Samenvatting Thema Feniks Hfst 3 Havo Made in China
Hfst 3 HAVO Made in China
Revoluties en nationalisme
De revolutie en de Chinese republiek (1900-1949)
Deelvraag 3: Wat belemmerde de modernisering van China in de eerste helft van de twintigste eeuw?
Inleiding
China's wereldbeeld was door de confrontatie met Japan en de westerse imperialistische mogendheden in duigen gevallen. Als reactie daarop ontstond een nationalistische beweging onder leiding van Sun Yat-sen. Hij wilde de Mantsjoe-overheersing beëindigen en van China een moderne zelfstandige staat maken.
In dit hoofdstuk kijken we naar de achtergronden van deze beweging en zien we hoe China door binnenlandse oorlogen en Japanse agressie moest wachten tot na de Tweede Wereldoorlog voor het als zelfstandige staat aan een nieuwe toekomst kon gaan bouwen.
Het belang van dit onderwerp
Bezetting en overheersing leiden vaak tot een felle reactie. Nationalisme krijgt dan alle mogelijkheden om gestalte te krijgen in een revolutie om de indringers te verdrijven. China' s huidige houding ten opzichte van Japan en het Westen gaat voor een belangrijk deel terug op de strijd die het land heeft moeten voeren om zich te ontdoen van het imperialisme.
3.1 Revolutie
Na de Boxeropstand, aan het begin van de twintigste eeuw, kon de Mantsjoe-regering niet langer vasthouden aan haar conservatieve beleid.
- Zij moderniseerde het leger naar Japans voorbeeld;
- Hervormde het regeringsapparaat;
- Stelde een Ministerie van handel en Industrie in;
- Schafte het examenstelsel af waardoor er een einde kwam aan het Confucianisme als grondslaag van de Chinese staat
Voor sommigen gingen de hervormingen niet snel genoeg. Een van hen was Sun Yat-sen die in het Westen was opgeleid en zijn wens was van China een zelfstandige, moderne natie te maken.
Zijn politieke denkbeelden gingen uit van Drie Volksbeginselen:
- Het beginsel van nationalisme: Chinezen moesten hun eigen land regeren;
- Het beginsel van macht van het volk: een democratisch systeem;
- Het beginsel van welzijn van het volk: het opbouwen van een moderne industrie om het welvaartsniveau te verbeteren.
Het was geen wonder dat Sun veel aanhang vond onder Chinese studenten die in Japan waren gaan studeren. In Japan zagen ze een goed voorbeeld van modernisering. Zij sloten zich aan bij Suns Revolutionaire Liga en wachten op een teken van Sun om de revolutie te ontketenen.
In 1911 was het zover toen in de provincie Sichan een staking uitbrak gevolgd door een militaire opstand. De keizerlijke regering slaagde er niet meer in de orde te herstellen. Sun keerde vanuit de VS naar China terug en riep de Chinese Republiek uit.
3.2 Nationalisme en de beweging van de Vierde mei
Keizer Puyi trad op 13 februari af en gaf aan generaal Yuan Shikai opdracht een republiek te stichten. Om de nationale eenheid niet in gevaar te brengen, droeg Sun Yat-sun zijn macht over aan Yuan. de voorwaarde was vrije democratische verkiezingen.
Maar toen Suns Nationale Volkspartij (de Kwo-min-tang of KMT) in 1913 een grote verkiezingsoverwinning behaalde weigerde Yuan de nationalisten in zijn regering op te nemen, liet tegenstanders vermoorden en regeerde als een dictator. Sun vluchtte naar het buitenland.
Imperialistisch Japan maakte gebruik van de Eerste Wereldoorlog om de eigen invloed in China te vergroten. Onder het mom de Chinezen te helpen, bezette Japan Kiaochow, het Duitse invloedsgebied in de provincie Shandong, en legde China 21 eisen voor. Tot grote woede van zijn landgenoten zette president Yuan zijn handtekening onder het Japanse eisenpakket. Toen bleek dat Yuan zich ook nog tot keizer wilde uitroepen nam de woede nog toe. De dood van Yuan in 1916 verhinderde dat zijn plan werkelijkheid werd.
Na zijn dood was er geen enkel centraal gezag meer. China werd overheerst door verschillende warlords (generaals met regionale macht), die voortdurend met elkaar in oorlog waren. Sun Yat-sun keerde terug naar China en vormde een regering in het zuidelijke Kanton. Het warlord-regime van Beijing besloot in 1917 aan geallieerde zijde deel te nemen aan de Eerste Wereldoorlog. Zo hoopten ze dat China internationale erkenning zou krijgen. Maar op de vredesconferentie van Versailles werden de Japanse aanspraken op de provincie Shandong erkend. De Chinezen waren woedend en de regering weigerde het verdrag te ondertekenen. De houding in Versailles van de imperialistische mogendheden versterkte de nationalistische beweging. Bij de betogingen en protestacties speelden de Chinese communisten een belangrijke rol.
3.3 Opkomst van politieke bewegingen
Sun Yat-sen's poging een parlementaire democratie te vestigen had de belangstelling voor politiek onder Chinese jongeren aangewakkerd. Daarbij vormde de universiteit van Beijing het middelpunt. Geboeid volgden de studenten de Russische Revolutie van 1917. Het marxisme oefende grote aantrekkingskracht uit op de Chinezen: het was een westerse filosofie met een wetenschappelijke grondslag, die het imperialisme afwees. Na de wereldrevolutie zou het lot van de arme arbeiders sterk verbeteren. Ze hoopten dat ook in China een dergelijke revolutie kon plaatsvinden. Er ontstonden verschillende studiegroepen die het marxisme-leninisme gingen bestuderen.
Om de wereldrevolutie te leiden, werd er in Moskou in maart 1919 de Komintern opgericht. China kon met zijn enorm aantal boeren een belangrijke bondgenoot worden bij het ontketenen van de wereldrevolutie. Door zijn ligging had de Sovjet-Unie er bovendien een strategisch belang bij dat China een bondgenoot werd. Het zou de Sovjet-Unie beschermen tegen Franse en Engelse imperialistische dreigingen vanuit Zuid- en Oost-Azië.
De Nederlander Henk Sneevliet was een van de agenten van de Komintern die een belangrijke rol zou spelen in de politieke ontwikkelingen in China. Hij was aanwezig , in juni 1921 in Sjanghai, bij de geheime oprichting van de Chinese Communistische Partij (CCP). Mao Zedong was een van de medeoprichters.
3.4 De veldtocht naar het Noorden
De CCP was klein ( in 1921 had de partij nog maar 57 leden) en had uiterst beperkte invloed. In de maanden die volgden voerde Sneevliet verschillende gesprekken met Sun Yat-sen. In zijn ogen kon de KMT een belangrijke bondgenoot vormen in de strijd tegen het imperialisme en een uitstekend middel zijn om de Chinese volksmassa te bereiken. Door de oorlogen van de warlords was China nog altijd verdeeld. Sun Yat-sen zocht een manier om de Chinese eenheid te herstellen. De uitkomst van de Vrede van Versailles had laten zien dat hij van de westerse mogendheden niets hoefde te verwachten en hij nam een steeds fellere anti-westerse houding aan. Sun Yat-sen stond dan ook niet afwijzend tegenover de toenadering van de Komintern. Uit strategisch belang was de Sovjet-Unie bereid zeer ver te gaan om een bondgenootschap met de KMT tot stand te brengen.
De KMT werd strak georganiseerd naar het voorbeeld van het Rode Leger en de Italiaanse fascistische partij. Daarna verenigden de communisten en nationalisten op aandringen van de Komintern hun krachten , het Eerste Verenigde Front, in een poging om de nationale eenheid te herstellen.
Na Suns dood werd Chiang Kai-shek de leider van de KMT. Hij dacht strategisch en stond argwanender tegenover de CCP dan Sun. Desondanks ondernamen de nationalisten en communisten in 1926 onder zijn bevel vanuit het zuidelijke Kanton een gezamenlijke veldtocht naar het noorden. Binnen een half jaar tijd werd Sjanghai bezet en had Chiang de zuidelijke helft van China in handen.
Na dit succes keerde Chiang zich tegen de communisten en verschillende leiders van de CCP werden geëxecuteerd. Terwijl de vervolging van de communisten in volle gang was vestigde Chiang een nationalistische regering in Nanjing en zette hij zijn veldtocht in het Noorden voort. In 1928 bezetten zijn troepen Beijing en was de Chinese eenheid hersteld. Nanjing werd China' s nieuwe hoofdstad. Het was het begin van de Decade (periode van 10 jaar) van Nanjing.
3.5 De decade van Nanjing
De regering stelde zich ten doel China te moderniseren naar westers - en dan vooral Amerikaans - voorbeeld. Een van de belangrijkste successen van Chiang was dat hij een groot aantal westerse mogendheden wist over te halen de aanspraken op hun invloedsgebieden op te geven.
De industriële ontwikkeling bleef echter beperkt tot de steden langs de Chinese oostkust, waar de KMT zijn meeste aanhang had. In het grootste deel van het land werkte men nog altijd met primitieve middelen en leefde de bevolking nog op het bestaansminimum.
3.6 Ontwikkelingen op het platteland
Sinds de val van het keizerrijk was de situatie er op het platteland niet op vooruit gegaan. In het begin van de jaren dertig heerste er zelfs hongersnood.
Na het bloedbad van Sjanghai en de daaropvolgende klopjacht waren veel communisten naar het platteland gevlucht. het was de vraag welke lijn de Partij zou gaan volgen. Mao Zedong was ervan overtuigd geraakt dat de toekomst van de CCP niet bij de arbeiders in de stad lag, maar bij de Chinese boeren.
De CCP hield echter vast aan de leerstellingen van het orthodoxe marxisme, dat ervan uitging dat het stedelijke industrieproletariaat de voorhoede van de revolutie zou vormen. Er werden verschillende pogingen gedaan om in de steden opstanden te ontketenen, maar zonder succes.
In het najaar van 1927 slaagde Mao erin om in het bergachtige grensgebied tussen de provincies Jiangxi en Hunan lokale verzetshaarden op te bouwen. De grootgrondbezitters werden onteigend en de grond werd eerlijk onder de boeren verdeeld. Het Rode Leger leverde er een belangrijke bijdrage aan. Ze werden niet alleen getraind in krijgstactieken en oorlogsvoering maar ook geschoold in de communistische ideologie. Ze steunden de boeren in hun strijd tegen de landeigenaren. In 1928 omvatte het gebied zes miljoen boeren. De communisten verzamelden zich eind 1931 in de enclave van Mao waar op 11 december de Chinese Sovjetrepubliek uitgeroepen, ook wel de Jiangxi-sovjet genoemd. Mao werd president van de voorlopige regering.
Chiang Kai-shek probeerde de Chinese Sovjetrepubliek in te sluiten en te overmeesteren. Het Rode Leger voerde een guerrillaoorlog. De communisten wisten stand te houden tot 1934. Door de toenemende dreiging ondernamen de communisten een barre tocht van 12.000 km dwars door het Chinese binnenland. Ongeveer 130.000 mannen en vrouwen gingen op weg. Niet meer dan een kwart bereikte de communistische enclave in het noorden van Yanán. Tijdens deze Lange Mars groeide Mao Zedong uit tot de onbetwiste leider van de CCP.
3.7 De Japanse bezetting en de Tweede Wereldoorlog
Terwijl Chiang tegen de communisten streed, had Japan in 1931 Mantsjoerije bezet en werd het bezette gebied een jaar later uitgeroepen tot de onafhankelijke staat Mansjoekwo. Japan breidde zijn invloed verder uit over Mongolië en dreigde zelfs Noord-China te bezetten. De communisten in Yan'an verklaarden de Japanners meteen de oorlog. De communistische enclave begon snel te groeien. Chiang stond nu tussen twee vijanden: de Japanners en de communisten.
In 1936 dwongen zijn eigen officieren Chiang om voor de tweede maal samen met de communisten een eenheidsfront te vormen, het Tweede Verenigde Front. Kort daarna viel het Japanse leger China binnen. in 1937 werd Beijing bezet en veroverde de hele oostkust. De opmars ging gepaard met bruut geweld, zowel door de Japanse luchtmacht als de Japanse grondtroepen.
De nationalistische regering vluchtte naar Nanjing naar Chongqing, diep in het Chinese binnenland. In december 1941 voerde Japan een aanval uit op Pearl Harbour waarmee de VS betrokken werd in de Tweede Wereldoorlog. President Roosevelt bood Chiang militaire en financiële steun. In 1943 gaven de laatste westerse naties hun Chinese concessies op. China 's soevereiniteit werd nu internationaal erkend.
3.8 Ontwikkelingen in Yan'an
Onder de leiding van Mao werden de sociale experimenten voortgezet. Hij bouwde voort op de ervaringen die in de lange periode van de Lange Mars waren opgedaan in de Chinese sovjetrepubliek.
Mao begon geheel eigen denkbeelden te formuleren over de manier waarop het mairxisme-leninsime in China verwezenlijkt kon worden. De ervaringen die in de praktijk waren opgedaan waren belangrijker dan de theoretische dogma's.
Een van de denkbeelden die Mao in Yan'an ontwikkelde was dat van de 'massalijn'. Mao eiste van de communistische kaders dat ze zich onder het volk begaven, met het volk leefden, praktische problemen bespraken en gezamenlijk met het volk naar een oplossing zochten. Voor Mao bleef dit een van de belangrijkste voorwaarden voor goed bestuur.
De toestroom van intellectuelen begon een bedreiging te vormen voor de eensgezindheid van de enclave. De partijtop nam strenge maatregelen om deze ideologische verslapping tegen te gaan. Iedereen werd verplicht om dagelijks tenminste twee uur het denken van Mao Zedong te bestuderen.
Aan het einde van de oorlog tegen Japan, toen de tegenstellingen tussen de CCP en de KMT weer naar boven kwamen, liet Mao er geen misverstand over bestaan waar de prioriteiten liggen. Mao was vast overtuigd van de revolutionaire macht van het volk.
Zie verder hoofdstuk 4 Samenvatting Thema Feniks Hfst 4 Havo Made in China