’, aldus de advocaat-generaal. Zijn advies volgt over een maand, omdat zijn onderzoek nog niet helemaal is afgerond. Daarna is het woord aan de Hoge Raad, die in een kwart van de zaken anders besluit dan zijn adviseur. Als de zaak is heropend, zullen nieuwe rechters het dossier bekijken en is het mogelijk dat zij De B. opnieuw veroordelen.

Rechtspsycholoog Peter van Koppen is optimistisch. ‘De hele zaak wordt heropend, want de zaak van de baby is cruciaal. Het ligt in de rede dat een nieuw gerechtshof tot vrijspraak komt, want er zijn veel argumenten voor de onschuld van De B.’

Hoogleraar Ybo Buruma, voorzitter van de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken, noemt deze zaak uniek. ‘Er is iemand vrijgelaten van wie niet zeker is dat ze zal worden vrijgesproken. Dat is begrijpelijk, omdat de grote vraag is óf er in het geval van de baby wel sprake is van een misdrijf. Het lijkt erop van niet’.

Buruma waarschuwt evenwel voor overhaaste conclusies. ‘Het hof heeft zeventig deskundigen geraadpleegd. De B. is niet op grond van niks veroordeeld.’

PvdA verbaasd over gang van zaken rond vrijlating

Telegraaf 2 april 2008

DEN HAAG - De PvdA in de Tweede Kamer is verbaasd over de besluitvorming over de voorlopige vrijlating van Lucia de B. "Er is in korte tijd een enorme draai gemaakt”, constateerde PvdA-Kamerlid Ton Heerts woensdag.

Een verzoek van Lucia de B. zelf om tijdelijke vrijlating is eind februari voor de tweede maal in korte tijd afgewezen. De bewindslieden op het ministerie van Justitie hebben de Haagse verpleegkundige woensdag alsnog voorlopig in vrijheid gesteld, omdat de procureur-generaal bij de Hoge Raad „ernstige twijfel“ heeft geuit over de juistheid van haar veroordeling.

De procureur-generaal betwijfelt of een baby die door De B. zou zijn vergiftigd, inderdaad aan een overdosis van het hartmedicijn digoxine is overleden, zoals het gerechtshof in 2004 heeft geoordeeld. Kamerlid Heerts vraagt zich af waarom die twijfel niet naar voren is gekomen in eerdere onderzoeken die zijn gedaan in de strafzaak tegen de verpleegster.

SP'er Jan de Wit noemt de gang van zaken eveneens „verrassend”. „Maar het is een goede zaak dat het gebeurt en dat de procureur-generaal een herzieningsverzoek zal indienen.”

De VVD had liever gezien dat de bewindspersonen Ernst Hirsch Ballin en Nebahat Albayrak van Justitie het oordeel van de Hoge Raad over een herzieningsverzoek hadden afgewacht. „Ik begrijp hun beslissing op zich wel, maar ik ben niet blij”, aldus Kamerlid Fred Teeven. „Dit geeft een hoop opschudding en ondermijnt het vertrouwen in de rechtsstaat.”

Sybrand van Haersma Buma van het CDA vindt dat het voorbeeld van Lucia de B. „aantoont hoe belangrijk de mogelijkheid tot herziening is”. „Maar dit zegt ook veel over het voortraject en de twijfel die leeft bij de procureur-generaal.”

De CDA-fractie dringt aan op snelle aanpassing van de regelgeving, zodat een strafzaak waarover twijfel bestaat eenvoudiger opnieuw kan worden bekeken.

Hof noemt vrijlating Lucia de B. 'pijnlijk'

(Novum) - 2-4-08 Het gerechtshof in Den Haag is zich bewust van de pijnlijke betekenis van de voorlopige vrijlating van Lucia de B. Dat geldt in de eerste plaats De B. zelf, die sinds 2001 gedetineerd is geweest, laat het hof woensdag weten in een verklaring. Maar het geldt ook voor de nabestaanden in de meervoudige moordzaak.

Het hof legde de Haagse verpleegster in 2004 een levenslange gevangenisstraf op voor zeven moorden en drie pogingen daartoe. Na tussenkomst van de Hoge Raad bevestigde het hof in Amsterdam die straf in juni 2006. Woensdag kondigde de advocaat-generaal van de Hoge Raad aan een herzieningsverzoek in te dienen omdat het bewijs voor zeker een van de moorden niet sluitend zou zijn. De B. kreeg direct een zogenoemde strafonderbreking waardoor ze nu op vrije voeten is.

De Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken (CEAS) concludeerde in oktober dat er in de strafzaak fundamentele fouten zijn gemaakt. De president van het hof zei in november dat de waarheidsvinding vooropstaat en dat het oordeel van de rechter niet per definitie een juiste uitkomst is.

De Hoge Raad vroeg na het rapport van de CEAS advies aan deskundigen over de noodzaak de zaak te heropenen. Een onderzoeksrapport van deskundigen van het RIVM was woensdag aanleiding om een herzieningsverzoek in de zaak voor te bereiden.

Het hof speelt zelf geen rol bij de komende herzieningsprocedure, maar wil niet inhoudelijk op de zaak ingaan omdat die opnieuw onder de rechter komt. Wel noemt het hof het waarschijnlijk dat het beeld zal ontstaan dat De B. ten onrechte is veroordeeld.

Het hof zegt nu zich iedere dag in te zetten om zorgvuldig en hoogwaardig werk te leveren. "Het publieke mandaat om dat te doen bestaat bij vertrouwen in de kwaliteit daarvan." Het hof gaat de zaak bestuderen om te leren van eventuele fouten die in het verleden zijn gemaakt.

Lucia de B. verrast en blij met vrijlating

(Novum) 020408- De vrijlating van Lucia de B. is een bijzonder moment. Dat zei haar advocaat Stijn Franken tegen Radio 1. "Het is heel speciaal voor haar om weer buiten te komen na ruim zes jaar gevangenschap. Ze is verrast met het besluit voor onderbreking van haar levenslange gevangenisstraf en blij om haar man en kind weer te zien", zei de raadsman.

De B., voorlopig voor drie maanden op vrije voeten, gaat nu naar haar vriend en haar kind. De verpleegster die tot levenslang is veroordeeld voor de moord op zeven ziekenhuispatiënten, is vrijgelaten in afwachting van het verdere verloop van haar zaak. Uit onderzoek in opdracht van de Hoge Raad blijkt dat het bewijs voor een van de moorden die ze zou hebben gepleegd geen stand houdt.

RIVM haalt begin van schakelbewijs onderuit

Jannetje Koelewijn in NRC 2 april 2008

Bij de veroordeling van Lucia de B. draaide alles om het digoxinebewijs. Het gerechtshof in Den Haag vond het overtuigend, maar het is nu onderuitgehaald.

Rotterdam, 2 april. De zaak tegen Haagse verpleegkundige Lucia de B. lijkt te eindigen waarmee die begonnen is: met de dood van een zes maanden oude baby in het Juliana Kinderziekenhuis, in de nacht van 3 op 4 september 2001. Lucia de B. zou het doodzieke kindje digoxine hebben toegediend, een hartmedicijn. Niemand had het haar zien doen en er waren ook geen sporen. Maar in een persverklaring van het ziekenhuis werd de volgende dag meteen al gesproken van moord.

Het gerechtshof in Den Haag achtte in juni 2004, op grond van onderzoek door toxicologen, overtuigend bewezen dat de baby inderdaad was doodgegaan door een overdosis digoxine. En deze bewezenverklaring was het begin van het zogenoemde schakelbewijs, waarmee Lucia de B. ook de schuld kreeg van de dood van zes andere patiënten. Als Lucia de B. deze moord had gepleegd, redeneerde het hof, dan had ze de andere moorden – waar geen bewijs voor was – ook gepleegd. Ze kreeg levenslang.

In de jaren daarna werd het digoxinebewijs telkens opnieuw ter discussie gesteld, onder anderen door de Nijmeegse hoogleraar Ton Derksen, die een boek over de zaak-Lucia de B. schreef. Hij oordeelde op grond van onderzoek van andere toxicologen dat er geen enkel bewijs was voor digoxinevergiftiging. Hij meldde dit bij de Commissie Evaluatie Afgesloten Strafzaken, en die zei in oktober 2007 tegen de Hoge Raad dat de deskundigen elkaar zo tegenspraken dat de zaak alleen al om deze reden overgedaan zou moeten worden.

De advocaat-generaal bij de Hoge Raad gaf in november 2007 aan het onderzoeksinstituut RIVM de opdracht om opnieuw uit te zoeken waardoor de zes maanden oude baby in september 2001 overleden was. De internist, intensivist en klinisch toxicoloog Jan Meulenbelt, hoogleraar in het UMC Utrecht en hoofd van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het RIVM, voerde dat onderzoek uit en in het rapport dat hij erover schreef staat dat hij „een natuurlijke doodsoorzaak (uitputting als gevolg van zuurstoftekort) het meest waarschijnlijk” acht.

Hoe kan het dat u een andere conclusie trekt dan andere deskundigen?

Meulenbelt, vanochtend aan de telefoon: „Ik ben toxicoloog, maar ik ben ook arts en ik sta aan het hoofd van een instituut dat per jaar 35.000 keer onderzoek naar vergiftigingen doet. Mijn oordeel is gebaseerd op de bestudering van het medische dossier van de baby, op alle getuigenverklaringen en op de rapporten van de twee lijkschouwingen die er gedaan zijn.”

En u zegt dat er geen sprake is van digoxinevergiftiging?

„Ik zeg dat daar primair geen aanwijzingen voor zijn. De bloedmonsters die gebruikt zijn voor het bewijs zijn niet representatief. Uit de concentratie digoxine die in de orgaanweefsels is aangetroffen kan niet de conclusie worden getrokken dat er een acute digoxinevergiftiging geweest is.”

De toxicoloog Jan Tytgat, hoogleraar in het universiteitsziekenhuis van Leuven, heeft de bevindingen van Meulenbelt bevestigd. Meulenbelt onderzocht ook de volgorde van de gebeurtenissen in de nacht van 3 op 4 september en concludeerde dat de monitor bij het bedje van de baby niet om een „onverklaarbare reden tijdelijk werd uitgeschakeld”, zoals het gerechtshof oordeelde, maar omdat het kindje op dat moment door artsen werd onderzocht.

Volgens Meulenbelt heeft het hof verklaringen van de geraadpleegde toxicologen over het tijdsverloop niet goed geïnterpreteerd. De toxicologen – Klaas Lusthof van het Nederlands Forensisch Instituut en hoogleraar Frederik de Wolff van het UMC Leiden – hebben Meulenbelts analyse van het tijdsverloop schriftelijk bevestigd.

De advocaat-generaal bij de Hoge Raad concludeert op grond hiervan dat de bewijsconstructie van het hof niet langer houdbaar is.

Was u zich bewust van de mogelijke gevolgen van uw conclusies?

Meulenbelt: „Ja, zeker. Daarom heb ik ruim de tijd genomen voor mijn onderzoek.”

Lucia de B. vrijgelaten

NRC 2 april 2008

Rotterdam, . De tot levenslang veroordeelde Haagse verpleegkundige Lucia de B. is sinds vanochtend vroeg tijdelijk vrij. De advocaat-generaal bij de Hoge Raad zal vragen om een herziening van haar zaak.

De verpleegkundige is vrijgelaten nadat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad op basis van nieuw onderzoek door een internist-toxicoloog heeft geconcludeerd dat een deel van de bewijsvoering die tot haar veroordeling leidde „geen stand kan houden”.

Minister Hirsch Ballin (Justitie, CDA) en staatssecretaris Albayrak (Justitie, PvdA) hebben daarom besloten dat haar straf voor ten minste drie maanden moet worden onderbroken. Daarna wordt bekeken of er reden is voor verlenging.

Lucia de B. werd in 2006 tot levenslang veroordeeld voor de moord op zeven ziekenhuispatiënten. Een belangrijk onderdeel van de bewijsvoering die tot haar veroordeling leidde, was de hoeveelheid digoxine in het lichaam van een half jaar oude baby. De baby zou door vergiftiging met het hartmedicijn om het leven zijn gekomen. Maar volgens hoogleraar Jan Meulenbelt, de internist-toxicoloog die het recente onderzoek uitvoerde, is „een natuurlijke doodsoorzaak” van het meisje het meest waarschijnlijk: uitputting als gevolg van zuurstoftekort.

De advocaat-generaal bereidt een vordering voor tot herziening van de zaak. Dat verzoek zal hij over ongeveer een maand bij de Hoge Raad indienen. Advocaat Stijn Franken van Lucia de B. verwacht dat de Hoge Raad dan binnen een half jaar zal beslissen of de zaak zal worden herzien of niet. Als de zaak wordt herzien, wordt die terugverwezen naar een gerechtshof.

Het bureau van de procureur-generaal bij de Hoge Raad had opdracht gegeven tot het onderzoek, nadat de Commissie evaluatie afgesloten strafzaken (CEAS) eind oktober had gezegd dat de Hoge Raad zich opnieuw moest buigen over de zaak. Volgens de commissie was er tijdens het onderzoek te veel van uit gegaan dat Lucia de B. de enige dader moet zijn geweest. Maar volgens de Hoge Raad was aanvullend onderzoek nodig.

Advocaat Franken van Lucia de B. zei vanochtend, enigszins geëmotioneerd, dat „het hele bewijs nu onderuit is gehaald”. Hij heeft Lucia de B. vanochtend opgehaald in de gevangenis en naar haar vriend en dochter gebracht.

'Geen commentaar' van ziekenhuis op zaak-Lucia

DEN HAAG - Telegraaf 2 april 2008 Het HagaZiekenhuis in Den Haag wilde woensdag geen commentaar geven op de voorlopige vrijlating van Lucia de B.

Tussen 1997 en 2001 werkte De B. voor het Rode Kruisziekenhuis/Juliana Kinderziekenhuis en ziekenhuis Leyenburg, die inmiddels zijn gefuseerd tot het HagaZiekenhuis. De directeuren van de ziekenhuizen deden destijds aangifte tegen haar.

„Zolang de zaak nog onder de rechter is, doen wij geen uitspraken hierover”, aldus een woordvoerder.

Lucia de B. tijdelijk vrijgelaten

02 april 2008 Volkskrant

AMSTERDAM - Op advies van de top van het Openbaar Ministerie (OM) is de tot levenslang veroordeelde verpleegkundige Lucia de B. tijdelijk op vrije voeten gesteld.

Ze is woensdagochtend vrijgelaten uit de gevangenis in Nieuwersluis. Het is niet bekend waar ze nu verblijft. Minister Ernst Hirsch Ballin en staatssecretaris Nebahat Albayrak van Justitie hebben daar toestemming voor gegeven.

De straf van De B. is voorlopig voor drie maanden onderbroken. Daarna wordt bekeken of er reden is die periode te verlengen.

Zeven moorden
Lucia de B. werd in juli 2006 veroordeeld tot levenslang plus tbs met dwangverpleging wegens zeven moorden en drie pogingen tot moord op patiënten in enkele Haagse ziekenhuizen.

De minister en staatssecretaris baseren hun besluit tot voorlopige vrijlating op een advies van de top van het OM. Die wees de bewindslieden er vorige week op dat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad ernstig twijfelt over de juistheid van de veroordeling van De B.

Herziening
De procureur-generaal zal pleiten voor herziening van de zaak. Hij vindt dat het door het gerechtshof geleverde bewijs van digoxinevergiftiging van patiënten geen stand kan houden.

Volgens justitie diende de Haagse verpleegster twee kinderen het giftige digoxine toe. Maar deskundigen twijfelen aan de manier waarop die vergiftiging is vastgesteld. Nog meer omstreden is het zogeheten schakelbewijs waarmee ook de andere moorden en pogingen daartoe zijn 'bewezen' op basis van de twee digoxinezaken.

Doorslaggevende rol
Onderzoek van de Utrechtse hoogleraar Jan Meulenbelt heeft een doorslaggevende rol gespeeld in het pleidooi van de advocaat-generaal. Meulenbelt, hoofd van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum, acht een natuurlijke dood van een van de betrokken patiëntjes waarschijnlijk.

Het onderzoek wijst uit dat het betrokken patiëntje is gestorven door uitputting als gevolg van zuurstoftekort. Meulenbelt kreeg de opdracht alleen dit geval te onderzoeken. Het patiëntje zou volgens het hof zijn gestorven door een overdosis digoxine, een middel dat onder meer de hartfrequentie verlaagt.

Herseninfarct
Lucia de B. vroeg in oktober vorig jaar al om onderbreking van haar straf in afwachting van eventuele herziening van haar zaak. Ze zou buiten de gevangenismuren beter kunnen herstellen van het herseninfarct dat haar vlak na haar veroordeling trof.

Eind februari bepaalde de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) dat er geen noodzaak was tot voorlopige vrijlating.

Vrijlating is 'geweldig succes'

RIJSWIJK - 2 april 2008 Wetenschapsfilosoof Ton Derksen bestempelt de voorlopige vrijlating van Lucia de B. en de mogelijke heropening van haar zaak woensdag als ,,een geweldig succes''. Derksen schreef samen met verpleeghuisarts Metta de Noo een boek over deze bijzondere zaak.

Beiden raakten overtuigd van de onschuld van De B. en menen dat er geen enkel concreet bewijs is dat haar schuld aantoont. Derksen spreekt van twee belangrijke stappen die woensdag zijn gezet.
,,De adviseur van de Hoge Raad zelf heeft de Hoge Raad voorgesteld om de zaak te heropenen. Dat is natuurlijk veel sterker dan dat de advocaat van Lucia dat doet'', meent hij. ,,Verder kun je uit haar voorlopige vrijlating afleiden dat er tot op het hoogste niveau het idee bestaat dat er inderdaad fouten in haar zaak zijn gemaakt.''
Toch rekent Derksen zich nog niet rijk. De Hoge Raad moet volgens hem eerst nog besluiten of er een heropening komt. Als dat het geval is, wordt de zaak naar een ander gerechtshof terugverwezen, dat de strafzaak opnieuw moet beoordelen. De hele kwestie gaat nog een lange tijd duren, constateert Derksen.

(ANP)

Lucia de B. op vrije voeten

JULIA BROOS en SANDER VAN DER WERFF in AD 2 april 2008

DEN HAAG - Lucia de B. (46) is sinds vanochtend weer vrij mens. De advocaat-generaal van de Hoge Raad oordeelde vanochtend dat het bewijs tegen de tot levenslang veroordeelde verpleegkundige uit Den Haag op drijfzand is gebaseerd .

Hij stelde voor haar onmiddellijk op vrije voeten te stellen. Minister Hirsch Ballin en staatssectretaris Nebahat Albayrak van Justitie namen dat advies over.

De straf van De B. is voorlopig voor drie maanden onderbroken, totdat haar zaak is herzien door de Hoge Raad.

De B. werd door haar advocaat Stijn Franken uit de gevangenis opgehaald. De Haagse is ondergedoken om te acclimatiseren.

Ton Visser, haar andere advocaat, zegt dat De B. voorlopig in alle rust van haar vrijheid wil genieten. ,,Het is allemaal ontzettend snel gegaan. Ze heeft niet eens afscheid kunnen nemen van haar medegedetineerden. Maar ze is natuurlijk ontzettend blij.’’

De B. kreeg in 2004 een levenslange gevangenisstraf voor de moord op zeven patiënten uit Haagse ziekenhuizen en drie pogingen daartoe. Het vonnis werd tot aan de Hoge Raad bekrachtigd.

Diezelfde Hoge Raad concludeert nu dat het proces tegen De B. opnieuw moet worden gedaan, omdat het belangrijkste bewijs tegen haar geen stand houdt. De bewering dat De B. een baby heeft vergiftigd met het hartmedicijn digoxine vormde tot nu de basis voor de veroordeling, maar die staat nu op losse schroeven.

Met het wegvallen van dit belastende bewijs is volgens advocaat Visser het fundament onder het proces verdwenen. ,,Dit bewijs was de locomotief die de hele zaak trok. Nu deze weg is, valt de hele zaak als een dominospel omver.’’

Het besluit voor de vrijlating leidde tot grote vreugde bij De B. en haar medestanders. Metta de Noo, die altijd in De B.’s onschuld geloofde en de zaak aanhangig maakte bij de twijfelcommissie, zei vanochtend ‘te trillen van geluk’. ,,De tranen liepen over mijn wangen. Ik ga er vanuit dat ze nu ook vrij blijft.’’

Tot levenslang veroordeelde Lucia vrij

DEN HAAG 2 april 2008 - De tot levenslang veroordeelde Lucia de B. is woensdag op vrije voeten gekomen. Minister Ernst Hirsch Ballin en staatssecretaris Nebahat Albayrak van Justitie hebben daar toestemming voor gegeven.

De straf van De B. is voorlopig voor drie maanden onderbroken.

Daarna wordt bekeken of er reden is die periode te verlengen. De Haagse verpleegkundige kreeg in juli 2006 een levenslange gevangenisstraf voor zeven moorden op ziekenhuispatiënten en drie pogingen daartoe. Bij het besluit haar nu toch voorlopig vrij te laten, baseren de bewindslieden zich op een advies van de top van het Openbaar Ministerie.

Die had de minister en staatssecretaris er vorige week op gewezen dat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad ernstig twijfelt over de juistheid van de veroordeling van De B. en daarom om herziening van de zaak zal vragen. Hij pleitte er ook voor De B. in afwachting van het verdere verloop van de zaak vrij te laten.

Vordering voor herziening
Advocaat-generaal G. Knigge bereidt op dit moment de vordering voor herziening bij de Hoge Raad voor. Hij streeft er naar die binnen een maand bij het hoogste rechtscollege van Nederland in te dienen.

De B. had eerder zelf al tevergeefs om strafonderbreking gevraagd omdat nog onderzoek werd gedaan naar een eventuele herziening van haar zaak. Bovendien werd ze enkele maanden voor haar definitieve veroordeling getroffen door een herseninfarct. In de gevangenis is ze daarvan slecht hersteld en ze zou buiten gevangenschap moeten kunnen revalideren, stelden haar advocaten destijds.

(ANP)

Onderzoek gifcentrum doorslaggevend

DEN HAAG - 2 april 2008 Onderzoek van de Utrechtse hoogleraar Jan Meulenbelt heeft een doorslaggevende rol gespeeld in het pleidooi van de advocaat-generaal Lucia de B. tijdelijk vrij te laten.

Meulenbelt, hoofd van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum, acht een natuurlijke dood van een van de betrokken patiëntjes waarschijnlijk.

Het onderzoek wijst uit dat het betrokken patiëntje is gestorven door uitputting als gevolg van zuurstoftekort. Meulenbelt kreeg de opdracht alleen dit geval te onderzoeken. Het patiëntje zou volgens het hof zijn gestorven door een overdosis digoxine, een middel dat onder meer de hartfrequentie verlaagt.

(ANP)

Lucia de B. is tijdelijk vrij

AD 2 april 2008

DEN HAAG - De tot levenslang veroordeelde Haagse verpleegkundige Lucia de B. is vanaf vandaag tijdelijk op vrije voeten.

Lucia de B. tijdens de rechtszaak in 2006.

Lucia de B. in betere tijden, voor haar proces en gevangenschap.

Dat hebben minister Ernst Hirsch Ballin en staatsecretaris Nebahat Albayrak van Justitie besloten.

Ze is vanochtend al vrijgelaten uit de gevangenis in Nieuwersluis. Het is niet bekend waar ze nu verblijft. De straf van De B. wordt met ingang van vandaag tijdelijk onderbroken.

De advocaat-generaal bij de Hoge Raad pleit voor een herziening van de zaak-Lucia de B., die in 2006 levenslang kreeg voor zeven moorden op ziekenhuispatiënten en drie pogingen daar toe.

Hij vindt dat het door het gerechtshof geleverde bewijs van digoxinevergiftiging van patiënten geen stand kan houden. De procureur-generaal pleitte er voor haar in afwachting van het verdere verloop van de zaak vrij te laten.

Lucia de B. had al eerder om onderbreking van haar straf gevraagd omdat nog onderzoek wordt gedaan naar een eventuele herziening van haar zaak.

Bovendien werd ze enkele maanden voor haar definitieve veroordeling getroffen door een herseninfarct. In de gevangenis is ze daarvan slecht hersteld en ze zou buiten gevangenschap moeten kunnen revalideren, stellen haar advocaten.

Eind februari heeft de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming nog een verzoek om strafonderbreking voor Lucia de B. afgewezen.

(ANP)