Persberichten bij OM eist vrijspraak Lucia de Berk

Donderdag 18 maart 2010 NRC

Zelfkritiek geboden

Strikt genomen is het nog te vroeg om lessen te trekken uit de zaak-Lucia de B. De uitspraak van het gerechtshof in Arnhem wordt half april verwacht. De rechters zijn vrij hun eigen oordeel te bepalen en moeten dat blijven. Maar het zou na de eis tot vrijspraak een sensatie zijn als het hof de drie pogingen en zeven moorden wel aan haar toeschrijft.

In een indrukwekkend betoog liet advocaat-generaal Rijkers gisteren zien hoe deze vermoedelijke dwaling tot stand is gekomen. Waarom nu niet meer aannemelijk is dat de verdachte sterfgevallen door menselijk handelen waren veroorzaakt. Maar ook waarom alle instanties dat eerder wel konden aannemen. En waarom dat toen logisch kon zijn. Tegelijk analyseerde het OM welke gedachtensprongen en redeneerfouten er achteraf blijken te zijn gemaakt. Justitie biedt zo dus een handvat om die in de toekomst te voorkomen.

De strafzaak kantelde door nieuw technisch inzicht in twee gevallen, aangedragen door buitenstaanders, waardoor alle zaken in een ander licht kwamen te staan. Zo bleek het eerdere arrest van het hof Den Haag een breekbare constructie. Dat er volgens het OM een „diepe overtuiging” uitsprak dat de verdachte schuldig was, moet voor die rechters in Den Haag straks reden zijn bij zichzelf te rade te gaan. Waarom wisten zij het zó zeker? Een fout kan altijd, maar een misslag met een ‘diepe overtuiging’ is ernstiger. Waarom verklaarden zij destijds aanwijzingen van vergiftiging in twee sterfgevallen van toepassing op de overige zeven? De consequente aanwezigheid van de verdachte, haar persoon en de „compulsie” waarover zij in haar dagboek schreef, pasten vanzelf in het plaatje. Achteraf vindt het OM dit schakelbewijs „bijzonder”, „gecompliceerd” en „problematisch”. In feite werden tien levensdelicten bewezen verklaard op basis van bewijs in twee zaken.

Lucia de B. werd zo veroordeeld op een patroon van incidenten. Alles hing met alles samen, aldus Rijkers gisteren. Nu lijkt het kaartenhuis niet meer houdbaar.

Rechters moeten nooit meer kiezen voor schakelbewijs in een bewijstechnisch ingewikkelde zaak. Dat lijkt de simpele les achteraf. Blijf juist nuchter, dicht bij feiten, bij bewezen menselijk handelen en bij harde causale relaties.

Ook de opsporing lijkt gecompromitteerd. Er zou sprake geweest zijn van het plaatsen van feiten in een verband dat alleen achteraf logisch is. Zijn er delicten gezocht bij een verdachte? Ook dat is nadere reflectie waard; bij het OM.

Juridisch correct volgde er gisteren een vordering tot vrijspraak: de vaststelling dat de schuld van Lucia de B. niet meer wettig en overtuigend bewezen kon worden. Maar niet de conclusie dat zij onschuldig is. Want daarover gaat de strafrechter niet.

De waarheid blijft soms „buiten ons bereik”, zei Rijkers. Dat de vele betrokkenen bij de zaak dat niet willen horen, is begrijpelijk, maar niet realistisch. Rechters gaan niet over onschuld. In die zin kan Lucia de B. in de rechtszaal niet worden gerehabiliteerd. Maar alleen daarbuiten.

OM eist na zes jaar cel vrijspraak voor Lucia de B.

De B. zat zes jaar vast

NRC 17 maart 2010

. Advocaat-generaal J.W. Rijkers heeft vanmorgen voor het hof van Arnhem vrijspraak geëist voor de Haagse verpleegkundige Lucia de B. Als het hof vonnist conform de eis, zal de zaak-Lucia de B. de geschiedenis in gaan als een van de grootste gerechtelijke dwalingen ooit.

Lucia de B. (46) kreeg in 2004 levenslang voor zeven moorden en drie pogingen tot moord. Ze bracht ruim zes jaar door in de cel. In 2008 besloot de Hoge Raad dat haar zaak moest worden herzien.

Advocaat-generaal Rijkers betoogt dat een natuurlijke dood van de patiënten die De B. volgens eerdere vonnissen zou hebben vermoord „niet meer kan worden uitgesloten". Dit blijkt volgens hem uit nieuwe deskundigenrapporten van onder meer hoogleraar klinische toxicologie Jan Meulenbelt, die ter zitting ook als getuige-deskundige werd gehoord.

Advocaat-generaal Rijkers lijkt enig begrip te vragen voor de rechters die De B. eerder tot levenslang veroordeelden. Hij schetst het dilemma van de rechtspraak, die altijd tot een uitspraak moet komen, ook als rechters hun kennis moeten baseren op „waarnemingen en constateringen die zich niet met een wiskundige zekerheid kunnen presenteren".

Vervolgens ontzenuwt Rijkers in zijn requisitoir echter systematisch de bewijsredenering van het Haagse gerechtshof, dat in 2004 de zaak in hoger beroep behandelde.

Tijdlijn zaak Lucia de B.

In 2006 kreeg Lucia de B. levenslang. Vier jaar later vraagt het OM vrijspraak..Het hof gebruikte het ‘bewijs voor twee veronderstelde moorden als ‘schakelbewijs’: Als De B. deze patiënten had gedood, zou ze ook wel verantwoordelijk zijn voor de rest. Rijkers noemt dit een „bijzondere bewijsconstructie".

Een grote rol speelde volgens Rijkers ook een aantekening in het dagboek van De B. op de dag dat een oudere patiënt was overleden. De B. noteerde dat ze die dag „weer had toegegeven" aan haar „compulsie". Volgens het OM en rechtbank ging het daarbij om de drang tot doden. Het Haagse hof zag hierin haar motief. Zelf hield De B. vol dat het ging om het leggen van tarotkaarten.

Rijkers ging aan de hand van nieuwe deskundigenrapportages uitvoerig in op de twee gevallen van "moord’ die de grondslag van de veroordeling vormden. Inmiddels staat volgens hem vast dat andere oorzaken dan menselijk handelen bij deze sterfgevallen niet kunnen worden uitgesloten. Het Haagse hof sloot die wel uit.

OM eist vrijspraak Lucia de B.

Menno van Dongen in Volkskrant 17-03-2010

Het Openbaar Ministerie wil dat de Haagse verpleegkundige Lucia de B. wordt vrijgesproken van moord. Dat heeft aanklager Jan Willem Rijkers woensdag bekendgemaakt.

De B. reageerde opgelucht op de eis. 'Ik had niet verwacht dat ze vrijspraak zouden eisen. Daar durfde ik niet op te hopen'. Eerder, tijdens de zitting, oogde ze gespannen. 'Het is verschrikkelijk dat ik hier moet komen in een rechtszaal', zei ze bij aanvang van de zaak. 'Ik heb niets dan narigheid gehad van rechters.'

Seriemoordenaar

Formeel is De B. nu nog de grootste Nederlandse seriemoordenaar aller tijden. Ze is in 2004 in hoger beroep veroordeeld tot levenslang voor de moord op zeven ziekenhuispatiënten en drie pogingen daartoe, tussen 1997 en 2001. Haar strafzaak is in 2008 heropend door de Hoge Raad, op grond van nieuwe feiten die twijfel zaaien over het bewijs.

Het OM baseerde zich vandaag op nader onderzoek naar (bijna-) sterfgevallen van deskundigen die meerdere ogenschijnlijk verdachte medische dossiers opnieuw hebben bekeken. Volgens de experts zijn de incidenten medisch goed verklaarbaar en zijn er geen aanwijzingen dat De B. strafbare feiten heeft gepleegd.

‘We zijn uiteindelijk van essentiële kennis verstoken gebleven’, zei aanklager Rijkers. ‘We kunnen niet met zekerheid aangeven wat de oorzaken zijn geweest van de soms fataal afgelopen incidenten die zich zowel jonge als oude, in alle gevallen kwetsbare patiënten hebben voltrokken. Waar niet langer voldoende zekerheid bestaat dat menselijk handelen de oorzaak is geweest, kan van een veroordeling van een verdachte geen sprake meer zijn.’

Hij stelt dat er achteraf sprake is geweest van 'vooringenomenheid' tegen De B. De sterfgevallen in het ziekenhuis zijn pas achteraf als 'verdacht' bestempeld en er is gezocht naar bewijs tegen haar.

Bibliotheekboek

De Haagse verpleegkundige is in 2004 niet alleen veroordeeld voor meervoudige moord maar ook voor vervalsing van een schooldiploma en diefstal van medicijnen en bibliotheekboeken. Op die punten is ze volgens het OM wel schuldig maar er wordt geen straf geëist vanwege de ‘zeer ingrijpende gevolgen’ die deze strafzaak heeft gehad voor De B.

De B. heeft altijd volgehouden dat ze onschuldig is. In april 2008 is ze vrijgelaten, in afwachting van haar nieuwe proces. Ze heeft ruim zes jaar in de gevangenis gezeten, waar ze in 2006 een hersenbloeding heeft gehad. Daardoor is ze deels verlamd geraakt.

De uitspraak van het hof Arnhem wordt 14 april verwacht. Als de verpleegkundige wordt vrijgesproken zal ze hoogstwaarschijnlijk een flinke schadeclaim indienen.

Het nieuwe proces is er met name gekomen dankzij de inzet van verpleeghuisarts Metta de Noo en wetenschapsfilosoof Ton Derksen. Ze proberen sinds eind 2005 aan te tonen dat De B. ten onrechte is veroordeeld. Derksen schreef er een invloedrijk boek over.

Grandioze fout

De sympathisanten zijn blij met de geëiste vrijspraak maar ook boos, omdat het OM zich niet heeft verontschuldigd. ‘Rijkers had moeten zeggen dat het OM een grandioze fout heeft gemaakt en dat excuses op zijn plaats zijn’, stelt Derksen. ‘Dat is helaas niet gebeurd. Daar ben ik geëmotioneerd over.’

Volgens een woordvoerder van het OM is het te vroeg voor excuses. ‘We moeten wachten op het oordeel van het gerechtshof. We weten nog steeds niet precies wat er in het ziekenhuis is gebeurd. Heel veel mensen hebben zich met deze zaak gebeurd: het OM, maar ook deskundigen en rechters. Waar het achteraf is misgegaan, is moeilijk aan te geven.’

Stijn Franken, advocaat van De B., noemde de zaak 'een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Nederlandse strafrechtspraak'. De veroordeling is volgens hem gebaseerd op beeldvorming, fouten en geruchten. 'Voor Lucia heeft dat dramatische consequenties gehad. Dat kunnen velen zich aanrekenen. Een vorm van zelfonderzoek zou iedereen sieren die professioneel betrokken is geweest bij deze zaak.'

OM eist vrijspraak Lucia de B.

Telegraaf

ARNHEM - Advocaat-generaal J.W. Rijkers heeft woensdag voor het gerechtshof in Arnhem vrijspraak geëist tegen voormalig verpleegkundige Lucia de B. waar het gaat om de moord op zeven ziekenhuispatiënten en drie moordpogingen. Daartoe was ze tot levenslang veroordeeld. Het hof in Arnhem herziet de zaak op last van de Hoge Raad.

Volgens Rijkers is niet vast te stellen hoe de betrokken patiënten zijn overleden en al helemaal niet of aan hun dood enig menselijk handelen ten grondslag heeft gelegen. Het beeld van Lucia de B. als seriemoordenares moet worden bijgesteld, stelde de aanklager in het herzieningsproces.

Lucia de B. reageerde zichtbaar opgelucht en wendde zich nadat de eis was uitgesproken met een glimlach tot familie en bekenden in het publiek. Eerder op de dag oogde ze onzeker en zenuwachtig. Voor een aantal minder ernstige feiten, zoals diefstal en valsheid in geschrift, vroeg de advocaat-generaal schuldigverklaring zonder oplegging van straf.

Nader onderzoek

De aanklager is tot zijn conclusie gekomen door rapporten van deskundigen die na de veroordeling van Lucia de B. (48) tot levenslang zijn gemaakt. Degenen die in opdracht van het Openbaar Ministerie (OM) en het hof in Arnhem nader onderzoek hebben gedaan, stellen dat de 'slachtoffers' kunnen zijn overleden omdat ze nu eenmaal ernstig ziek waren.

Rijkers wees er nog op dat het intense debat over en de bemoeienis met de zaak van buitenaf hebben bijgedragen aan de waarheidsvinding. Hierdoor werden reacties opgeroepen die uiteindelijk hebben geleid tot nieuwe informatie waardoor een nieuwe rechtszaak mogelijk is gemaakt.

Schakelbewijs

De vraag om vrijspraak geldt voor alle levensdelicten. Dat komt doordat het hof Den Haag destijds schakelbewijs heeft gebruikt. Daarbij zijn twee zaken waarin meer bewijs was, gekoppeld aan gevallen waarin het hof over minder aanwijzingen voor betrokkenheid van De B. dacht te beschikken.

Professor J. Meulenbelt van het Nationale Vergiftigingeninformatiecentrum was een van de deskundigen. Vooral van de geschiedenis van baby A. schetste hij een treurig beeld. Het kind van ongeveer een half jaar oud was volgens Meulenbelt uitgeput doordat ze langere tijd te veel moeite heeft moeten doen om genoeg zuurstof binnen te krijgen. Dit gegeven, in combinatie met de afwijkingen aan haar hart, longen en hersenen, kan haar overlijden verklaren, aldus de toxicoloog

OM eist vrijspraak Lucia de B.

Algemeen Dagblad

ARNHEM - Advocaat-generaal J.W. Rijkers heeft woensdag voor het gerechtshof in Arnhem vrijspraak geëist tegen voormalig verpleegkundige Lucia de B. waar het gaat om de moord op zeven ziekenhuispatiënten en drie moordpogingen.

Daartoe was ze tot levenslang veroordeeld. Het hof in Arnhem herziet de zaak op last van de Hoge Raad.

Volgens Rijkers is niet vast te stellen hoe de betrokken patiënten zijn overleden en al helemaal niet of aan hun dood enig menselijk handelen ten grondslag heeft gelegen. Het beeld van Lucia de B. als seriemoordenares moet worden bijgesteld, stelde de aanklager in het herzieningsproces.

Lucia de B. reageerde zichtbaar opgelucht en wendde zich nadat de eis was uitgesproken met een glimlach tot familie en bekenden in het publiek. Eerder op de dag oogde ze onzeker en zenuwachtig. Voor een aantal minder ernstige feiten, zoals diefstal en valsheid in geschrift, vroeg de advocaat-generaal schuldigverklaring zonder oplegging van straf.

De aanklager is tot zijn conclusie gekomen door rapporten van deskundigen die na de veroordeling van Lucia de B. (48) tot levenslang zijn gemaakt. Degenen die in opdracht van het Openbaar Ministerie (OM) en het hof in Arnhem nader onderzoek hebben gedaan, stellen dat de 'slachtoffers' kunnen zijn overleden omdat ze nu eenmaal ernstig ziek waren.

Rijkers wees er nog op dat het intense debat over en de bemoeienis met de zaak van buitenaf hebben bijgedragen aan de waarheidsvinding. Hierdoor werden reacties opgeroepen die uiteindelijk hebben geleid tot nieuwe informatie waardoor een nieuwe rechtszaak mogelijk is gemaakt.

De vraag om vrijspraak geldt voor alle levensdelicten. Dat komt doordat het hof Den Haag destijds schakelbewijs heeft gebruikt. Daarbij zijn twee zaken waarin meer bewijs was, gekoppeld aan gevallen waarin het hof over minder aanwijzingen voor betrokkenheid van De B. dacht te beschikken.

Professor J. Meulenbelt van het Nationale Vergiftigingeninformatiecentrum was een van de deskundigen. Vooral van de geschiedenis van baby A. schetste hij een treurig beeld. Het kind van ongeveer een half jaar oud was volgens Meulenbelt uitgeput doordat ze langere tijd te veel moeite heeft moeten doen om genoeg zuurstof binnen te krijgen. Dit gegeven, in combinatie met de afwijkingen aan haar hart, longen en hersenen, kan haar overlijden verklaren, aldus de toxicoloog. (ANP)

Advocaat: Lucia verdient excuses

Algemeen Dagblad

ARNHEM - Nu het Openbaar Ministerie (OM) om vrijspraak heeft gevraagd voor de zeven moorden en drie moordpogingen waarvoor Lucia de B. eerder levenslang heeft gekregen, vindt haar advocaat Stijn Franken het tijd voor verontschuldigingen.

In zijn pleidooi richtte hij zich woensdag bij het gerechtshof in Arnhem specifiek tot de rechters van het hof in Den Haag die Lucia de B. in 2004 tot de maximale gevangenisstraf veroordeelden.

Franken vindt niet alleen dat de veroordeling feitelijk onjuist was, maar ook de toon die de rechters tegen haar aansloegen, zit hem dwars. ,,Nu alle pijlers onder het oordeel van het Haagse gerechtshof zijn weggevallen, zou het de betrokken raadsheren sieren indien zij in ieder geval tegenover Lucia hun verontschuldigingen zouden aanbieden voor deze - in onze ogen - onprofessionele en onheuse aantijgingen.''

Maar niet alleen de rechters zijn verantwoordelijk voor de onterechte veroordeling, aldus Franken. Lucia is slachtoffer van het systeem geworden. Het vertrouwen in de Nederlandse strafvordering is danig op de proef gesteld, zei hij. Maar: ,,de strafrechtspleging is mensenwerk. Het zal onvermijdelijk blijven dat soms iemand die onschuldig is, toch wordt veroordeeld''. Als dat gebeurt en de fout wordt ontdekt, dan past het ,,dat ruiterlijk toe te geven en ruimhartig compensatie te bieden'', aldus de advocaat.

Franken noemde de veroordeling van Lucia al eerder een ,,zwarte bladzijde in de geschiedenis van de strafrechtspraak'', vooral omdat die volgens hem is gebaseerd op beeldvorming. De rechters hebben gewerkt vanuit de ,,vooropgezette, onwrikbare overtuiging dat Lucia schuldig was''. ,,Zorgelijk is dat vele professionals zich niet los hebben kunnen maken van de hardnekkige gedachte dat het niet anders kan dan dat Lucia de hand heeft gehad in een groot aantal incidenten.''

Lucia zelf bedankte bij de afsluiting van de zitting de mensen die in haar onschuld zijn blijven geloven ,,en die met mij geknokt hebben''. ,,Ik dank nu mijn leven aan al die mensen die me hebben gesteund.'' Ook sprak ze haar steun uit aan iedereen die een dierbare heeft verloren in deze zaak. ,,Ik hoop dat zij hun mening willen heroverwegen. Ik heb echt niets misdaan.'' (ANP)

Franken vindt niet alleen dat de veroordeling feitelijk onjuist was, maar ook de toon die de rechters tegen haar aansloegen zit hem dwars. ''Nu alle pijlers onder het oordeel van het Haagse gerechtshof zijn weggevallen, zou het de betrokken raadsheren sieren indien zij in ieder geval tegenover Lucia hun verontschuldigingen zouden aanbieden.''

Compensatie

Maar niet alleen de rechters zijn verantwoordelijk voor de onterechte veroordeling, aldus Franken. Lucia is slachtoffer van het systeem geworden. Het vertrouwen in de Nederlandse strafvordering is danig op de proef gesteld, zei hij. Maar: ''de strafrechtspleging is mensenwerk. Het zal onvermijdelijk blijven dat soms iemand die onschuldig is, toch wordt veroordeeld''. Als dat gebeurt en de fout wordt ontdekt, dan past het ''dat ruiterlijk toe te geven en ruimhartig compensatie te bieden.''

Lucia zelf bedankte bij de afsluiting van de zitting de mensen die in haar onschuld zijn blijven geloven ''en die met mij geknokt hebben. Ik dank nu mijn leven aan al die mensen die me hebben gesteund.'' Ook sprak ze haar steun uit aan iedereen die een dierbare heeft verloren in deze zaak. ''Ik hoop dat zij hun mening willen heroverwegen. Ik heb echt niets misdaan.''