| Acte van Verlatinghe |
1581: Noordelijke gewesten zwoeren Filips II af als vorst. |
| Beeldenstorm |
Ontstond in 1566 in Vlaanderen en verspreidde zich over de Nederlanden. Men sloeg letterlijk de beelden in de katholieke kerken stuk. |
| 'Bloetplakkaat' |
Maatregel uitgevaardigd door Karel V waarbij elke aanhanger van de Hervorming met de doodstraf werd bedreigd. |
| Bureaucratie |
|
| Calvijn |
1509-1564 Net als Luther streed hij tegen de wantoestanden in de christelijke kerk. |
| Centralisatie |
Het streven om een land vanuit een centraal punt te besturen. |
| Constitorie |
Kerkenraad in de protestantse kerk. |
| Contrareformatie |
Katholieke tegenactie opgericht door de Rooms Katholieke Kerk tegen de Reformatie. |
| |
|
| Diaz, Bartholomeus |
Zeilde in 1488 als eerste langs Kaap de Goede Hoop. |
| Dissidenten |
Zij die zich keren tegen de officiële leer. |
| |
|
| 'Empyreum' |
De plek in de ruimte waar God zich bevond. |
| Erasmus, Desiderius |
1466-1536 Belangrijkste humanist uit de Nederlanden (Rotterdam). |
| Filips II |
Zoon van Karel V. erfde de Nederlanden en Spanje + de overzeese gebiedsdelen. |
| Gutenberg, Johan |
Uitvinder boekdrukkunst (blokdruk). |
| Hagepreken |
Preken in het open veld door calvinistische dominees. |
| Hertog van Alva |
Opvolger van Margaretha van Parma. Ook wel de ijzeren hertog genoemd door zijn optreden. |
| Hervorming |
Ook wel Reformatie genoemd. Beweging in gang gezet door Luther en Calvijn tegen de mistoestanden in de christelijke kerk. Leidde tot de afsplitsing van de protestanten. |
| Humanisme |
Wijsgerige stroming met het accent op het individu. |
| Index |
Lijst van voor katholieken verboden boeken. |
| Inquisitie |
Rechtbank van de Rooms Katholieke Kerk. |
| |
|
| Karel V |
Keizer van het Habsburgse Rijk die in 1555 zijn macht overdroeg aan zijn zonen. |
| |
|
| Luther |
1483-1546 kwam in opstand tegen de wantoestanden in de christelijke kerk door middel van zijn 95 stellingen. |
| Magalhaes |
Maakte als eerst de doortocht van de Atlantische Oceaan naar de Stille Oceaan, onder Zuid Amerika door. |
| 'Moederkerk' |
Rooms-Katholieke Kerk |
| More, Thomas |
1478-1535 Engelse humanist en staatsman, schrijver van Utopia. |
| Opstand |
Strijd van de Noordelijke gewesten tegen het Spanje van Filips II. |
| Pacificatie van Gent |
In 1576 besloten alle gewesten zich aaneen tegen Spanje. |
| Parma, Margaretha van |
Landvoogdes van de Nederlanden. plaatsvervanger van de vorst (halfzuster van Filips II). |
| Particularisme |
Wens van de gewesten om de middeleeuwse voorechten te behouden. |
| Petrarco, Francesco |
1304-1374 Grondlegger Humanisme. |
| Plantijn |
Belangrijkste drukker van de Nederlanden (Antwerpen). |
| Portolaankaart |
Gebruikt door zeevaarders vanaf de dertiende eeuw. Deze kaarten bevatten instructies voor schippers. |
| Predesdinatieleer |
Leerstuk van de goddelijke voorbestemming van mensen, hetzij tot eeuwig heil, hetzij van verdoemenis. |
| Ptolemaeus |
Geleerde uit de oudheid, astronoom, wiskundige en geograaf. Schreef in de 2e eeuw na Christus de Geographia waarin hij belangrijke maatstaven voor het maken van een kaart bepaalde. |
| Raad van Beroerten |
Speciale rechtbank ingesteld door de hertog van Alva. |
| Raad van State |
Adviesorgaan van Karel V waarin juristen politieke adviezen gaven aan karel V. |
| Raadspensionaris |
Secretaris Staten Generaal, soort minister van Buitenlandse Zaken van de Republiek |
| Renaissance |
Hergeboorte klassieke Oudheid. Ontstond eind veertiende eeuw in Italië. Benadrukte de individualiteit van de mens en de schoonheid van het leven en het menselijk lichaam. |
| Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden |
In 1588 stoppen de Noordelijke gewesten de zoektocht naar een nieuwe monarch en besluiten tot het uitroepen van de Republiek. |
| Sacramenten |
Gewijde handelingen binnen de christelijke kerk. |
| Smeekschrift der edelen |
1566 Edelen vragen aan Margaretha van Parma de kettervervolgingen te matigen. |
| 'Spaanse furie' |
Muitende Spaanse soldaten komen in Antwerpen in opstand ten koste van 7000 Antwerpse levens. |
| Synode |
Vergaderingen van kerkenraden (consistories). |
| Tiende Penning |
Een belasting van tien procent op de verkoop van roerende goederen. |
| Tijd van Ontdekkers en Hervormers |
1500-1600 |
| Tonsuur |
Kaal geschoren kruin van een monnik. |
| Trente, Concilie van |
1545 Bijeenkomst van de bisschoppen waar de Contrareformatie werd ingesteld. |
| Unie van Atrecht |
Drie Waalse gewesten sluiten in 1579 een overeenkomst met de Spanjaarden. |
| Unie van Utrecht |
De zeven noordelijke gewesten besluiten in 1579 gezamenlijk de strijd tegen Spanje voort te zetten. |
| Vasco da Gama |
Bereikte in 1498 het huidige India. |
| Verdrag van Tordesillas |
1494 Spanje en Portugal verdeelden onderling de wereld. Portugal kreeg de heerschappij over Azië. Spanje over grote delen van Zuid-Amerika. |
| Vulgaat |
De Latijnse tekst van de Bijbel die sinds het jaar 400 gold als de officiële Bijbelvertaling. |
| 'Zonale kaart' |
Verdeeld de aardbol in zeven zones. |
| |
|
