Recensie 'De tolk van Java' Alfred Birney

Huiveringwekkend, autobiografische mokerslag, beschrijvingen die ten volle bij dit boek passen. De clichés over Nederlands-Indië worden verpulferd en hoe. Pas op 65 jarige leeftijd heeft Alfred Birney het boek geschreven dat hij al zijn leven lang moest schrijven. De tolk van Java is inmiddels al onderscheiden met de Libris Literatuur Prijs 2017 en de Henriëtte Roland Holst-prijs 2017. Uit een vraaggesprek met Alfred Birney in de Volkskrant van 5 mei 2017 blijkt dat hij eigenlijk wel zijn leven lang aan dit boek heeft gewerkt. De tolk van Java is een autobiografische roman over een door oorlog getekende vader die zijn trauma's botviert op zijn vrouw en zijn vijf kinderen, waarvan Birney de oudste is. Het is het dagboek van de vader dat een centrale rol speelt in deze roman. Zijn vader Adolf Birney was de niet-erkende zoon van een Indo-Europese vader, afkomstig uit een rijke plantersfamilie, en een Chinees-Indonesische moeder en vocht in de onafhankelijkheidsoorlog aan de kant van de Nederlanders. In het Soerabaya van die tijd stelde je als onecht kind niets voor. Was dat wellicht toch een reden waarom hij zich bij de Nederlanders aansloot. Toen De tolk van Java verscheen was ik begonnen met het boek 'De Brandende kampongs van Generaal Spoor' van Rémy Limpach, en besloot om dat even ter zijde te leggen en eerst De tolk van Java te lezen.

Een ooggetuigenverslag van de strijd om de onafhankelijkheid van Nederlands-Indië ontvouwt zich aan de hand van het dagboek van zijn vader. Zeer indringend wordt de onafhankelijkheidsstrijd beschreven en de wetteloosheid na de Japanse nederlaag, de komst van de Britten en uiteindelijk de pogingen van Nederland om orde op zaken te stellen en via de zogenaamde politionele acties de kolonie weer onder Nederlands bestuur te brengen. Hoewel de vader van Alfred tolk was, vocht hij toch mee en verhoorde en martelde gevangenen. Nietsontziend beschrijft Alfred Birney de feiten, puttend uit de memoires van zijn vader, waardoor hij zichzelf confronteert, en de lezer, met het feit dat zijn vader meer dan honderd mensen heeft gedood. Van een 'schone oorlog' blijft niet veel meer over. Nadat Adolf Birney besluit naar Nederland te gaan komt hij er achter dat hij er niet bijhoort. Uiteindelijk worden daarvan zijn kinderen het slachtoffer omdat hij zijn opgelopen trauma's op hen botviert door fysiek geweld. Deze komen dan ook in een internaat terecht en blijven er voor het leven door getekend. 

Titel: De tolk van Java.

Auteur: Alfred Birney.

Uitgeverij: De Geus ISBN 9789044538502 € 19,99