Pleitaantekeningen van: Mr. A.A. Franken en mr A.P. Visser Herzieningszaak Lucia de Berk 17 maart 2010

GERECHTSHOF TE ARNHEM

Meervoudige strafkamer Parketnummer: 21-004292/08 17 maart 2010, 09.00 uur

 

Pleitaantekeningen van:Mr. A.A. Franken en mr A.P. Visser

In de strafzaak tegen:Lucia Isabella Quirina DE BERK

Persoonlijke omstandigheden/straftoemeting

 

September 2001, staat bij iedereen in het geheugen gegrift als de maand waarin de wereld verandert.Ook voor Lucia verandert haar wereld.Geruchten en roddels blijken de voedingsbodem voor verdenkingen. Het ziekenhuis geeft het onderzoek uit handen aan Justitie maar heeft ondertussen geen vertrouwen meer in Lucia en dat is voor de ontbinding van de arbeidsovereenkomst reeds voldoende.

Ondanks verzoeken aan het Openbaar Ministerie mij en Lucia meer duidelijkheid te geven omtrent de gang van zaken bij het strafrechtelijk onderzoek en bij een eventueel verhoor Lucia de mogelijkheid te vergunnen samen met haar raadsman naar het politiebureau te gaan, verneem ik weinig en uiteindelijk niets meer. Voor Lucia is het een periode vol onbegrip en onwetendheid over wat er gaat gebeuren.

Medio december 2001 is Lucia haar terminale opa aan het verzorgen. Een afgeluisterd telefoongesprek met haar vriend Peter omtrent het geven van medicatie is voor de Officier van Justitie, het startsein om, met een intimiderende overmacht aan politieagenten, op 16 december 2001 Lucia te arresteren.

Vlak daarna, tijdens de gevangenschap van Lucia en buiten haar aanwezigheid, overlijdt opa.Lucia wordt naar de politiecel gebracht en in onwetendheid gelaten omtrent de eventuele komst van haar raadsman en door middel van alle beperkingen afgesneden van de buitenwereld.

Dat hakt er meteen zwaar in. Geen radio, televisie, tijdschrift, telefoongesprek of zelfs maar een brief of een kerstkaartje.De beperkingen vallen zwaar. Slechts na mijn bemiddeling ontvangt Lucia na een paar dagen in het Huis van Bewaring in Breda een bijbeltje.

De Bijbel geeft haar een beetje steun in die donkere, donkere dagen met kerstmis op een cel in de gevangenis. Zonder haar dierbaren.De verdenkingen zijn zeer ernstig. Moord op kinderen.

Ook heeft Justitie nog onderzoek in gedachten naar mogelijk tientallen andere moorden op ouderen. Uiteindelijk is zo'n dertigtal dossiers aangeleverd waarvan er uiteindelijk 18 gevallen ten laste gelegd worden.Lucia moet zich onderwerpen aan talrijke vrijwel dagelijkse zeer intensieve verhoren.

Lucia beroept zich op het zwijgrecht. Dat maakt het voor haar extra moeilijk. Het verhoorteam probeert haar op allerlei mogelijke manieren aan het praten te krijgen. Ook wordt geprobeerd om de raadsman en Lucia uit elkaar te drijven.

Een markant moment is wel dat haar raadsman een korte periode afwezig is wegens verblijf in Kenia. Er worden zeer nare dingen gezegd, zoals dat haar raadsman met een verrekkijkertje naar een hyena zit te kijken, die een zebra verscheurt en dat Lucia die hyena is.

De Ombudsman deelt mee dat de daarover ingediende klacht, pas op het moment dat de strafzaak klaar is in behandeling genomen kan worden. Dit omdat eventuele mankementen bij opsporingsmethoden ook in het strafproces zelf betrokken kunnen worden en mogelijk bij een eventuele straftoemeting van belang kunnen zijn.

Ombudsman, we zijn nu na ruim 8 jaar bijna klaar.De verhoren, uur na uur, dag in dag uit, week in week uit, dezelfde repeterende vragen. Er worden allemaal kreten op een A 4-tje op de muur opgehangen: "ik ga praten" en "ik beroep me op mijn zwijgrecht".

De professionaliteit van het verhoorteam lijkt ver te zoeken. We besluiten een kort geding aan te spannen om de verhoren te laten stoppen.

In aantocht van het kort geding kiezen de 2 Officieren van Justitie er voor Lucia niet meer verder te verhoren. Lucia is uitgeput en murw gemaakt.Ondertussen wordt Lucia geconfronteerd met het starre gevangenisregime. 's-Avonds, 's-nachts en in de weekenden onverbiddelijk achter de dikke stalen deur. Op een cel van een paar vierkante meter met een minimale celinventaris.

Er mag niet veel ingevoerd worden. Bijna alles moet via de gevangeniswinkel gekocht worden en dat van amper € 12,-salaris per week. Het enige lichtpuntje in de week is een uurtje bezoek van haar vriend Peter en dochter Fabiënne, maar dan wel met voortdurend de priemende blikken van de bewakers in haar rug.

De gevangenschap valt zwaar.Binnen 3 maanden is er een pro forma zitting. Velen zijn met Lucia en mij stomverbaasd bij de ongewoon en ongekende felle uithalen van een zeer opgewonden Officier van Justitie.

Het lijkt wel alsof er een heks is opgespoord is die op een kar door het dorp getrokken moet worden, op weg naar de brandstapel. Er wordt een punt gemaakt van een door Peter tweedehands gekochte auto met een sticker waarop staat: hexen on tour.

De politie onderzoekt dit, serieus, omdat er mogelijk sprake is van rituele moorden. Zelfs de vader van Lucia, reageert verbaasd als de crown prosecutioner (=Officier van Justitie) hem plotseling in Canada bezoekt en vraagt of Lucia zich met occult religion bezig houdt, vanwege die sticker.

De sticker verwijst slechts naar een tournee van een muziekbandje. De Officier vindt het zeer vreemd en verdacht dat Lucia die sticker niet verwijderd heeft!Bij een huiszoeking zijn bij Lucia boeken gevonden. De tientallen boeken over vogels, vlinders en de natuur blijven onaangeroerd.

Alle aandacht gaat uit naar haar dagboeken en een manuscript van een boek, dat aanvankelijk, ten onrechte, als dagboek wordt geïnterpreteerd.

Lucia wil graag een misdaadboek schrijven. De Officier ziet de fictie aan voor werkelijkheid en Lucia lijkt hiermee regelrecht de hoofdpersoon van haar eigen thriller te worden.Ook worden een paar boeken aangetroffen over seriemoordenaars. Door Lucia geleend uit de gevangenisbibliotheek, maar vergeten terug te brengen na beëindiging van het dienstverband.

De Officier hecht veel waarde aan het bezit daarvan door Lucia.Tijdens de verhoren heeft de psycholoog Ligthart via een videoverbinding meegegluurd en, zonder Lucia ooit gesproken te hebben, de conclusie getrokken dat we hier met een klassieke psychopaat van doen hebben.

De Officier van Justitie stuurt aan op een opname in het Pieter Baan Centrum.Het verzoek om een opname in het Pieter Baan Centrum wordt door de Rechtbank vooralsnog (wederom) afgewezen. We krijgen enige hoop en houvast.Vervolgens wordt aangekoerst op een nieuwe inhoudelijke zitting.

Veel dossiers, maar het bewijs is nog steeds ver te zoeken.De heer Brantley van de FBI is uitgenodigd en speciaal uit de Verenigde Staten overgevlogen.

Hij kan niet meer toevoegen dan dat er algemene regels gelden met betrekking tot het profiel van een seriemoordenaar: man, 25 jaar, blank, gemiddelde intelligentie. Hij bevestigt dat een profielschets juist bedoeld is om een verdachte op te sporen, terwijl er in dit geval al een verdachte bekend is.

Bovendien past Lucia niet in het profiel!De statisticus vertelt dat een kans van 1 : 342.000.000 zeer bijzonder is. Ieder referentiekader ontbreekt echter.

Kort ervoor is in Engeland een soortgelijke kwestie door Justitie van tafel geveegd. Honderden vrouwen zijn op grond van statistische gegevens aanvankelijk veroordeeld tot zeer langdurige vrijheidsstraffen, waaronder advocaat en moeder Sally Clark, die verdacht wordt en aanvankelijk ook veroordeeld is voor moord op haar twee kinderen.

Omdat achteraf in al die zaken het statistisch bewijs niet voldoende wordt beoordeeld, wordt zij, en met haar velen, alsnog vrijgesproken na een herzieningsprocedure.Eén zaak, waarin enige aanwijzing voor een toegevoegde stof zou kunnen zijn, wordt door toxicoloog Uges als volstrekt onbetrouwbaar gekwalificeerd.

Het bloedmonstertje (een gaasje) waarin digoxine wordt aangetroffen is zeer dubieus en niet voldoende om als betrouwbare bron te kunnen gelden. Lucia en ik zijn overtuigd van een vrijspraak.

De Rechtbank gelast bij tussenvonnis toch een opname in het Pieter Baan Centrum. Weer vertraging en onzekerheid over wat er gerapporteerd gaat worden. Uiteindelijk is er ongewoon veel en indringend door de psychiater met Lucia gesproken. Lucia is een hoog intelligente vrouw. Er volgt géén TBS advies.

Lucia is hoog intelligent, het laatste stukje in de schakel van het profiel van een seriemoordenaar, gemiddelde intelligentie valt weg.

De Rechtbank hecht echter toch zeer veel waarde aan het statistisch bewijs en het is ook voornamelijk op grond daarvan, dat Lucia wordt veroordeeld voor 4 moorden tot een levenslange gevangenisstraf. Lucia en ik zijn ontgoocheld.We beseffen dat we in hoger beroep alle zeilen moeten bijzetten en een andere koers moeten varen.

Er zullen veel getuigen gehoord moeten worden, waaronder deskundigen op medisch gebied en statistici. Dit zal een hele lange tijd duren. Met de komst van Stijn Franken lijkt de verdediging klaar voor die enorme uitdaging: het gevecht tegen fictie en luchtkastelen.

Ik voel me Sancho Panza die Don Quichotte bijstaat om te strijden voor jonkvrouw Donna Lucia de B (Donna Dulcinea van Toboso), tegen monsters die windmolens, blijken te zijn.Die dagen, weken, maanden en uiteindelijk jaren, vallen Lucia zwaar.

Zeker na de veroordeling is het voor haar er niet makkelijker op geworden in het gevangenisregime. De meeste bewakers reageren op haar alsof ze daadwerkelijk met een vreselijke misdadiger, een seriemoordenaar van het ergste soort, van doen hebben. Het is voortdurend getouwtrek om een fatsoenlijk en menswaardig bestaan in het Huis van Bewaring in Breda en later in Nieuwersluis.

Lucia moet zich letterlijk en figuurlijk blootstellen aan Justitie ter gelegenheid van fouillering en visitatie na bezoek. Men vergeet haar op te roepen voor bezoek of ze wordt niet op tijd uitgesloten. Pesterijen, om Lucia te kleineren en er van te doordringen wie de baas is en hoe ze over haar denken.

Twee op een cel wordt ingevoerd. Aan de ene kant is het moeilijk om met een andere persoon op één cel te vertoeven. Aan de andere kant biedt dit nog enigszins sociaal contact, omdat de dagprogramma's zwaar worden ingekort. Lucia is amper 32 uur per week, uit de cel.

Bewegingsvrijheid, die zo gewoon en vanzelfsprekend lijkt, is afgepakt.Met een bewijsrechtelijke gruwel komt het Hof Den Haag, via kettingbewijs, uiteindelijk tot een veroordeling: zeven moorden en drie pogingen daartoe, worden bewezen verklaard.

Zelden heeft een Hof op een zo agressieve manier een uitspraak voorgedragen. Lucia kan de uitspraak al direct na het begin niet meer aanhoren. Ze roept nog: 'Ik heb het niet gedaan"en vertrekt naar het cellencomplex. Ik volg haar, wetend dat ze het moeilijk heeft.

Ze zit op een kale betonnen bank. Ik zie onbegrip en onmacht in haar betraande ogen. Stijn Franken blijft verbijsterd achter. De uitspraak duurt nog lang. Levenslang is niet genoeg. Het Hof legt ook nog TBS op om te voorkomen dat Lucia ooit nog buiten zal komen.

Deze uitspraak is een buitengewoon harde klap voor Lucia en haar directe omgeving. Binnen het gevangenisregiem krijgt ze door de TBS stempel totaal geen bewegingsvrijheid meer. Er wordt cassatie ingesteld.

Een paar dagen na de cassatieprocedure, waarin de Hoge Raad slechts casseert op grond van de onwettige strafcombinatie, levenslange gevangenisstraf èn TBS, wordt Lucia getroffen door een herseninfarct. Haar gezicht, haar rechterbeen en haar rechterarm raken verlamd.

Dit resulteert in een opname in het Penitentiair Ziekenhuis in Scheveningen, waar zij vroeger ooit zelf heeft gewerkt en waar ze Peter heeft ontmoet. Het is buitengewoon zwaar. Ze kan bijna niet praten. Kan zij ooit nog volledig herstellen? Hoe zal zij zich herstellen? Wat kan er nog meer gebeuren?

Wat voor invloed heeft dit op haar persoon? Het verblijf tekent haar. Lucia verdrinkt in ellende.Het Hof Amsterdam is met handen en voeten gebonden aan de bewezenverklaring en kan niet anders dan de uitspraak omzetten in levenslang.In het Huis van Bewaring Breda en later Nieuwersluis, voert Lucia een voortdurende strijd voor een menswaardig bestaan. Lucia gedraagt zich ronduit moedig, kranig maar bovenal vastberaden en zoekt ook hulp en steun bij de mensen die haar dat kunnen geven.

Gaandeweg zijn er meer mensen die het voor haar opnemen, en zelfs een nachtelijke stille tocht met kaarsjes houden voor Lucia, buiten de muren van Nieuwersluis. Het is voor haar voortdurend dat stukje steun geweest die zij nodig heeft om zich er door heen te kunnen slepen.Zelden wordt er over Lucia een strafrapport opgesteld. Twee gevallen zijn mij bekend. Eén keer omdat zij via de Gedeco wat meer rechten voor de medegedetineerden en zichzelf wil verwerven. Het betreft hier een hete zomer waarbij gekissebist wordt of bovenkleding wel of niet over bandjes moet beschikken. Lucia wordt opruiend gedrag verweten.

De tweede keer als haar vogeltje ontsnapt uit het kooitje. Drie dagen straf!Het is triest dat een zilveren kettinkje dat Fabiënne persoonlijk invoert voor Moederdag, nooit bij Lucia aan komt. Alles wat zoek raakt is voor eigen risico van de gedetineerde, dus voor rekening van Lucia.

Een borduurwerkje mag zij ook niet op cel hebben, omdat anders de brandweer niet snel genoeg door haar cel zou kunnen rennen bij een calamiteit. Het gaat hier om een borduurrekje van ongeveer 30x30x30 cm. Later wordt om dezelfde reden, aanvankelijk, ook een klein schildersezeltje geweigerd. Beide hobby's zijn ook bedoeld haar vaardigheden met haar linkerhand te ontwikkelen, omdat zij met haar rechterhand niets meer kan! Het is droevig dat er zoveel strijd geleverd moet worden om letterlijk elke vierkante centimeter. De Commissie van Toezicht is na een celinspectie gauw klaar met haar oordeel.

De Directeur wordt bevolen de attributen toe te staan!

Maar ook binnen die krappe celruimte van 2 bij 3 meter, krijgt Lucia niet de voorzieningen waar zij recht op heeft. De handmaster, een elektrisch apparaat om haar arm met stroomprikkels, na de herseninfarct, te stimuleren, wordt ook eindeloos geweigerd: het zou wel eens in strijd kunnen zijn met de brand- en veiligheidsvoorschriften.

Na veel druk mag uiteindelijk het apparaat op haar cel komen. Ook dient de Commissie van Toezicht er (wederom) aan te pas komen omdat zij niet en later structureel onvoldoende fysiotherapie krijgt. Het perspectief hier, met dit getreiter, de rest van haar leven te moeten doorbrengen maakt de gevangenschap voor haar een regelrechte hel.

Na eindeloos wachten komt het positieve advies van de CEAS, dat uiteindelijk weer de basis vormt voor de herziening door Hoge Raad.Op 2 april 2008, na 6 jaar en 3 1/2 maand gevangenschap, mag Lucia als een gebroken vrouw het Huis van Bewaring in Nieuwersluis verlaten.

Haar invrijheidsstelling is echter niet het eind van het verhaal. Om zich in het levensonderhoud te kunnen voorzien, vraagt Lucia een WIA-uitkering aan op grond van haar invaliditeit. Dit wordt geweigerd.

De Bestuursrechter bepaalt dat die uitkering geweigerd mag worden, omdat zij ten tijde van de herseninfarct, in de gevangenis, niet verzekerd is! Een omstandigheid welke Lucia niet te wijten is, maar met welk ongenoegen zij nu wel opgescheept zit. Met zijn tweeën leven ze nu al 2 jaar van het inkomen van Peter, een minimaal bestaan.

Lucia probeert de draad in het leven weer op te pakken. Met haar gezicht is het redelijk goed gekomen. Met haar arm niet. Die kan ze nooit meer gebruiken.

Het heeft allemaal lang geduurd. Veel te lang.Ik herinner mij nog een telefoontap tussen Lucia en haar vader, van vóór de arrestatie van Lucia, waarin haar vader Lucia nog waarschuwt: 'Pas op, meid. Wij hebben hier in Canada ook zo'n zaak gehad.

Die heeft tien jaar geduurd'. Later wordt het mij duidelijk dat dit de zaak van Susan Nelles is geweest, een vrouw die in een ziekenhuis in Toronto werkt en ook, naar later blijkt ten onrechte, verdacht wordt van moord, met digoxine.

De bespiegelingen van vader zijn zeer vooruitziend geweest.Lucia moet ook constateren dat andere betrokkenen in dit dossier, de nabestaanden, werkelijk zijn gaan geloven dat Lucia de moordenaar van hun dierbaren is. Het zal ook voor die mensen heel moeilijk zijn hun zienswijze ten opzichte van Lucia te veranderen. Ook daarmee zal Lucia moeten leven.Lucia is zwaar getroffen door haar handicap.

Ze kan zelfs geen boterham snijden. Door haar invaliditeit kan zij niet meer in het arbeidsproces terugkeren. Haar grote wens, die na een moeilijke periode in vervulling is gegaan, werken als kinderverpleegkundige, is op een absolute misère uitgedraaid.De bijzaken waarvoor onherroepelijk een bewezenverklaring is gegeven, kunnen na zo'n lange tijd en na al deze omstandigheden redelijkerwijs niet meer bijdragen tot enige vorm van strafoplegging.

Daarbij dient aangetekend te worden dat, nu achteraf gebleken is dat de oorspronkelijke verdenkingen ter zake de levensdelicten op niets gebaseerd zijn, die andere feiten op zichzelf beschouwd nooit aan het licht gekomen zouden zijn.Na 6 jaar en 4 maanden gevangenschap, waarbij family-life en bewegingsvrijheid fundamenteel geweld zijn aangedaan, kan op geen enkele wijze één van de straffen genoemd in artikel 9 van het wetboek van strafrecht, geldboete, werkstraf, detentie of ontzetting uit bepaalde rechten, ook maar enige rechtvaardiging bieden bij de afdoening.

Daarbij heeft als strafdoel te. dienen: vergelding, generale, speciale preventieve of resocialisatie.

Er is al meer dan genoeg wraak genomen op de vrouw die jarenlang op een kar door het dorp getrokken is, beschimpt is in de pers en een zwaar leven met een handicap heeft geleid in gevangenschap, zonder enig perspectief ooit nog in vrijheid te worden gesteld.

Lucia wil nog maar één ding een einde aan deze nachtmerrie en rehabilitatie.

Het is vandaag niet het forum en het moment om uitgebreid over rehabilitatie te spreken, maar het is wel iets waar zij uiteindelijk recht op heeft. Een schuldig verklaring zonder strafoplegging is daartoe een eerste aanzet. Artikel 9a van het wetboek van strafrecht geeft die mogelijkheid op grond van de geringe ernst van het feit, de persoonlijkheid van de dader of de omstandigheden waaronder het feit is begaan dan wel die zich nadien hebben voorgedaan.

Uw Hof staat bekend als Hof van Barmhartigheid. Dit vloeit voort uit de militaire zaken die hier dienen. Militairen die opgesloten werden in ... Nieuwersluis en daar zware tijden hebben gehad.

Nieuwersluis. Lucia kent die locatie inmiddels beter dan welke militair dan ook.Lucia vraagt u geen barmhartigheid, maar dat u recht spreekt wat bijna 9 jaren krom is geweest en haar leven geruïneerd heeft.

Beslag

Met betrekking tot de dagboeken verzoek ik (te gelasten) die aan Lucia terug te geven, nu die geen strafvorderlijk doel meer kunnen dienen.