Woordenlijst Feniks Overzicht Geschiedenis H 5 Vwo/Havo
Acte van Verlatinghe | 1581: Noordelijke gewesten zwoeren Filips II af als vorst. |
Beeldenstorm | Ontstond in 1566 in Vlaanderen en verspreidde zich over de Nederlanden. Men sloeg letterlijk de beelden in de katholieke kerken stuk. |
'Bloetplakkaat' | Maatregel uitgevaardigd door Karel V waarbij elke aanhanger van de Hervorming met de doodstraf werd bedreigd. |
Bureaucratie | |
Calvijn | 1509-1564 Net als Luther streed hij tegen de wantoestanden in de christelijke kerk. |
Centralisatie | Het streven om een land vanuit een centraal punt te besturen. |
Constitorie | Kerkenraad in de protestantse kerk. |
Contrareformatie | Katholieke tegenactie opgericht door de Rooms Katholieke Kerk tegen de Reformatie. |
Diaz, Bartholomeus | Zeilde in 1488 als eerste langs Kaap de Goede Hoop. |
Dissidenten | Zij die zich keren tegen de officiële leer. |
'Empyreum' | De plek in de ruimte waar God zich bevond. |
Erasmus, Desiderius | 1466-1536 Belangrijkste humanist uit de Nederlanden (Rotterdam). |
Filips II | Zoon van Karel V. erfde de Nederlanden en Spanje + de overzeese gebiedsdelen. |
Gutenberg, Johan | Uitvinder boekdrukkunst (blokdruk). |
Hagepreken | Preken in het open veld door calvinistische dominees. |
Hertog van Alva | Opvolger van Margaretha van Parma. Ook wel de ijzeren hertog genoemd door zijn optreden. |
Hervorming | Ook wel Reformatie genoemd. Beweging in gang gezet door Luther en Calvijn tegen de mistoestanden in de christelijke kerk. Leidde tot de afsplitsing van de protestanten. |
Humanisme | Wijsgerige stroming met het accent op het individu. |
Index | Lijst van voor katholieken verboden boeken. |
Inquisitie | Rechtbank van de Rooms Katholieke Kerk. |
Karel V | Keizer van het Habsburgse Rijk die in 1555 zijn macht overdroeg aan zijn zonen. |
Luther | 1483-1546 kwam in opstand tegen de wantoestanden in de christelijke kerk door middel van zijn 95 stellingen. |
Magalhaes | Maakte als eerst de doortocht van de Atlantische Oceaan naar de Stille Oceaan, onder Zuid Amerika door. |
'Moederkerk' | Rooms-Katholieke Kerk |
More, Thomas | 1478-1535 Engelse humanist en staatsman, schrijver van Utopia. |
Opstand | Strijd van de Noordelijke gewesten tegen het Spanje van Filips II. |
Pacificatie van Gent | In 1576 besloten alle gewesten zich aaneen tegen Spanje. |
Parma, Margaretha van | Landvoogdes van de Nederlanden. plaatsvervanger van de vorst (halfzuster van Filips II). |
Particularisme | Wens van de gewesten om de middeleeuwse voorechten te behouden. |
Petrarco, Francesco | 1304-1374 Grondlegger Humanisme. |
Plantijn | Belangrijkste drukker van de Nederlanden (Antwerpen). |
Portolaankaart | Gebruikt door zeevaarders vanaf de dertiende eeuw. Deze kaarten bevatten instructies voor schippers. |
Predesdinatieleer | Leerstuk van de goddelijke voorbestemming van mensen, hetzij tot eeuwig heil, hetzij van verdoemenis. |
Ptolemaeus | Geleerde uit de oudheid, astronoom, wiskundige en geograaf. Schreef in de 2e eeuw na Christus de Geographia waarin hij belangrijke maatstaven voor het maken van een kaart bepaalde. |
Raad van Beroerten | Speciale rechtbank ingesteld door de hertog van Alva. |
Raad van State | Adviesorgaan van Karel V waarin juristen politieke adviezen gaven aan karel V. |
Raadspensionaris | Secretaris Staten Generaal, soort minister van Buitenlandse Zaken van de Republiek |
Renaissance | Hergeboorte klassieke Oudheid. Ontstond eind veertiende eeuw in Italië. Benadrukte de individualiteit van de mens en de schoonheid van het leven en het menselijk lichaam. |
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden | In 1588 stoppen de Noordelijke gewesten de zoektocht naar een nieuwe monarch en besluiten tot het uitroepen van de Republiek. |
Sacramenten | Gewijde handelingen binnen de christelijke kerk. |
Smeekschrift der edelen | 1566 Edelen vragen aan Margaretha van Parma de kettervervolgingen te matigen. |
'Spaanse furie' | Muitende Spaanse soldaten komen in Antwerpen in opstand ten koste van 7000 Antwerpse levens. |
Synode | Vergaderingen van kerkenraden (consistories). |
Tiende Penning | Een belasting van tien procent op de verkoop van roerende goederen. |
Tijd van Ontdekkers en Hervormers | 1500-1600 |
Tonsuur | Kaal geschoren kruin van een monnik. |
Trente, Concilie van | 1545 Bijeenkomst van de bisschoppen waar de Contrareformatie werd ingesteld. |
Unie van Atrecht | Drie Waalse gewesten sluiten in 1579 een overeenkomst met de Spanjaarden. |
Unie van Utrecht | De zeven noordelijke gewesten besluiten in 1579 gezamenlijk de strijd tegen Spanje voort te zetten. |
Vasco da Gama | Bereikte in 1498 het huidige India. |
Verdrag van Tordesillas | 1494 Spanje en Portugal verdeelden onderling de wereld. Portugal kreeg de heerschappij over Azië. Spanje over grote delen van Zuid-Amerika. |
Vulgaat | De Latijnse tekst van de Bijbel die sinds het jaar 400 gold als de officiële Bijbelvertaling. |
'Zonale kaart' | Verdeeld de aardbol in zeven zones. |