Hoge Raad: Oplegging levenslange gevangenisstraf blijft mogelijk
De recente regeling van herbeoordeling en toetsing in het geval een levenslange gevangenisstraf is opgelegd, voldoet aan de eisen van het EVRM omdat bij de toepassing van de regeling de burgerlijke en penitentiaire rechter een belangrijke rol hebben. Daarom blijft oplegging van levenslang in Nederland mogelijk. Dat oordeelt de Hoge Raadvandaag Levenslange gevangenisstraf mag daadwerkelijk levenslang duren. Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens, het EVRM, staat daaraan niet in de weg. Na verloop van tijd moet echter wel een reële mogelijkheid tot herbeoordeling van de levenslange gevangenisstraf bestaan, die kan leiden tot verkorting van de straf en (voorwaardelijke) invrijheidstelling. Dit recht op een herbeoordeling betekent overigens niet dat een levenslanggestrafte ook zal vrijkomen.
'Levenslang niet meer in strijd met mensenrechten'
NOS Bron dinsdag 5 september 2017
Een levenslange celstraf in Nederland mag ook echt levenslang zijn en is niet in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Voorwaarde is wel dat er een mogelijkheid is om die straf na verloop van jaren te laten herbeoordelen, wat kan leiden tot verkorting van de straf of vrijlating.
Dat schrijft advocaat-generaal Machielse in een advies aan de Hoge Raad. Die neemt dat advies in de regel over. Bij de herbeoordeling moet bij voorkeur een rechter bekijken of voortzetting van de straf redelijkerwijs nog een strafrechtelijk doel dient, bijvoorbeeld doordat anderen bij vrijlating in gevaar zouden komen. Het recht op een herbeoordeling betekent dus niet dat iemand automatisch vrijkomt.
Volgens Machielse is de regeling die staatssecretaris Dijkhoff heeft voorbereid om herbeoordeling van de straf mogelijk te maken voldoende om aan de mensenrechten te voldoen. Dijkhoff publiceerde in juni het Besluit Adviescollege levenslanggestraften. Daarin staat dat een adviescollege over gratie zal adviseren, waarna de staatssecretaris een besluit neemt.
Uitzichtloos
Het feit dat in Nederland levenslang ook echt levenslang was, zonder mogelijkheid op strafvermindering, leverde internationaal veel kritiek op, met name vanuit Europa. Vooral het feit dat voor mensen met levenslang het leven uitzichtloos was geworden werd gezien als een schending van de mensenrechten.
De enige mogelijkheid voor levenslang gestraften om vrij te komen was gratieverlening door de koning of de koningin. Dat gebeurde in 1986 voor het laatst.
Dijkhoff: Maatregelen nodig om levenslange straf levensvatbaar te houden
De tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf wordt aangepast, zodat de straf ook in de toekomst opgelegd kan blijven worden. Een nieuw adviescollege zal de staatssecretaris gaan adviseren of een levenslanggestrafte na de eerste 25 jaar celstraf in aanmerking kan komen voor re-integratie-activiteiten. Het resultaat is dat de levenslange gevangenisstraf nog steeds kan worden opgelegd, maar dat er een einde komt aan de individuele procedures waarin levenslanggestraften re-integratie-activiteiten proberen af te dwingen. Daarnaast wil Dijkhoff de maximumstraf voor doodslag verhogen. Dat schrijft staatssecretaris Dijkhoff vandaag aan de Tweede Kamer.
Onder druk
De levenslange gevangenisstraf staat al een aantal jaar onder druk, naar aanleiding van zowel uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) als rechterlijke uitspraken in Nederland. Verschillende rechters zijn kritisch over de manier waarop Nederland de levenslange gevangenisstraf uitvoert. Hierdoor is de levenslange straf soms bewust niet opgelegd. Staatssecretaris Dijkhoff wil dat rechters ook in de toekomst levenslange gevangenisstraf kunnen opleggen voor de zwaarste delicten. Daarom neemt hij maatregelen. Dijkhoff: “De zwaarste straf moet beschikbaar blijven voor de zwaarste criminelen en de zwaarste misdrijven. Deze aanpassingen zijn noodzakelijk om te voorkomen dat levenslang een dode letter in de wet wordt.“
Periodieke toetsing
Dijkhoff wil bij levenslanggestraften na 25 jaar een periodieke toetsing laten uitvoeren. Daarvoor wordt in het Pieter Baan Centrum een risicoanalyse uitgevoerd. Hierbij wordt onder meer gekeken naar persoonlijkheidsontwikkeling en gewelddadig gedrag. Het adviescollege beoordeelt de uitkomst van deze onderzoeken en adviseert vervolgens of de gedetineerde in aanmerking komt voor activiteiten gericht op re-integratie. Bij dit advies worden de belangen van nabestaanden nadrukkelijk gewogen. Het adviescollege beoordeelt per geval of en zo ja welke eventuele activiteiten passend zijn.
Doodslag
Ook wil Dijkhoff de strafmaat voor doodslag verhogen. Voor moord kan in Nederland een levenslange gevangenisstraf of een maximale tijdelijke gevangenisstraf van dertig jaar opgelegd worden. De maximumstraf voor doodslag is echter vijftien jaar. Het verschil in de maximale straf voor moord en die voor doodslag is actueel geworden sinds de Hoge Raad in 2012 de eisen aanscherpte die gesteld worden aan de voorbedachte raad, het onderscheidend criterium voor moord. Daarom wordt soms teruggevallen op een veroordeling voor doodslag in plaats van voor moord. En dat heeft gevolgen voor de op te leggen straf. Voor de verhoging van de maximumstraf voor doodslag gaat Dijkhoff een wetsvoorstel voorbereiden. Daarnaast laat hij het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum de mogelijkheden onderzoeken om de maximumstraf bij moord te verhogen naar veertig jaar.
Contact
Bent u nabestaande, slachtoffer of betrokken bij een delict waarvoor de dader veroordeeld is tot levenslang?
Kamerbrief over wijzigingen in de tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf
Staatssecretaris Dijkhoff informeert de Tweede Kamer over voorgenomen wijzigingen in de tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf.